Του John Tamny
Το 1989, η τότε κυρίαρχη κατασκευάστρια εταιρία υπολογιστών Tandy κυκλοφόρησε τον Tandy 5000. Μολονότι σήμερα οι φτωχότεροι των φτωχών θα απέστρεφαν με περιφρόνηση το βλέμμα τους από τον 5000, εκείνη την εποχή ο “ισχυρότερος υπολογιστής όλων των εποχών!” ήταν κάπως ακριβός - κόστιζε 8.499 δολάρια χωρίς να συμπεριλαμβάνεται στην τιμή το ποντίκι και η οθόνη. Σήμερα μπορεί κανείς να αγοράσει έναν ολοκαίνουργιο υπολογιστή Hewlett-Packard, εκθετικά ισχυρότερο από τον 5000 για 200 δολάρια (χωρίς να χρειάζεται οθόνη και με το ποντίκι να συμπεριλαμβάνεται στην τιμή) από το Best Buy, για να μην αναφερθώ σε υπολογιστές με πολύ καλύτερη απόδοση για όχι πολύ περισσότερα χρήματα από το οποιοδήποτε Apple Store ή το Dell.com.
Το επίπεδο διαβίωσης αυξάνεται χάρη στον καπιταλισμό
Ο “ισχυρότερος υπολογιστής όλων των εποχών!” των σχεδόν 9.000 δολαρίων μου ήρθε στο μυαλό καθώς διάβαζα την τελευταία “καταδίκη του καπιταλισμού” του συγγραφέα Eric Levitz στο New York Magazine. Αυτό που εκνευρίζει τον Λέβιτς είναι ότι το πλουσιότερο ένα τοις εκατό έχει αυξήσει τον πλούτο του κατά 21 τρις δολάρια από το 1989. Το να πει κανείς ότι ο Λέβιτς δεν αντιλαμβάνεται και δεν νιώθει το υπόβαθρο των αριθμών που αναλύει μάλλον δεν αποδίδει επαρκώς το τι συμβαίνει.
Ο Λέβιτς μπερδεύεται από κάτι που είναι απλό. Το ξέρουμε αυτό γιατί η αύξηση του πλούτου του “ενός τοις εκατό” εξηγείται απλά: χάρη στην τεχνολογική πρόοδο που εκκολάφθηκε από αυτούς που ανήκουν ή ανήκαν στο παρελθόν σ' αυτό το ένα τοις εκατό, οι ξεχωριστά ταλαντούχοι μπορούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες ολοένα και περισσότερων ανθρώπων σε ολόκληρο τον κόσμο. Ο κόσμος μας έχει τόσο “συρρικνωθεί” από την τεχνολογία, που είναι σχεδόν σαν να έχουμε όλοι γείτονα τον Τζεφ Μπέζος σε ό,τι αφορά την ικανότητά του να μας εξυπηρετεί.
Πέρα απ' αυτό όμως, μια ματιά στην οποιαδήποτε λίστα πλουσίων από το 1989 καθιστά σαφές στον οποιονδήποτε αντιλαμβάνεται έστω και μερικώς τον σημερινό κόσμο ότι το “ένα τοις εκατό” στο τέλος της προτελευταίας δεκαετίας του 20ου αιώνα σε ελάχιστα σημεία μοιάζει με το ένα τοις εκατό του σήμερα. Σε ό,τι αφορά τον πλούτο, η εικόνα της ομάδας αυτής διαρκώς αλλάζει καθώς οι σημερινοί καινοτόμοι αντικαθιστούν τους χθεσινούς. Η αλήθεια αυτή εξηγεί το ότι αυτό που αγχώνει τον υπερευαίσθητο Λέβιτς είναι στην πραγματικότητα ένδειξη μιας τεράστια προόδου. Ευτυχώς που το “ένα τοις εκατό” αύξησε τον πλούτο του κατά 21 τρις δολάρια. Είναι μια εύλογη ένδειξη της αύξησης του επιπέδου διαβίωσης για όλους, και όχι της αύξησης της φτώχειας όπως ο Λέβιτς γελοιωδώς συμπεραίνει.
Αρκεί γι' αυτό να σκεφτούμε για μια ακόμη φορά τον “ισχυρότερο υπολογιστή όλων των εποχών!” που κυκλοφόρησε τη χρονιά στην οποία ο Λέβιτς εντοπίζει την αφετηρία της “καταδίκης του καπιταλισμού”. Οι υπολογιστές τότε δεν ήταν πολύ φιλικοί, εύχρηστοι ή προσβάσιμοι. Οι ιδιοκτήτες τους ήταν λίγοι. Ήταν υπερβολικά ακριβοί. Θυμάται κανείς τα ίντερνετ καφέ των αρχών της δεκαετίας του 2000, όπου νοικιάζαμε χρόνο στο διαδίκτυο και στον υπολογιστή; Σήμερα, οι υπολογιστές της Apple θεωρούνται από κάποιους πολυτελείς, αλλά μπορεί κανείς εύκολα να τους αγοράσει για όχι πολύ περισσότερα από 1.000 δολάρια.
Η ραγδαία τεχνολογική καινοτομία
Πόσο στ' αλήθεια τυχεροί είμαστε που ο εκλιπών Στηβ Τζομπς αναβίωσε την Apple και που ο Μάικλ Ντελ παρήγαγε μαζικά εξαιρετικούς υπολογιστές που είναι ακόμη φτηνότεροι από αυτούς της Apple! Για να υπερασπιστούμε όμως και τον Tandy 5000 των 8.499 δολαρίων, ο υπολογιστής αυτός φαινόταν φτηνός σε σύγκριση με τους πρώτους mainframe 300 υπολογιστές που πουλούσε η ΙΒΜ τη δεκαετία του 1960 και κόστιζαν πολύ πάνω από 1 εκ. δολάρια.
Ακόμη και για κάτι τόσο βασικό όσο ένα τηλεφώνημα, το 1989 μια κλήση από σταθερή γραμμή κόστιζε πάρα πολύ αν ο αποδέκτης δεν βρισκόταν κάπου κοντά. Το 1989 μια κλήση από το Ντάλας στο Φορτ Γουόρθ ήταν ακριβή, από τη Νέα Υόρκη στο Λος Άντζελες πολύ ακριβή, και από τη Νέα Υόρκη στο Λονδίνο σχεδόν αδιανόητη για κάποιον που δεν ήταν πολύ ευκατάστατος. Οι “κλήσεις μεγάλης αποστάσεως” περιγράφουν κάτι που σήμερα δεν μας επηρεάζει, αλλά δεν απέχουν πάρα πολύ οι εποχές που αυτές οι κλήσεις (μη το πείτε πουθενά!) γίνονταν από το γραφείο. Το σημαντικό εδώ είναι πως ο μόνος λόγος που αυτές οι κλήσεις γίνονταν σε σταθερές γραμμές ήταν ότι το 1989 τα κινητά τηλέφωνα ήταν τόσο σπάνια που και μόνο η θέα ενός απ' αυτά αρκούσε για να κάνει τους ανθρώπους να σταματήσουν και να το κοιτάξουν με περιέργεια.
Το 1989, τα κινητά ήταν οι υπερβολικά σπάνιες συσκευές των παραγωγών ταινιών στο Μπέβερλι Χιλλς και των ειδικών στις εξαγορές εταιριών της Νέας Υόρκης (τα “hedge funds” δεν υπήρχαν ακόμη). Κι αυτό γιατί το κόστος τους έφτανε τις χιλιάδες ευρώ, παρά το πόσο ακριβή ήταν η χρήση τους (θυμάστε τις χρεώσεις περιαγωγής;), το πόσο κακή ήταν η λήψη τους, και το πόσο άθλια ήταν η διάρκεια της μπαταρίας. Σήμερα, το κινητό τηλέφωνο είναι κάτι το απολύτως συνηθισμένο.
Και να η ιστορία του. Ο ειδικός επί θεμάτων τεχνολογίας Bret Swanson ήταν η πηγή της πληροφορίας για τους υπολογιστές Tandy με την οποία ξεκινά αυτό το άρθρο. Ο Swanson αρέσκεται να συγκρίνει το κόστος της τεχνολογίας μέσα στον χρόνο και ένα από τα πιο συναρπαστικά έργα του τα τελευταία χρόνια αφορά την ανάπτυξη του iPhone. Σκεφτείτε ότι τα κινητά μεγέθους τούβλου του τέλους της δεκαετίας του 1980 ήταν απλώς τηλέφωνα. Τα iPhone είναι στην πραγματικότητα υπερυπολογιστές που χωρούν στην τσέπη μας.
Όχι μόνο μπορούμε μ' αυτά να κάνουμε κλήσεις που κοστίζουν σχεδόν τίποτα, όχι μόνο μπορούν να μας κατευθύνουν οπουδήποτε θέλουμε στον κόσμο χωρίς να χρειάζεται να μπαίνουμε στον κόπο να σταματάμε σε κάποιον τηλεφωνικό θάλαμο για να βρούμε οδηγίες (αυτός ήταν ο κανόνας το 1989, και για κάποιους παρέμενε ο κανόνας και το 2009), αλλά μας επιτρέπουν επίσης να κάνουμε δωρεάν κλήσεις σε όλο τον κόσμο μέσω Facetime. Μολονότι μια απλή φωνητική κλήση από το Ντάλας στο Φορτ Γουρθ κόστιζε κάποτε πολύ, σήμερα μπορούμε να μιλάμε στους δικούς μας από οπουδήποτε στον κόσμο και ταυτόχρονα να τους βλέπουμε, χωρίς να μας έρχεται λογαριασμός γι' αυτό.
Το χάσμα του πλούτου και το χάσμα του τρόπου ζωής
Επιστρέφοντας στον Swanson, βάσει των υπολογισμών του η τεχνολογία που καθιστά τόσο απίστευτα σπουδαία τα έξυπνα κινητά θα κόστιζε στους καταναλωτές της όχι πολύ καιρό πριν, πολλά, πολλά εκατομμύρια - κι αυτό, στην περίπτωση που υπήρχε διαθέσιμη. Τα σημερινά iPhone πωλούνται για 500 ως 1.000 ευρώ, αλλά μπορούν να αποκτηθούν για αρκετά λιγότερα χρήματα αν ο αγοραστής συνάψει συμβόλαιο με κάποιον πάροχο κινητής τηλεφωνίας.
Βεβαίως, οι υπερυπολογιστές που έχουμε μαζί μας, πανταχού παρόντες όπου υπάρχουν άνθρωποι (πλούσιοι και φτωχοί) στις ΗΠΑ (και απ' ό,τι φαίνεται και οπουδήποτε αλλού) μας συνδέουν με την αφθονία του κόσμου. Μολονότι το 1989 αν κάποιος ενδιαφερόταν για ένα συγκεκριμένο βιβλίο, εστιατόριο, αεροπορικό δρομολόγιο ή ρούχο μπορεί να χρειαζόταν ατελείωτη έρευνα, ακριβές κλήσεις, απροσδιόριστες χρονικά αναμονές παραλαβής και συχνά πολλή οδήγηση για άκαρπες έρευνες, σήμερα μπορούμε να απλώς να αγγίξουμε τις οθόνες αυτών των υπολογιστών που κατασκευάστηκαν για μας από δισεκατομμυριούχους, και να βρούμε βιβλία, πληροφορίες για εστιατόρια, αεροπορικά εισιτήρια, και οτιδήποτε άλλο μας ενδιαφέρει σε ολόκληρο τον κόσμο.
Και οι μετακινήσεις μας; Ω ναι, κανονίστηκε κι αυτό. Το 1989 η συνήθης εικόνα ήταν οδηγοί ταξί που απ' ό,τι φαίνεται έμοιαζαν τόσο στη φωνή όσο και στους τρόπους με τον Ντάνι Ντεβίτο (διάσημο τότε για τον ρόλο του στο Taxi - ψάξτε το!). Τώρα απλώς πατάμε το εικονίδιο μιας εφαρμογής στην οθόνη των αξιόπιστων υπολογιστών που έχουμε στην τσέπη μας κι εμφανίζεται ένας οδηγός που ξέρει το όνομά μας, τη διαδρομή μας, και του οποίου η συνέχιση της απασχόλησης εξαρτάται από την ικανοποίησή μας.
Θα ήταν εύκολο να πω κι άλλα, αλλά ελπίζω ότι ο υπερβολικά ανήσυχος Έρικ Λέβιτς και όλοι όσοι σκέφτονται όπως αυτός θα αναθεωρήσουν την ανησυχία τους για το ότι ο πλούτος του “ενός τοις εκατό” έχει αυξηθεί κατά 21 τρις δολάρια. Αυτό που πρέπει να τους στεναχωρεί είναι ότι δεν αυξήθηκε κατά 42 ή κατά 100 τρισεκατομμύρια. Φανταστείτε όντως πόσο ευκολότερη θα ήταν έτσι η ζωή τόσο για τους πλούσιους, όσο και για τους φτωχούς. Ο πλούτος δημιουργείται, δεν μοιράζεται. Ο Στιβ Τζομπς δεν έβλαψε τον Λέβιτς, ούτε εσάς που διαβάζετε αυτό το άρθρο. Απλώς δημιούργησε κάτι.
Η αύξηση της ανισότητας δεν πλήττει τους φτωχούς όπως τόσο αφελώς υποθέτει ο Λέβιτς. Αντίθετα, είναι ο ισχυρότερος αντίπαλος που έχει γνωρίσει ποτέ η φτώχεια. Το χάσμα του πλούτου που προκάλεσε τόσο έντονο άγχος στον Λέβιτς είναι μια ευτυχής ένδειξη ότι το χάσμα του τρόπου ζωής μεταξύ πλουσίων και φτωχών συρρικνώνεται. Ο Λέβιτς μπορεί να ηρεμήσει. Οι πλούσιοι έφτασαν σ' αυτό το σημείο χάρη σε έναν κόσμο που “συρρικνώνεται” μέρα με τη μέρα, ώστε οι εξαιρετικά ταλαντούχοι να μπορούν ολοένα και περισσότερο να αλλάζουν τον κόσμο με τις τεχνολογικές τους ανακαλύψεις. Η ζωή του Λέβιτς θα ήταν ατελείωτα απογοητευτική χωρίς τους υπερπλουσίους, και το ίδιο και οι ζωές όλων μας.
[Αναδημοσίευση από το RealClearMarkets]
--
Ο John Tamny είναι Διευθυντής του Κέντρου Οικονομικής Ελευθερίας στο FreedomWorks, οικονομικός σύμβουλος στο Toreador Research & Trading και συντάκτης στο RealClearMarkets.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 21 Ιουνίου 2019 και παρουσιάζεται στα αγγλικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
