Του Philip Booth
Οι δύο οικονομολόγοι Χάγιεκ και Κέυνς συμφωνούσαν σε ένα σημείο. Και οι δύο πίστευαν ότι οι ιδέες και το κλίμα της γνώμης καθορίζει το πώς συμπεριφέρονται οι πολιτικοί. Το Institute of Economic Affairs μάλιστα ιδρύθηκε ως αποτέλεσμα μιας συμβουλής του Χάγιεκ, που είπε στον Antony Fisher πως χρειάζεται απεγνωσμένα ένας φορές που θα αλλάξει το κλίμα της γνώμης στην Βρετανία προωθώντας τα οφέλη της οικονομικής ελευθερίας, των αγορών και των σταθερών τιμών.
Αυτή η συμβουλή παραμένει επίκαιρη. Τόσο οι Εργατικοί, όσο και οι Συντηρητικοί βουλευτές φαίνονται παγιδευμένοι στην κυρίαρχη γνώμη που υπαγορεύει ότι χρειάζονται περισσότερες ρυθμίσεις, κρατικές δαπάνες και έλεγχος της οικονομίας. Λίγοι πολιτικοί διατυπώνουν προτάσεις που δείχνουν ότι πιστεύουν ότι η ελευθερία και οι ελεύθερες αγορές όντως επηρεάζουν την ευημερία και την ποιότητα της ζωής.
Φαίνεται πως οι πολιτικοί, οι ηγέτες της κοινωνίας των πολιτών και οι εκπαιδευτικοί είναι παγιδευμένοι σ' αυτό που ο φιλόσοφος Στήβεν Πίνκερ έχει ονομάσει “ψυχολογία του ηθικισμού” όπου οι άνθρωποι υποκρίνονται ότι τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα απ' ο,τι στην πραγματικότητα γιατί αυτό τους κάνει να φαίνονται ηθικά ενάρετοι. Από την άλλη πλευρά, το να κηρύττει κανείς το πώς ο παγκόσμιος καπιταλισμός έχει αρχίσει να αλλάζει τον κόσμο προς το καλύτερο, θα τον κάνει να φαίνεται ηθικά αποστασιοποιημένος και απαθής έναντι των προβλημάτων που παραμένουν.
Αυτή η οπτική υπαγορεύει σε μεγάλο βαθμό το κλίμα των ιδεών, και κατά συνέπεια προσδιορίζει την συμπεριφορά των πολιτικών. Όσοι πιστεύουν σε μια ελεύθερη και ευημερούσα κοινωνία πρέπει να υπερασπιστούν την οικονομική ελευθερία, αλλά η μάχη αυτή είναι άνιση.
Και γιατί συμβαίνει αυτό; Για πολλούς ανθρώπους στον κόσμο, η επέκταση της παγκοσμιοποίησης υπήρξε πραγματικά ζήτημα ζωής και θανάτου. Μέσα σε 35 χρόνια, το ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού που ζει σε συνθήκες ακραίας φτώχειας έχει μειωθεί από 44% σε 10%. Η παγκόσμια μεσαία τάξη αυξάνεται με ραγδαίο ρυθμό.
Μόλις πριν από μια γενιά, το μεγαλύτερο μέρος του ανθρώπινου πληθυσμού απείχε μόλις μία κακή σοδειά από τη λιμοκτονία. Σήμερα, το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού μπορεί να καλύψει τις βασικές του ανάγκες και να έχει και ένα μικρό περίσσευμα. Η ανισότητα μειώνεται παγκοσμίως εδώ και 20 χρόνια - η πρώτη διατηρήσιμη πτώση της παγκόσμιας ανισότητας εδώ και περισσότερους από δύο αιώνες. Ακόμη, η υγεία και η εγγραμματοσύνη βελτιώνονται δραματικά.
Φυσικά μακροπρόθεσμα σημειώθηκαν τεράστιες βελτιώσεις στις εγχώριες συνθήκες διαβίωσης χάρη στην καινοτομία και τον καπιταλισμό των ελεύθερων αγορών. Πιο πρόσφατα, καθώς τα τελευταία δέκα χρόνια αυξήθηκαν οι ρυθμίσεις και καθώς οι ρυθμίσεις του συστήματος σχεδιασμού των χρήσεων γης γίνονται ολοένα και πιο αυστηρές, η παραγωγικότητα βάλτωσε. Οι λύσεις όμως σ' αυτά τα προβλήματα μπορούν να προέλθουν μόνο από τη μείωση των τάξεων και των ρυθμίσεων.
Όμως η κοινή γνώμη είναι πολύ διαφορετική, καθώς διαμορφώνεται από εκπαιδευτικούς και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που παρουσιάζουν μια ζοφερή εικόνα του κόσμου. Οι μαθητές, οι δυνητικοί ψηφοφόροι και όσοι πλαισιώνουν τον πολιτικό διάλογο αποδέχονται αυτές τις απαισιόδοξες αφηγήσεις. Σε μια πρόσφατη δημοσκόπηση της Ipsos-Mori το 94% των ερωτηθέντων Βρετανών υποεκτίμησαν το ποσοστό των κοριτσιών που τελειώνουν το σχολείο στις χώρες με χαμηλά εισοδήματα και το 91% πίστευαν ότι το ποσοστό των ανθρώπων που ζουν υπό ακραία φτώχεια έχει αυξηθεί η παραμένει περίπου σταθερό.
Δεν προκαλεί έκπληξη, δεδομένου αυτού του επιπέδου της άγνοιας, το ότι μόλις το 7% των Βρετανών πιστεύει ότι ο κόσμος γίνεται καλύτερος. Σε μια διαφορετική δημοσκόπηση, οι απόφοιτοι πανεπιστημίων είχαν μάλιστα χειρότερες επιδόσεις από τους μη αποφοίτους σε πολλές παρόμοιες βασικές ερωτήσεις.
Αυτό το πρόβλημα είναι πολύ ευρύτερο. Μόλις το 20% των Βρετανών διαφωνούν στην εκ νέου κρατικοποίηση του σιδηροδρόμου. Κι όμως, ένα τεράστιο ποσοστό των σοβαρών προβλημάτων που προκαλούν καθυστερήσεις προκαλείται από την Network Rail, το κρατικό κομμάτι του κλάδου του σιδηροδρόμου. Δεν θα πρέπει αυτό να το ιδιωτικοποιήσουμε;
Η καλή πολιτική εξαρτάται από την καλή πληροφόρηση του πληθυσμού. Η συνεισφορά των επιχειρήσεων στη διαμόρφωση του πνευματικού κλίματος είναι σημαντική. Οι επιχειρήσεις έχουν την κοινωνική ευθύνη να διασφαλίσουν ότι δεν προάγουν πολιτικές που οδηγούν σε αύξηση του ρυθμιστικού προστατευτισμού για να μειώσουν τον ανταγωνισμό και επίσης, όπως μπορεί να υποστηριχθεί, ότι ο γενικός πληθυσμός - και ιδιαίτερα οι διαμορφωτές της κοινής γνώμης - κατανοούν τη σημασία της ελεύθερης οικονομίας.
Σ' αυτή την κατεύθυνση, το ΙΕΑ στέλνει σήμερα το επιμορφωτικό κείμενο με τίτλο “Μια εισαγωγή στον καπιταλισμό” (An Introduction to Capitalism) σε όλους τους διευθύνοντες συμβούλους των επιχειρήσεων του FTSE 350 για να τους ενθαρρύνει να προάγουν το ηθικό και διανοητικό επιχείρημα υπέρ των ελεύθερων αγορών. Εξάλλου, είναι η διαδικασία της παγκοσμιοποίησης και της προσέγγισης στην οικονομία της αγοράς που προήγαγε την παγκόσμια ευημερία. Οι επιφυλάξεις έναντι της λειτουργίας της οικονομίας της αγοράς στη Μεγάλη Βρετανία οδηγησε στην τελμάτωση της αύξησης των εισοδημάτων. Όσοι πραγματικά ενδιαφέρονται για την ευημερία των πολιτών πρέπει να προάγουν αυτό το επιχείρημα.
--
Ο Philip Booth είναι καθηγητής χρηματοπιστωτικών, δημόσιας πολιτικής και ηθικής στο St Mary's University, Twickenham και μέλος του επιστημονικού συμβουλίου του Institute of Economic Affairs.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 7 Δεκεμβρίου 2018 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Institute of Economic Affairs και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
