Γράφει ο Pierre Lemieux
Ο Mario Rizzo, διαπρεπής καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης (και συγγραφέας με τον Gerald O'Driscoll του The Economics of Time and Ignorance), έγραψε στη σελίδα του στο Facebook σχετικά με το έργο της συγγραφής:
«Δεν μου αρέσει ιδιαίτερα να γράφω. Είναι δύσκολο. Αλλά μου αρέσει ακόμη λιγότερο το να μη γράφω. Δεν μπορείς πραγματικά να ξέρεις τι σκέφτεσαι για κάτι αν δεν το γράψεις. Και αν έχετε καταλάβει κάτι καλά, βοηθά το να το μοιραστείτε με άλλους. Όμως, στο κάτω κάτω της γραφής, το γράψιμο είναι πόνος. Είναι το τίμημα που πληρώνουμε για την άγνοιά μας (και όλων των άλλων)».
Έχω σκεφτεί συχνά αυτό το πρόβλημα, αλλά ο Μάριο το έγραψε καλύτερα από εμένα που δεν το έγραψα. Το γράψιμο είναι πόνος, αλλά το μη γράψιμο είναι χειρότερος πόνος. (Δεν είμαι σίγουρος αν οι υπολογιστές και οι επεξεργαστές κειμένου έκαναν τη γραφή περισσότερο ή λιγότερο επώδυνη, αλλά θα μάντευα το δεύτερο, τουλάχιστον για μένα.) Βλέπω τον προβληματισμό του Μάριο να σχετίζεται με μια σύντομη ενότητα στο Human Action: A Treatise on Economics (Τρίτη Έκδοση, 1963) του Ludwig von Mises:
«Τα επιτεύγματα του δημιουργικού καινοτόμου, οι σκέψεις και οι θεωρίες του, τα ποιήματα, οι πίνακες και οι συνθέσεις του, δεν μπορούν να ταξινομηθούν πραξεολογικώς ως προϊόντα εργασίας. Δεν είναι το αποτέλεσμα της απασχόλησης εργασίας που θα μπορούσε να είχε αφιερωθεί στην παραγωγή άλλων ανέσεων για την ‘παραγωγή’ ενός αριστουργήματος της φιλοσοφίας, της τέχνης ή της λογοτεχνίας. Οι στοχαστές, οι ποιητές και οι καλλιτέχνες μερικές φορές είναι ακατάλληλοι να ολοκληρώσουν οποιοδήποτε άλλο έργο. Εν πάση περιπτώσει, ο χρόνος και ο κόπος που αφιερώνουν σε δημιουργικές δραστηριότητες δεν παρακρατούνται από την απασχόληση τους για άλλους σκοπούς. …
Είναι, επιπλέον, αδύνατο να αντικαταστήσουμε το έργο των δημιουργών με το έργο άλλων ανθρώπων. Αν δεν υπήρχαν ο Δάντης και ο Μπετόβεν, κανείς δεν θα ήταν σε θέση να παραγάγει τη Θεία Κωμωδία ή την Ένατη Συμφωνία αναθέτοντας σε άλλους ανθρώπους αυτό το καθήκον. Ούτε η κοινωνία, ούτε τα μεμονωμένα άτομα μπορούν να προωθήσουν ουσιαστικά το πνεύμα και το έργο του. Η ενίσχυση της «ζήτησης» και του επιτακτικού χαρακτήρα της διαταγής από το κράτος δεν έχουν αποτέλεσμα ως προς αυτό. Το πνεύμα δεν παράγει κατά παραγγελία. Οι άνθρωποι δεν μπορούν να βελτιώσουν τις φυσικές και κοινωνικές συνθήκες που επιφέρουν τον δημιουργό και τη δημιουργία του. Είναι αδύνατο να αναθρέψουμε ιδιοφυΐες μέσω της ευγονικής, να τις εκπαιδεύσουμε στο σχολείο ή να οργανώνουμε τις δραστηριότητές τους. Αλλά, φυσικά, μπορεί κανείς να οργανώσει την κοινωνία με τέτοιο τρόπο, ώστε να μην μείνει κανένα περιθώριο για τους πρωτοπόρους και τους δρόμους που αυτοί ανοίγουν.
Το δημιουργικό επίτευγμα της ιδιοφυΐας… δεν είναι σε καμία περίπτωση το αποτέλεσμα παραγωγής με την έννοια που τα οικονομικά χρησιμοποιούν αυτόν τον όρο».
Ο Μίζες εστίασε εδώ στη δημιουργική ιδιοφυΐα. Πριν από το παραπάνω απόσπασμα, έγραψε επίσης (και νομίζω ότι είναι ακόμα χειρότερο για τις οιονεί ή επίδοξες ιδιοφυΐες):
«[Η ιδιοφυΐα] ζει δημιουργώντας και εφευρίσκοντας. Για αυτόν τον άνθρωπο δεν υπάρχει ελεύθερος χρόνος, μόνο διαλείμματα προσωρινής στειρότητας και απογοήτευσης. Το κίνητρό του δεν είναι η επιθυμία να επιφέρει ένα αποτέλεσμα, αλλά η πράξη της παραγωγής του. …
Η δημιουργία είναι γι' αυτόν αγωνία και μαρτύριο, ένας αδιάκοπος βασανιστικός αγώνας ενάντια σε εσωτερικά και εξωτερικά εμπόδια - τον καταναλώνει και τον συνθλίβει. … Ο Νίτσε συνέκρινε τον εαυτό του με τη φλόγα που ακόρεστα κατατρώει και καταστρέφει τον εαυτό της. Αυτού του είδους η αγωνία είναι ένα φαινόμενο που δεν έχει τίποτα το κοινό με τις έννοιες που συνδέονται γενικά με την εργασία και τον μόχθο, την παραγωγή και την επιτυχία, τη βιοπάλη και την απόλαυση της ζωής».
Δεν είναι αυτός ένας ενδιαφέρων και συναρπαστικός τρόπος σύγκρισης της δημιουργίας και της οικονομικής δράσης; Ωστόσο, είναι μάλλον απλούστερο να χρησιμοποιήσουμε την προσέγγιση του Gary Becker: γράφει κανείς επειδή είναι αυτό είναι λιγότερο επώδυνο από την εναλλακτική, και λιγότερος πόνος συνεπάγεται περισσότερη ωφελιμότητα (μια κατάσταση προτιμώμενη).
--
Ο Pierre Lemieux είναι οικονομολόγος στο Τμήμα Διοικητικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Κεμπέκ στο Outaouais.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 23 Σεπτεμβρίου 2023 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια της Library of Economics and Liberty και τη συνεργασία του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών.
