Του Marian L. Tupy
Αφότου αναδείχθηκε Πρόεδρος των ΗΠΑ τον Ιανουάριο του 2017, ο Ντόναλντ Τραμπ εφαρμόζει μια επιθετικά προστατευτική εμπορική πολιτική. Κάποιοι ελπίζουν ότι οι δασμοί του Τραμπ στις εισαγωγές θα επιβάλουν στους βασικούς οικονομικούς ανταγωνιστές της Αμερικής, μεταξύ των οποίων στην Κίνα και την Ευρωπαϊκή Ένωση, να μειώσουν τους δικούς τους δασμούς επί των αμερικανικών προϊόντων.
Άλλοι ανησυχούν πως ο Τραμπ είναι ένας βαμμένος οπαδός του προστατευτισμού που βλέπει το διεθνές εμπόριο ως ένα παίγνιο μηδενικού αθροίσματος όπου η μία πλευρά πρέπει αναγκαστικά να χάνει ώστε να κερδίζει η άλλη. Ό,τι απ' τα δύο κι αν ισχύει, οι πολιτικές του Τραμπ μπορεί να υπονομεύσουν τη δύσκολα κατακτημένη παγκόσμια συναίνεση υπέρ του ελεύθερου εμπορίου, ή ακόμα και να καταστρέψουν ολόκληρο το παγκόσμιο εμπορικό σύστημα.
Η δύναμη του ελεύθερου εμπορίου
Αξίζει συνεπώς να θυμηθούμε τα οφέλη του ελεύθερου εμπορίου και την πρόοδο που έχει πετύχει η ανθρωπότητα ως προς την παγκόσμια μείωση των δασμών τις τελευταίες δεκαετίες. Το εμπόριο παράγει τουλάχιστον τρία βασικά οικονομικά οφέλη: Πρώτον, βελτιώνει την παγκόσμια αποτελεσματικότητα ως προς την κατανομή των πόρων. Ένας επιπλέον τόνος σιτηρών μπορεί να έχει περιορισμένη αξία για έναν αγρότη στην Άιοβα, αλλά έχει τεράστια μεγάλη αξία για τους ανθρώπους που υποφέρουν από την ξηρασία στο Νότιο Σουδάν.
Το εμπόριο φέρνει προϊόντα και υπηρεσίες σ' αυτούς που τους αποδίδουν τη μεγαλύτερη αξία. Ακόμη, επιτρέπει στους εμπορικούς εταίρους να επωφεληθούν ειδικευόμενοι στην παραγωγή εκείνων των αγαθών και των υπηρεσιών στα οποία είναι καλύτεροι. Οι οικονομολόγοι ονομάζουν αυτό το φαινόμενο “νόμο του συγκριτικού πλεονεκτήματος”. Όταν οι παραγωγοί δημιουργούν αγαθά στα οποία έχουν συγκριτική εξειδίκευση, όπως οι Γερμανοί στην παραγωγή της μπίρας ή οι Γάλλοι στην παραγωγή του κρασιού, αυξάνεται η αφθονία αυτών των αγαθών και βελτιώνεται η ποιότητά τους.
Ακόμη, το εμπόριο επιτρέπει στους καταναλωτές να επωφελούνται από τις αποτελεσματικότερες μεθόδους παραγωγής. Για παράδειγμα, χωρίς μεγάλες αγορές για αγαθά και υπηρεσίες, τα σχέδια παραγωγής μεγάλης κλίμακας δεν θα ήταν οικονομικώς συμφέροντα. Αυτά τα σχέδια με τη σειρά τους οδηγούν σε φθηνότερα αγαθά και υπηρεσίες, εξέλιξη που βελτιώνει τις πραγματικές συνθήκες διαβίωσης.
Ιστορικώς, το εμπόριο ποτέ δεν ήταν ελεύθερο. Στο παρελθόν τα κράτη χρησιμοποίησαν τους δασμούς επί των εισαγωγών για να προστατεύσουν τους εγχώριους κλάδους παραγωγής από τον ξένο ανταγωνισμό. Ο προστατευτισμός είχε ως αποτέλεσμα την υπονόμευση της οικονομικής ανάπτυξης γενικώς και ιδιαίτερα της ευημερίας των φτωχών.
«Σε ό,τι αφορά τη φτώχεια, τα δεδομένα καταδεικνύουν χωρίς αμφιβολία ότι το ανοιχτό εμπόριο είναι πιο αξιόπιστος σύμμαχος των φτωχών απ' ό,τι ο προστατευτισμός», όπως επεσήμανε ο διάσημος οικονομολόγος του Κολούμπια Arvind Panagariya. «Λίγες χώρες έχουν αναπτυχθεί ραγδαία χωρίς ταυτόχρονα να επιδείξουν μια ραγδαία επέκταση του εμπορίου. Η ραγδαία ανάπτυξη με τη σειρά της οδήγησε σχεδόν πάντα στη μείωση της φτώχειας».
Ο προστατευτισμός είναι σε αποδρομή
Ευτυχώς, οι δασμοί μειώνονται τις τελευταίες δεκαετίες. Το παρακάτω διάγραμμα καταδεικνύει τη μείωση των δασμών που επιβάλλουν οι χώρες στις εισαγωγές. Οι δασμοί αυτοί δεν θα πρέπει να συγχέονται με τους ενοποιημένους δασμούς (bound tariffs), που καταδεικνύουν το μέγιστο των φόρων επί των εισαγωγών που μπορούν οι χώρες να επιβάλλουν σύμφωνα με τις συμβάσεις για το διεθνές εμπόριο.
Όπως μπορεί να διαπιστώσει κανείς, η Νότια Ασία, με έναν μέσο σταθμισμένο ως προς τον πληθυσμό δασμό 57% ήταν το 1990 η πιο προστατευτική περιοχή του κόσμου. Έκτοτε, η περιοχή έχει μειώσει τους δασμούς της στο περίπου 7%. Παγκοσμίως, οι δασμοί μειώθηκαν από περίπου 21% το 1993 στο 5% το 2013.
Ακόμη και η υποσαχάρια Αφρική μείωσε τους δασμούς της από 15% το 1996 στο 9% το 2013. Η Ευρώπη, η Βόρεια Αμερική και η Ανατολική Ασία συνεχίζουν να είναι στην πρωτοπορία της μείωσης των δασμών, αν και καμία περιοχή δεν εξαιρείται από την επιβολή μη δασμολογικών περιορισμών στο εμπόριο, που περιλαμβάνουν αδειοδότηση, πρότυπα παραγωγής, προϋποθέσεις φυτουγείας, διοικητικές και γραφειοκρατικές καθυστερήσεις και συναλλαγματικούς ελέγχους.
Ποιο ήταν το αποτέλεσμα αυτών των μειώσεων στους δασμούς; Σύμφωνα με τον Max Roser από το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης: «Το 1990, δύο δισεκατομμύρια άνθρωποι ζούσαν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας. Με τη μείωση αυτού του αριθμού στα 705 εκατομμύρια το 2015, αυτό σημαίνει ότι κατά μέσο όρο, κάθε μέρα στα 25 χρόνια από το 1990 μέχρι το 2015, 137.000 άνθρωποι ξέφευγαν από την ακραία φτώχεια».
Αυτή η πρόοδος, αντίθετα από τους ισχυρισμούς που επαναλαμβάνει συχνά ο Τραμπ, δεν ήρθε εις βάρος των κατοίκων των πλούσιων χωρών όπως οι ΗΠΑ. Το 2017, το κατά κεφαλή ΑΕΠ των ΗΠΑ αυξήθηκε στο ιστορικά υψηλό των 59.532 δολαρίων και το διάμεσο οικογενειακό εισόδημα έφτασε στο επίπεδο ρεκόρ των 61,400 δολαρίων. Ακόμη, η Υπηρεσία Απογραφής των ΗΠΑ ανακοίνωσε ότι το ποσοστό φτώχειας στη χώρα μειώθηκε στο επίπεδο του 2006. Παρ' όλα αυτά, ο προστατευτισμός δεν πιστώνεται την ισχυρή οικονομική ανάπτυξη της Αμερικής το 2017. Τα προστατευτικά μέτρα του Τραμπ δεν τέθηκαν σε εφαρμογή παρά μόνο τον Ιανουάριο του 2018, όταν οι ΗΠΑ επέβαλαν δασμούς σε εισαγωγές πλυντηρίων ρούχων και ηλιακών κυψελών.
Έκτοτε, η κυβέρνηση Τραμπ επέβαλε δασμούς στον εισαγόμενο χάλυβα και στο αλουμίνιο από όλες τις χώρες, μεταξύ των οποίων και την Κίνα. Τον Ιούνιο, οι ΗΠΑ επέβαλαν δασμούς σε κινεζικές εισαγωγές ύψους 50 δισ. δολαρίων. Τον Σεπτέμβριο, οι ΗΠΑ επέβαλαν δασμό 10% σε επιπλέον κινεζικά προϊόντα ύψους 200 δισ. δολαρίων.
Το μέτρο θα ξεκινήσει στις 24 Σεπτεμβρίου και θα διαρκέσει μέχρι το τέλος του 2018. Ο δασμός θα αυξηθεί στο 25% το 2019. Οι Κινέζοι βεβαίως ανταπέδωσαν με δασμούς σε αγαθά από τις ΗΠΑ.
Ο Πρόεδρος Τραμπ θα πρέπει να περηφανεύεται για εκείνες τις οικονομικές πολιτικές, όπως οι μειώσεις στους εταιρικούς φόρους και η απορρύθμιση, που βοήθησαν να απελευθερωθεί το πραγματικό οικονομικό δυναμικό των καθημερινών Αμερικανών. Ένας εμπορικός πόλεμος με την Κίνα μπορεί να τερματίσει την οικονομική επέκταση της Αμερικής και να περιπλέξει τις ζωές εκατομμυρίων Αμερικανών. Σίγουρα, δεν πρόκειται για την κληρονομιά που επιδιώκει ο Τραμπ.
--
O Marian L. Tupy είναι ο υπεύθυνος έκδοσης του HumanProgress.org και αναλυτής πολιτικής στο Center for Global Liberty and Prosperity.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 6 Οκτωβρίου 2018 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
AP Photo/Manuel Balce Ceneta
