*Γράφει ο Pierre Lemieux
Μιλώντας για τις επικείμενες προεδρικές εκλογές και τις προοπτικές του Ντόναλντ Τραμπ, ένας αξιωματούχος του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος της Αϊόβα είπε πως «μπορεί να συμβεί οτιδήποτε» (The Inevitable Nominee? Trump’s Election Momentum Builds Even as Legal Problems Mount - Ο αναπόφευκτος υποψήφιος; Η εκλογική ορμή του Τραμπ ενισχύεται ακόμη καθώς αυξάνονται τα νομικά προβλήματα, Wall Street Journal, 27 Αυγούστου 2023).
Υπό το φως των όσων γνωρίζουμε για τα οικονομικά της πολιτικής, αυτή η δήλωση είναι κάτι περισσότερο από μια απλή διαίσθηση ενός ήσσονος κομματικού στελέχους. Η ιδέα ότι τα πάντα μπορούν να συμβούν στον πολιτικό χώρο υποστηρίζεται από την επιστήμη - τη λογική, τα μαθηματικά, τα οικονομικά καθώς και από ορισμένες ιστορικές και εμπειρικές επιβεβαιώσεις του πολιτικού χάους. Στο επιδραστικό του βιβλίο του 1982 με τίτλο Liberalism Against Populism (Ο φιλελευθερισμός ενάντια στον λαϊκισμό), ο πολιτικός επιστήμονας William Riker συνόψισε όσα ήταν ήδη γνωστά. Παραθέτω μια ολόκληρη παράγραφο (από τη σελ. 187), αλλά η προτελευταία πρόταση δίνει συνοπτικά το αποτέλεσμα:
«Σε μια αξιοσημείωτη ανακάλυψη του, [ο αείμνηστος οικονομολόγος του MIT Richard D.] McKelvey έδειξε ότι, για μια ευρεία κατηγορία διαφοροποιήσιμων συναρτήσεων χρησιμότητας, εφόσον ‘η μεταβατικότητα διασπαστεί, καταρρέει εντελώς, καταπίνοντας ολόκληρο τον χώρο σε ενιαίο κυκλικό σύνολο. Η παραμικρή απόκλιση από ένα σημείο Condorcet (για παράδειγμα, μια ελαφριά μετακίνηση του ιδανικού σημείου ενός ψηφοφόρου) προκαλεί αυτή τη δυνατότητα’. Ως εκ τούτου, όχι μόνο είναι απίθανο να προκύψει ένας κατά Condorcet νικητής, αλλά και όταν δεν υπάρχει, τα πάντα μπορούν να συμβούν. Δεν υπάρχει κάποιο ‘μικρό’ σύνολο πιθανών αποτελεσμάτων».
(Έχω εξηγήσει αλλού το Παράδοξο του Κοντορσέ και τις σχετικές θεωρίες, καθώς και ορισμένες από τις επιπτώσεις τους που αφορούν μια ρεαλιστική αντίληψη της δημοκρατίας και των εκλογών. βλέπε το άρθρο μου στο Independent Review με τίτλο “The Impossibility of Populism” (Το ανέφικτο του λαϊκισμού) και επίσης την κριτική μου στον Riker στο Regulation).
Μια κατάρρευση του κράτους δικαίου, ένας εμφύλιος πόλεμος, η αργεντινοποίηση της Αμερικής ή κάτι κοινότοπο όπως η εκλογή του Τζο Μπάιντεν ή του Μάικ Πενς - οτιδήποτε από αυτά μπορεί να συμβεί. Όλα αυτά προκύπτουν από ανάλυση ορθολογικής επιλογής και υπό την προϋπόθεση ότι οι μεμονωμένοι ψηφοφόροι είναι ορθολογικοί. (Αν αφαιρέσουμε αυτήν την υπόθεση, θα μπορούσαμε να οραματιστούμε την πιθανότητα ότι αν το άλογο του Καλιγούλα κατέβαινε ως υποψήφιο με το χρίσμα του QAnon, θα μπορούσε να κερδίσει.)
Αυτά τα αποτελέσματα έχουν τις προϋποθέσεις τους. Στο βαθμό που ορισμένα θεσμικά όργανα -δικαστήρια, συντάγματα ή θεμελιώδεις νόμοι, πολιτικά κόμματα, κρατικά κοινοβούλια, γραφειοκρατίες, αποκεντρωμένα κέντρα εξουσίας, ελεύθερος Τύπος- πλαισιώνουν και περιορίζουν την ψηφοφορία και τις συνέπειές της, σε κανονικές περιόδους θα εμφανίζονται πιο τυπικά και προβλέψιμα αποτελέσματα, τα οποία έχει εξηγήσει η ανάλυση της δημόσιας επιλογής.
Σε περιόδους που η θεσμική δομή μιας κοινωνίας βρίσκεται υπό μεγάλη πίεση, όπως συμβαίνει στην Αμερική σήμερα, οι πολιτικές διαδικασίες μοιάζουν πράγματι με έναν τροχό ρουλέτας. Και δεν μπορούμε να αναζητήσουμε καταφύγιο στην «διατεταγμένη αναρχία» (μια έκφραση του Buchanan), καθώς δεν βρισκόμαστε σε αυτή την κατάσταση τώρα και είναι ελάχιστα πιθανό να βρεθούμε εκεί αφού γυρίσει ο πολιτικός τροχός.
* Ο Pierre Lemieux είναι οικονομολόγος στο Τμήμα Διοικητικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Κεμπέκ στο Outaouais.
** Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 4 Σεπτεμβρίου 2023 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια της Library of Economics and Liberty και τη συνεργασία του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών.
