«Πάρτε για παράδειγμα τον φίλο μου τον Φένγουικ. Πρόκειται για ένα εξαιρετικά αξιαγάπητο ανθρωπάκι. Η διάθεσή του είναι τόσο θερμή, ο χαρακτήρας του τόσο ανοιχτός, που ακόμη και οι Πιο Σκληροί Κυνικοί, οργάνωση της οποίας η σύζυγός μου είναι Πρόεδρος της Διεθνούς Επιτροπής, αποκαλούν τον Φένγουικ ‘απόλυτα αξιολάτρευτο’. Είναι η ενσάρκωση του πιστεύω των Προσκόπων: ‘αξιόπιστος, πιστός, εξυπηρετικός, φιλικός, ευγενικός, με τρόπους, υπάκουος, εύθυμος, φειδωλός, γενναίος, καθαρός (αν είναι δυνατόν! αλλά είναι όντως καθαρός), σεβαστικός’.
Μπορεί να σκεφτείτε ότι με μια τέτοια προσωπικότητα, ο Φένγουικ θα ήταν ο πιο δημοφιλής άνθρωπος στη γειτονιά μας. Όμως δεν συμβαίνει αυτό. Είναι μάλλον ο πιο αντιδημοφιλής άνθρωπος της γειτονιάς. Οι άλλοι άνθρωποι δεν τον αντέχουν. Έχω δει δασκάλους σε κατηχητικά με αψεγάδιαστες εκφράσεις και στελέχη με εξοχικά ράντσα σε χωριστά επίπεδα, να εκνευρίζονται και μόνο την αναφορά του ονόματος του Φένγουικ. Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί; Για χρόνια προβληματιζόμουν, χρησιμοποιώντας τα καλύτερα εργαλεία επίλυσης γρίφων που μπορεί κανείς να αγοράσει. Μέχρι που βρήκα την απάντηση: Ο Φένγουικ είναι ένας άνθρωπος που κυκλοφορεί χρησιμοποιώντας τη λογική. Χρησιμοποιεί τη λογική ακόμη και στα κοκτέιλ πάρτι.
Οι περισσότεροι άνθρωποι ξέρετε πιστεύουν στη λογική όπως πιστεύουν στα κρύα ντους: Δεν κάνει κακό, αρκεί να μην το παρακάνετε. Πολύ λίγοι άνθρωποι είναι τόσο αναίσθητοι ώστε να θέλουν να εφαρμόσουν τη λογική στις πεποιθήσεις των άλλων. Η συνεπής εφαρμογή της λογικής στις ανθρώπινες υποθέσεις είναι παράλογη. Είναι επίσης κάτι το επικίνδυνο, όπως θα ανακαλύψετε σύντομα.
Το βασικό πρόβλημα είναι ότι ο Φένγουικ, ο οποίος είναι πολύ έξυπνος, υποθέτει ότι και οι άλλοι άνθρωποι είναι πολύ έξυπνοι. Και, είτε το πιστεύετε είτε όχι, τους μιλάει αναλόγως. Αυτό κάνει τους ανθρώπους να ανησυχούν, γιατί τίποτα δεν είναι πιο ανησυχητικό από το να σε αντιμετωπίζει κανείς σαν να είσαι εξαιρετικά έξυπνος — ειδικά αν αυτό συμβαίνει από κάποιον που σχεδόν δεν γνωρίζεις. Για να αποφύγετε να απογοητεύσετε έναν τέτοιον άνθρωπο, χρειάζεται να βρίσκεστε συνεχώς σε μια κατάσταση εγρήγορσης και να σκέφτεστε πριν μιλήσετε, κάτι που επιβάλλει σκληρές απαιτήσεις στον εγκέφαλό σας. Είναι κάτι που σε κάνει να εξετάζεις ακόμη τις σχετικά έτοιμα συσκευασμένες κοινοτοπίες που πάντα χρησιμοποιούσες αντί να σκέφτεσαι. Λίγα πράγματα κουράζουν κάποιον τόσο γρήγορα».
Το απόσπασμα αυτό προέρχεται από ένα δοκίμιο του Leo Rosten, ενός παλιού φίλου του Milton και της Rose Friedman. Ο "Φένγουικ" είναι ο Μίλτον Φρίντμαν. Ο Μίλτον και η Ρόουζ Rose έγιναν φίλοι με τον Ρόστεν στη δεκαετία του 1930, κάτι που δεν ήξερα μέχρι να διαβάσω την αυτοβιογραφία τους, Two Lucky People. Ο Ρόστεν είναι ο συγγραφέας, μεταξύ άλλων, του βιβλίου The Joys of Yiddish, το οποίο το είχα στο ράφι μου και το διάβαζα από τη δεκαετία του 1980, όταν άρχισα να θέλω να καταλαβαίνω καλύτερα τα Γίντις (τα πεθερικά μου είναι μια εβραϊκή οικογένεια.)
Γνώριζα πολύ καλά τον Μίλτον, καθώς συναντηθήκαμε για πρώτη φορά τον Μάιο του 1970. Νομίζω ότι ο Ρόστεν τον περιγράφει με ακρίβεια. Διαβάστε ολόκληρο το δοκίμιο, είναι απολαυστικό!
*Ο David Henderson είναι ερευνητής στο Hoover Institution και καθηγητής οικονομικών στη μεταπτυχιακή σχολή διοίκησης επιχειρήσεων και δημόσιας διοίκησης του Naval Postgraduate School στο Monterey της Καλιφόρνιας Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 12 Ιανουαρίου 2024 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια της Library of Economics and Liberty και τη συνεργασία του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών.
