Όταν την Κυριακή αγόραζα καφέ σε μια καφετέρια που ανήκε σε έναν Σύρο στο Ηνωμένο Βασίλειο, τον ρώτησα τι γνώμη είχε για την είδηση ότι ο μακροχρόνιος δικτάτορας Μπασάρ αλ Άσαντ είχε εκδιωχθεί από την εξουσία. Απάντησε με αισιοδοξία ότι ο ίδιος και τα 7 εκατομμύρια Σύροι που είχαν φύγει καθ' όλη τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου της χώρας ανυπομονούσαν να επιστρέψουν.
Ο Άσαντ και η οικογένειά του φέρεται να έχουν καταφύγει στη Ρωσία, αφήνοντας τους Σύρους ελεύθερους να περιφέρονται στο προεδρικό του μέγαρο. Γκρέμισαν αγάλματα του Χαφέζ αλ Άσαντ, του πατέρα του Μπασάρ, ο οποίος επίσης κυβερνούσε τη χώρα με σιδηρά πυγμή.
Αλλά η Συρία είναι πλέον κατακερματισμένη σε περιοχές που ελέγχονται από ανομοιογενείς ένοπλες φατρίες οι οποίες απολαμβάνουν την υποστήριξη, σε διαφορετικό βαθμό, της Ρωσίας, του Ιράν, της Τουρκίας, των ΗΠΑ, των κρατών του Κόλπου και του Ισραήλ. Θα υπάρξει συνεχής υποστήριξη για κάθε μία από αυτές τις ένοπλες φατρίες από αυτές τις μεγάλες διεθνείς δυνάμεις, οι οποίες θα αγωνίζονται να διασφαλίσουν τη διατήρηση των περιφερειακών τους συμφερόντων.
Η πιο ισχυρή ομάδα ανταρτών είναι η Hayat Tahrir al-Sham (HTS). Από τη βάση ισχύος της στη βορειοδυτική επαρχία Ιντλίμπ, η HTS κατέλαβε το Χαλέπι στα τέλη Νοεμβρίου και στη συνέχεια τη Χάμα, τη Χομς και αμέσως μετά την πρωτεύουσα Δαμασκό νοτιότερα.
Η HTS είχε αρχικά δημιουργηθεί το 2011 ως θυγατρική της Αλ Κάιντα, με τον ηγέτη του Ισλαμικού Κράτους Αμπού Μπακρ αλ Μπαγκντάντι να συμμετέχει άμεσα στη συγκρότησή της. Παλαιότερα γνωστή ως Αλ Νούσρα, τελικά έσπασε τις γραμμές της με την Αλ Κάιντα το 2016 και συγχωνεύτηκε με άλλες πολιτοφυλακές για να δημιουργήσει μια νέα οργάνωση με το σημερινό της όνομα.
Η ομάδα εκκαθαρίστηκε από τα πιο εξτρεμιστικά της στοιχεία, συλλαμβάνοντας ακόμη και άτομα που συνδέονταν με την Αλ Κάιντα στην περιοχή που ήλεγχε. Σε μια προσπάθεια να συριζοποιήσει την οργάνωση, η HTS δεν ζήτησε την ίδρυση ενός παγκόσμιου χαλιφάτου. Αντ' αυτού, έχει επικεντρωθεί στην ανατροπή του Άσαντ και στην εκδίωξη των ιρανικών πολιτοφυλακών που θεωρεί απειλή για τη δική του οργάνωση, οι οποίες αυξάνουν επίσης τον κίνδυνο κινητοποίησης των Σύρων κατά μήκος θρησκευτικών γραμμών.
Η HTS εκμεταλλεύτηκε την κατάπαυση του πυρός το 2020 μεταξύ της Τουρκίας και της Ρωσίας για να δημιουργήσει την οργανωτική της δομή και να αναπτύξει τις προσπάθειες διακυβέρνησής της , με κάποια υποστήριξη από την Τουρκία με τη μορφή όπλων και μη επανδρωμένων αεροσκαφών.
Περιφερειακές επιπτώσεις
Η υποστήριξη της Τουρκίας σε αντάρτικες ομάδες όπως η HTS ήταν κρίσιμη κατά την πρόσφατη επίθεση. Η Άγκυρα έδωσε το πράσινο φως στις οργανώσεις των ανταρτών να προχωρήσουν στην επίθεσή τους, αφού το καθεστώς Άσαντ απέρριψε τις προσπάθειές του να εξομαλύνει τις σχέσεις του με την Τουρκία. Δεδομένης της επιτυχίας της επίθεσης, η Τουρκία θα αναδειχθεί πιθανότατα ως ο πιο ισχυρός ξένος παράγοντας στη χώρα.
Έχοντας υποδεχθεί τους περισσότερους Σύρους πρόσφυγες από οποιαδήποτε άλλη χώρα, η Τουρκία θα είναι πρόθυμη να επιτρέψει στους Σύρους να επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Αλλά το κύριο ενδιαφέρον της εκεί είναι να ανατρέψει τις κουρδικές δυνάμεις στο βορρά, όπου δρα το Κόμμα Δημοκρατικής Ένωσης (PYD), παρακλάδι του απαγορευμένου Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK). Η Άγκυρα θα θελήσει επίσης να διασφαλίσει ότι οποιαδήποτε κυβέρνηση προκύψει στη Συρία θα είναι φιλική προς την Τουρκία και όχι προς το Ιράν.
Για το Ιράν, η απομάκρυνση του Άσαντ αποτελεί τεράστια απώλεια. Έχει πλέον χάσει μια χερσαία γέφυρα προς την ανατολική Μεσόγειο, μια σημαντική βάση για τους πληρεξουσίους του Ιράν, όπως η Χεζμπολάχ, και μια οδό μέσω της οποίας τα όπλα θα μπορούσαν να φτάσουν στον Λίβανο. Η απώλεια του στρατηγικού βάθους του Ιράν στη Συρία θα αποδυναμώσει την ικανότητά του να υποστηρίζει τη Χεζμπολάχ σε μια εποχή που έχει αποδυναμωθεί σοβαρά από τη σύγκρουσή του με το Ισραήλ.
Η απώλεια είναι ομοίως τεράστια για τη Ρωσία. Η Μόσχα στήριξε τον Άσαντ στέλνοντας χιλιάδες Ρώσους στρατιώτες το 2015 και συμμετέχοντας σε βάναυσες αεροπορικές επιδρομές κατά συριακών ομάδων ανταρτών και πολιτικών υποδομών. Αλλά η Ρωσία ήταν πολύ αφηρημένη και επιβαρυμένη από τον πόλεμό της στην Ουκρανία για να διατηρήσει το επίπεδο υποστήριξης που θα χρειαζόταν ο Άσαντ. Ως αποτέλεσμα, το σχέδιο της Ρωσίας στη Μέση Ανατολή κατέληξε σε μια θεαματική αποτυχία.
Υπάρχουν τώρα ερωτήματα σχετικά με το μέλλον των ρωσικών στρατιωτικών βάσεων στη Συρία. Το 2015 η Ρωσία έλαβε 49ετή μίσθωση για μια αεροπορική και μια ναυτική βάση στη Συρία, προκειμένου να αποκτήσει ερείσματα στην ανατολική Μεσόγειο. Οι βάσεις αυτές έγιναν κρίσιμοι κόμβοι για τη μεταφορά στρατιωτικών εργολάβων μέσα και έξω από την Αφρική, όπου η Ρωσία αξιοποίησε το αντιδυτικό συναίσθημα για να ενισχύσει την επιρροή της.
Αλλά δεν είναι σαφές τι θα είναι πρόθυμη να επιτρέψει η νέα κυβέρνηση της Συρίας. Οι Ρώσοι διπλωμάτες εγκαταλείπουν μαζικά τη Δαμασκό και η Ρωσία μπορεί να μην έχει τη δυνατότητα αυτή τη στιγμή να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις.
Η απώλεια της ναυτικής της βάσης στη Συρία θα μπορούσε να έχει επιπτώσεις στη ρωσική επιρροή στην Αφρική (Shutterstock)
Η ανοικοδόμηση του συριακού κράτους
Όσον αφορά το μέλλον της Συρίας, οι διεθνείς προσπάθειες για τη μεσολάβηση μιας διαρκούς ειρήνης υπήρξαν πολύ ανεπιτυχείς. Όταν η Τουρκία, το Ιράν και η Ρωσία προσπάθησαν να οργανώσουν ειρηνευτικές συνομιλίες στο Καζακστάν το 2017, το αποτέλεσμα ήταν πολιτικό αδιέξοδο. Η χώρα διαιρέθηκε γεωγραφικά μεταξύ διαφορετικών φατριών.
Πράγματι, η HTS δεν είναι η μόνη ισχυρή πολιτοφυλακή στην ομάδα-ομπρέλα των ανταρτών της Συρίας. Οι υπό κουρδική ηγεσία Συριακές Δυνάμεις Άμυνας (SDF) ελέγχουν επί του παρόντος το βορειοανατολικό τμήμα. Έχουν επίσης κερδίσει έδαφος, εκμεταλλευόμενοι την κατάρρευση του συριακού στρατού για να καταλάβουν την κύρια πόλη της ερήμου Deir ez-Zor.
Εάν συνεχίσουν να απολαμβάνουν την υποστήριξη των ΗΠΑ, οι SDF θα είναι αποφασισμένες να διατηρήσουν αυτές τις εδαφικές προόδους. Ο απερχόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, υποστήριξε ότι παραμένει δεσμευμένος να παράσχει αυτή την υποστήριξη, προς μεγάλη ενόχληση της Τουρκίας που θεωρεί τις SDF ως τρομοκρατική ομάδα.
Υπάρχει επίσης ο υποστηριζόμενος από την Τουρκία Συριακός Εθνικός Στρατός, ο οποίος συγκέντρωσε διάφορες ένοπλες ομάδες το 2017 και πήρε τον έλεγχο τμημάτων της βορειοδυτικής Συρίας. Ο Συριακός Εθνικός Στρατός δεν είναι συνεκτικός ή συγκεντρωτικός και οι διάφορες ομάδες του έχουν συχνά συγκρουστεί μεταξύ τους. Παραμένει όμως ένας σημαντικός παίκτης στη Συρία και θα επιδιώξει να δημιουργήσει μια νεκρή ζώνη κοντά στα τουρκικά σύνορα για να αποτρέψει τις κουρδικές πολιτοφυλακές από το να απειλήσουν την Τουρκία.
Η Ρωσία και το Ιράν δεν είναι πλέον οι κύριοι παίκτες στη Συρία. Αλλά αν οι ομάδες ανταρτών στη Συρία δεν μπορούν να δημιουργήσουν μια μεταβατική κυβέρνηση ενότητας και σταθερότητας, άλλοι παράγοντες θα κινηθούν γρήγορα για να καλύψουν το κενό. Θα είναι κρίσιμο οι Σύροι -τόσο αυτοί που επιστρέφουν όσο και αυτοί που δεν έφυγαν ποτέ- να ξαναχτίσουν το νέο συριακό κράτος τους με τους δικούς τους όρους.
*Η Natasha Lindstaedt είναι καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Essex - Το άρθρο της αναδημοσιεύεται αυτούσιο στο Liberal μέσω άδειας Creative Commons από τον ιστότοπο TheConversation.com.
