Του Benjamin J. Thompson
Οι υποστηρικτές των αυστριακών οικονομικών (με τα επιχειρήματα των οποίων, εφόσον ενδιαφέρεστε ειλικρινώς να κατανοήσετε την πολιτική οικονομία, θα πρέπει τουλάχιστον να εξοικειωθείτε), συχνά παραπονιούνται ότι το κεϋνσιανό σοσιαλδημοκρατικό κύριο ρεύμα όχι μόνο διαφωνεί μαζί τους, αλλά πολύ περισσότερο ούτε καν μπαίνει στον κόπο ποτέ να συζητήσει μαζί τους, καθώς τους αντιμετωπίζει σαν να ήταν αόρατοι ή ακόμη χειρότερα επιτίθεται σε ανόητους αχυρανθρώπους.
Ένας κεϋνσιανός πιάνει το νόημα
Μία στο τόσο όμως, παρατηρώ μια αλήθεια, που εδώ και καιρό έχει αποκαλυφθεί μέσω της λογικής από τους Αυστριακούς, να ξεμυτίζει όταν ένας σύγχρονος κεϋνσιανός γράφει για αποτελέσματα στον πραγματικό κόσμο που του φαίνονται να αντιβαίνουν στις προσδοκίες του. Αρκετές φορές τα τελευταία χρόνια, βλέπω αυστριακά συμπεράσματα να ξεφυτρώνουν στις χαραμάδες του μετά-το-2008 κεϋνσιανισμού, αλλά η δικαιολόγησή τους είναι διαφορετική και εκφράζονται με διαφορετική γλώσσα.
Η αλήθεια παρουσιάζεται, καθώς δεν μπορεί να αποκρύβεται για πάντα, αλλά το κύριο ρεύμα των οικονομικών ακόμη δυσκολεύεται να απαλλαγεί από τον ψευδή εμπειρισμό του και την εμμονή του με περίπλοκα πλην όμως χωρίς νόημα μαθηματικά μοντέλα. Όταν λοιπόν εντοπίζουν την αλήθεια, αναγκαστικά την εντοπίζουν ως εάν η οικονομική ιστορία να τους πετά ένα δύσκολο πρόβλημα που χρειάζεται περισσότερη μελέτη.
Λίγες μέρες πριν στους New York Times, ο Niel Irwin επεσήμανε με κάποια κατάπληξη ότι τα χαμηλά επιτόκια ευνοούν παραδόξως τους μεγαλύτερους παίκτες σε μία αγορά. Η αποκάλυψη αυτή του ήρθε σε μια τυχαία συνάντηση με τις εμπειρίες πραγματικών επιχειρηματιών:
“Ο Atif Mian, οικονομολόγος στο Πρίνστον, συνέτρωγε πρόσφατα με ένα συνάδελφό του οι γονείς του οποίου ήταν οι ιδιοκτήτες ενός μικρού ξενοδοχείου στην Ισπανία. Οι γονείς, όπως θυμάται ο κ. Mian να λέει ο φίλος του, είχαν παραπονεθεί έντονα για τις πολιτικές χαμηλών επιτοκίων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.
Αυτό δεν βγάζει νόημα, σκέφτηκε ο κ. Mian. Εξάλλου, τα χαμηλά επιτόκια θα πρέπει να κάνουν ευκολότερο στους ιδιοκτήτες μικρών επιχειρήσεων να επενδύσουν και να επεκταθούν - αυτός είναι ένας από τους λόγους που οι κεντρικές τράπεζες τα χρησιμοποιούν για να καταπολεμήσουν την οικονομική αδυναμία.
Οι ιδιοκτήτες του μικρού ξενοδοχείου δεν το έβλεπαν έτσι. Νόμιζαν ότι αυτοί που στην πραγματικότητα ωφελούνται από τις πολιτικές των χαμηλών επιτοκίων είναι οι μεγάλες ξενοδοχειακές αλυσίδες και όχι οι οικογενειακές επιχειρήσεις.
Εμπειρική επιβεβαίωση
Η έκπληξη του αρθρογράφου μου φαίνεται πολύ αστεία καθώς οι Αυστριακοί εδώ και τουλάχιστον μισό αιώνα έχουν υποστηρίξει ότι τα τεχνητώς χαμηλά επιτόκια επηρεάζουν τη λειτουργία της αγοράς προς όφελος των Μεγάλων. Τα επιτόκια είναι η τιμή πρόσβασης σε μελλοντικό χρήμα σήμερα υπό τις ίδιες πιέσεις του μηχανισμού προσφοράς και ζήτησης όπως και για οτιδήποτε άλλο που έχει τιμή. Ένα φυσικό επιτόκιο αγοράς αναδύεται ανάλογα με το πόσο κεφάλαιο βρίσκεται κατατεθειμένο προς δανεισμό στις τράπεζες και με το τι ζήτηση δανεισμού υπάρχει. Η ΕΚΤ, όπως και η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, βάζουν το δάχτυλό τους στη ζυγαριά και σπρώχνουν αυτή την τιμή προς τα κάτω.
Εφόσον οι τιμές είναι φορείς πληροφόρησης, οι λάθος τιμές είναι φορείς λάθος πληροφόρησης. Στην περίπτωση των επιτοκίων που τεχνητώς είναι υπερβολικά χαμηλά, το μήνυμα είναι πως η οικονομία είναι έτοιμη και περιμένει επιχειρηματικά σχέδια πολύ μεγάλου κεφαλαίου. Η παραγωγή μετακινείται σε μεγαλύτερα και πιο εντατικά ως προς τον χρόνο επιχειρηματικά σχέδια εις βάρος των μικρότερων. Αν αυτό συνεχιστεί για αρκετό διάστημα, τότε δημιουργείται μια δηλητηριώδεις φούσκα που με τη σειρά της θα οδηγήσει σε μια κρίση, όταν πλέον αποδεικνύεται ότι οι καταναλωτές δεν περίμεναν στην πραγματικότητα να αγοράσουν το φιλόδοξο τελικό προϊόν. Τότε, αυτός ο βαρύς πύργος από τραπουλόχαρτα, που χτίστηκε πάνω σε μια ψευδαίσθηση ότι υπάρχουν πλούσιοι και πρόθυμοι καταναλωτές, καταρρέει.
Όταν λοιπόν ο Atif Mian και ο συνάδελφός του Ernest Liu ξεκίνησαν να το σκέφτονται αυτό, τι ακριβώς συμπέραναν;
“Φανταστείτε μια πόλη όπου δύο ξενοδοχεία - το ένα ανήκει σε μια τεράστια αλυσίδα, και το άλλο είναι ανεξάρτητο - ανταγωνίζονται μεταξύ τους… Όταν τα επιτόκια πέφτουν σε πολύ χαμηλά επίπεδα όμως, η ανταμοιβή του να είσαι ο ηγέτης του κλάδου αυξάνεται, υπό τη λογική ότι μια δεδομένη ροή μετρητών έχει μεγαλύτερη αξία όταν τα επιτόκια είναι χαμηλά, παρά όταν είναι υψηλά. (Γι' αυτό και τα χαμηλά επιτόκια συνήθως προκαλούν άνοδο του χρηματιστηρίου).
Ένας ηγέτης αγοράς έχει περισσότερα να κερδίσει από το να επενδύσει και να επεκταθεί, και γίνεται λιγότερο πιθανό όσοι υπολείπονται να τον φτάσουν ποτέ. 'Με χαμηλά επιτόκια, η εκτίμηση της αξίας των ηγετών αγοράς αυξάνεται σε σχέση με τους υπολοίπους' είπε ο κ. Mian. 'Όταν πέφτουν τα επιτόκια, η αξία της Amazon αυξάνεται πολύ περισσότερο συγκριτικά με έναν μικρότερο παίκτη στον ίδιο κλάδο, κι αυτό δίνει ένα τεράστιο πλεονέκτημα στην Amazon”.
Έφτασε λοιπόν στο συμπέρασμα από έναν κάπως διαφορετικό δρόμο, αλλά εν πάση περιπτώσει έφτασε.
Το καλύτερο μέρος είναι το επόμενο:
“Οι ερευνητές δοκίμασαν τη θεωρία έναντι ιστορικών χρηματιστηριακών δεδομένων από το 1962, και βρήκαν ότι η μείωση των επιτοκίων όντως συσχετίζεται με την υπεραπόδοση των ηγετών αγοράς έναντι όσων υπολείπονται”.
Όντως. Αυτή η εμπειρική επιβεβαίωση της αυστριακής θεώρησης περίμενε την αναγνώρισή της για δεκαετίες.
“'Υπάρχει η άποψη ότι μπορούμε να επιλύσουμε όλα τα προβλήματά μας απλώς με το να χαμηλώσουμε αρκετά τα επιτόκια', είπε ο κ. Mian. 'Εμείς το αμφισβητούμε αυτό και πιστεύουμε ότι συμβαίνει κάτι άλλο”.
Όντως.
--
Ο Benjamin Thompson είναι προγραμματιστής από την Ιντιάνα, και αρθρογραφεί στο μπλογκ AustroLibertarian.com.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 27 Μαρτίου 2019 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
