Του Luis Pablo de la Horra
Πότε ήταν η τελευταία φορά που διαβάσατε ένα βιβλίο για τα οικονομικά; Αν απαντήσατε «όταν πήγαινα λύκειο» ή «ποτέ μου δεν διάβασα βιβλίο για ένα τόσο βαρετό θέμα», σας έχω κάποιες προτάσεις με αυξανόμενο βαθμό δυσκολίας που μπορούν να σας βοηθήσουν να εισέλθετε στο αντικείμενο.
1. Οικονομικά σε ένα μάθημα (Henry Hazlitt, 1946)
Το γεγονός ότι πρόσφατα αφιέρωσα ένα άρθρο σ' αυτό το αριστούργημα καταδεικνύει το μέγεθος της αδυναμίας που έχω για τον Χένρι Χάζλιτ και αυτό το έργο του. Στα Οικονομικά σε ένα μάθημα, ο συγγραφέας καταρρίπτει μια σειρά από διαδεδομένα λογικά σφάλματα για τα οικονομικά χρησιμοποιώντας απλή και προσιτή γλώσσα. Αν θέλετε να μάθετε περισσότερα για κάποιες βασικές αλλά σημαντικές οικονομικές αρχές, αυτό είναι το βιβλίο που χρειάζεστε. Μια συμβουλή πριν ξεκινήσετε να το διαβάζετε: βάλτε στην άκρη τις προκαταλήψεις σας για να το απολαύσετε περισσότερο.
2. Free to Choose: A Personal Statement (Rose Friedman και Milton Friedman, 1980)
Πολύ λίγοι γνωρίζουν ότι αυτή η εισαγωγή στα οικονομικά της ελεύθερης αγοράς βασίζεται στην ομώνυμη τηλεοπτική σειρά που προβλήθηκε το 1980, και όχι το ανάποδο. Ο Μίλτον Φρίντμαν, ένας από τους ανθρώπους με το μεγαλύτερο επικοινωνιακό χάρισμα στην ιστορία των ιδεών της ελεύθερης αγοράς συνειδητοποιούσε ότι μια τηλεοπτική σειρά θα είχε πολύ μεγαλύτερη επίδραση από ένα βιβλίο.
Και είχε δίκιο. Και όμως, η τεράστια επιτυχία της σειράς αυτής ώθησε τη Ρόουζ και τον Μίλτον να την προσαρμόσουν σε βιβλίο. Η έντυπη εκδοχή έχει την ίδια δομή με την τηλεοπτική σειρά: κάθε κεφάλαιο/επεισόδιο ασχολείται με ένα ζήτημα δημόσιας πολιτικής από την οπτική της ελεύθερης αγοράς.
3. Γιατί αποτυγχάνουν τα έθνη: Οι καταβολές της ισχύος, της ευημερίας και της φτώχειας (Daron Acemoglu και James A. Robinson, 2012)
Το ερώτημα που αναλύουν οι Ατζέμογλου και Ρόμπινσον σ' αυτό το καταπληκτικό βιβλίο είναι παλιό και όμως εξαιρετικά επίκαιρο σήμερα: ποιοι παράγοντες καθορίζουν την ευημερία μιας χώρας;
Αφού πρώτα εξετάσουν διάφορα ιστορικά παραδείγματα, οι συγγραφείς συμπεραίνουν ότι η ευημερία συνδέεται στενά με την ανάπτυξη συμμετοχικών πολιτικών και οικονομικών θεσμών, τους οποίους αντιπαραβάλλουν με τους αντίστοιχους εκμεταλλευτικούς.
Ενώ οι πρώτοι δίνουν κίνητρα για καινοτομία και οικονομική ανάπτυξη (ένα νομικό πλαίσιο που προστατεύει τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα, τον πολιτικό πλουραλισμό κλπ), οι δεύτεροι ωφελούν μόνο την κυβερνώσα τάξη εις βάρος του υπόλοιπου πληθυσμού. Το Γιατί αποτυγχάνουν τα έθνη είναι ένα απαραίτητο βιβλίο για την κατανόηση των αιτιών της φτώχειας και της υπανάπτυξης στον σημερινό κόσμο.
4. Less than Zero: The Case for a Falling Price Level in a Growing Economy (George Selgin, 1997)
Αυτό το μικρό βιβλίο περιέχει το επιχείρημα υπέρ του αποπληθωρισμού σε μια οικονομία που αναπτύσσεται. Οι πολιτικοί, οι οικονομολόγοι και οι κεντρικοί τραπεζίτες πάντα μας προειδοποιούσαν για τα προβλήματα του αποπληθωρισμού. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι περισσότερες κεντρικές τράπεζες σήμερα έχουν ως στόχο έναν πληθωρισμό της τάξης του 2%: ο φόβος του αποπληθωρισμού οδηγοί τους κεντρικούς τραπεζίτες ακόμη και να απορρίψουν την σταθερότητα των τιμών έναντι μιας μικρής αύξησης του επιπέδου των τιμών κάθε χρόνο.
Ο Τζωρτζ Σέλγκιν διακρίνει ανάμεσα στον κακό αποπληθωρισμό (που είναι το αποτέλεσμα των σωρευτικών σοκ στη ζήτηση) και τον καλό πληθωρισμό (τη μείωση του επιπέδου των τιμών λόγω της αύξησης της παραγωγικότητας). Ενώ ο πρώτος θα πρέπει να αποφεύγεται με κάθε κόστος, ο δεύτερος είναι η φυσική συνέπεια της οικονομικής ανάπτυξης: αν αυξάνεται η παραγωγικότητα, τα κόστη παραγωγής ανά μονάδα πέφτουν, εξέλιξη που, σε μια ανταγωνιστική αγορά, θα οδηγήσει σε μια μείωση των τιμών.
Μολονότι είναι κάπως τεχνικό, αυτό το βιβλίο θα πρέπει να διαβαστεί από όλους όσοι ενδιαφέρονται για τα νομισματικά οικονομικά. Πρόκειται για κλασικό έργο.
5. Η γενική θεωρία της απασχόλησης, του τόκου και του χρήματος (John Maynard Keynes, 1936)
Η Γενική Θεωρία είναι ένα από τα επιδραστικότερα βιβλία στην ιστορία της οικονομικής επιστήμης. Το έργο αυτό, που ο Κέυνς συνέγραψε κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης, σηματοδοτεί μια μεγάλη στροφή στον τρόπο με τον οποίο οι οικονομολόγοι και το γενικό κοινό προσεγγίζει την οικονομία.
Ο Κέυνς επιχειρηματολογεί υπέρ της κρατικής παρέμβασης με τη μορφή των ελλειμματικών δαπανών για την αναπλήρωση της μείωσης της οικονομικής δραστηριότητας κατά τη διάρκεια οικονομικών κρίσεων. Ανεξάρτητα από αν κανείς συμφωνεί ή όχι με τα κεϋνσιανά οικονομικά, η ανάγνωση της Γενικής Θεωρίας είναι απαραίτητη για την κατάρριψη κάποιων από τους μύθους σχετικά με τη σκέψη του Κέυνς.
Για παράδειγμα, συχνά πιστεύεται ότι ο Κέυνς υποστήριξε μαθηματικές μεθόδους στα οικονομικά. Είχε ωστόσο κάποιες επιφυλάξεις ως προς αυτές:
«Ένα υπερβολικά μεγάλο μέρος των πρόσφατων 'μαθηματικών' οικονομικών είναι απλώς παρασκευάσματα, τόσο ανακριβή όσο και οι αρχικές υποθέσεις πάνω στις οποίες βασίζονται, και επιτρέπουν τον συγγραφέα να χάσει την οπτική επαφή με τις περιπλοκότητες και τις αλληλοεξαρτήσεις του πραγματικού κόσμου χαμένος μέσα σε έναν λαβύρινθο από εξεζητημένα και άχρηστα σύμβολα».
Αυτές οι λέξεις θα μπορούσαν κάλλιστα να έχουν διατυπωθεί από τον ίδιο τον Φρίντριχ Χάγιεκ, ίσως τον σημαντικότερο διανοητικό αντίπαλο του Κέυνς.
Αν θέλετε να δώσετε μια ευκαιρία στα οικονομικά, σας προτείνω να ξεκινήσετε με το Οικονομικά σε ένα μάθημα ή το Free to Choose. Αν δείτε ότι τα απολαύσατε, τότε προσπαθήστε να διαβάσετε τα υπόλοιπα. Δεν θα το μετανιώσετε.
--
Ο Luis Pablo De La Horra είναι συντάκτης του Foundation for Economic Education, του Institute of Economic Affairs και του Speakfreely.today.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 3 Μαΐου 2018 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education (FEE) και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ «Μάρκος Δραγούμης».
