Γράφει ο Walter Block
Ο τίτλος φώναζε: «30 εστιατόρια της περιοχής της Νέας Ορλεάνης δεν πέρασαν τον υγειονομικό έλεγχο, μερικά για ζωύφια ή για βρώμικες κουζίνες». Αναμφίβολα, πολλοί άνθρωποι εκεί μείωσαν τις παραγγελίες τους από αυτά τα εστιατόρια, πολλά εκ των οποίων είναι παγκοσμίως διάσημα, και επίσης μείωσαν τις εξόδους τους σε αυτά. Στο βαθμό που αυτό συνέβη, ωφελήθηκαν τα παντοπωλεία, τα οποία πλέον φαινόταν σχετικά πιο αξιόπιστα από υγειονομικής άποψης. Αυτό μπορεί να είναι κάπως υπερβολικό, καθώς το άρθρο παραδέχεται ότι «… περισσότερα από 16 εστιατόρια … δεν διαθέτουν πιστοποιητικά ασφάλειας τροφίμων που διασφαλίζουν ότι οι κουζίνες τους πληρούν τα υγειονομικά πρότυπα υγείας». Εξ όσων μπορούμε να γνωρίζουμε, μπορεί να ήταν απολύτως καθαρά, αλλά απλώς δεν είχαν την απαιτούμενη κρατική πιστοποίηση. Πρέπει λοιπόν να ανησυχούν οι ντόπιοι πολίτες;
Οι πιο διορατικοί από εμάς εύλογα μπορεί να αναρωτηθούν: Ποιον εμπιστεύεστε περισσότερο - τα ίδια τα εστιατόρια, ή τους κρατικούς υγειονομικούς επιθεωρητές; Τα πρώτα μπορεί να χάσουν χρήματα από τη έλλειψη καθαριότητας· οι δεύτεροι δεν διατρέχουν τέτοιο κίνδυνο, τουλάχιστον όχι προσωπικά, αν οι εκτιμήσεις τους δεν είναι ακριβείς.
Ποια είναι η λύση σε αυτόν τον γρίφο; Η πορεία δράσης που απορρέει από αυτό το πρόβλημα είναι να αντικατασταθούν οι κρατικοί φορείς πιστοποίησης από ιδιωτικούς. Είναι αυτή η πρόταση ένα παραλήρημα ενός ριζοσπάστη υπέρμαχου της ελεύθερης αγοράς όπως εγώ; Είναι μια φενάκη, κάτι το τρελό που δεν μπορεί ποτέ να εφαρμοστεί; Και ναι και όχι. Ως προς το πρώτο, ο χαρακτηρισμός αυτός σίγουρα μου ταιριάζει. Κατέχω μια έδρα στα οικονομικά της ελεύθερης επιχειρηματικότητας σε ένα τοπικό πανεπιστήμιο. Όσο για το δεύτερο, δεν είναι ένα κατασκεύασμα του παραληρηματικού μου μυαλού. Αντίθετα, μπορεί κανείς να βρει καπιταλιστικούς φορείς πιστοποίησης βρίσκονται σε ολόκληρη τη σύγχρονη οικονομία. Ας δούμε κάποιους από αυτούς.
Πριν όμως το κάνουμε αυτό, επιτρέψτε μου να εξηγήσω τη διαφορά μεταξύ της αδειοδότησης και της πιστοποίησης. Και στις δύο περιπτώσεις, πρέπει κανείς να περάσει από μια δοκιμασία. Στην πρώτη όμως περίπτωση, εάν δεν περάσετε τις εξετάσεις, πιθανότατα δεν θα μπορείτε να απασχοληθείτε νόμιμα στον κλάδο. Για παράδειγμα, αν αποτύχει κάποιος στις εξετάσεις του δικηγορικού συλλόγου, δεν μπορεί να εργαστείς ως δικηγόρος. Εάν δεν περάσετε τις αντίστοιχες εξετάσεις για την άσκηση του ιατρικού επαγγέλματος, και παρ’ όλα αυτά επιλέξετε να εργαστείτε ως γιατρός, θα διαπράττετε αδίκημα και μπορείτε να φυλακιστείτε. Αντίθετα, εάν δεν πίασετε αρκετά υψηλή βαθμολογία στις εξετάσεις για Ορκωτούς Λογιστές, μπορείτε να συνεχίσετε να κρατήσετε τα λογιστικά βιβλία των πελατών σας – θα ήταν παράνομο όμως να παρουσιάζεστε ως ορκωτός λογιστής.
Πού αλλού εκτός από τη λογιστική υπάρχει πιστοποίηση και όχι αδειοδότηση; Ένα τέτοια παράδειγμα είναι οι εμπορικές επωνυμίες. Η McDonalds, η Walmart, η Microsoft, η Toyota και χιλιάδες άλλες εταιρείες, μεγάλες και μικρές, υποστηρίζουν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους. Στην πραγματικότητα, διασφαλίζουν για τους πελάτες τους ότι αυτό που θα αγοράσουν από αυτούς θα έχει συγκεκριμένη ποιότητα.
Ένα άλλο τέτοιο παράδειγμα είναι τα δοκιμαστικά εργαστήρια. Αυτά δεν είναι καθόλου γνωστά στο ευρύ κοινό, αλλά χρησιμοποιούνται ευρέως σε βιομηχανίες όπως η ακουστική και οι δονήσεις, η βιολογία, η ηλεκτρολογική, οι ιατροδικαστικές υπηρεσίες, οι γεωτεχνικές και μηχανικές δοκιμές. Το πιο διάσημο από αυτά είναι η Underwriters Laboratories. Άλλα περιλαμβάνουν τα Tuv Sud, Enviropass, Intertek, MetLabs, Curtis-Straus, F2Labs, Dayton T. Brown, NCEE Labs και Applied Technical Services. Βιομηχανικοί χημικοί, μηχανικοί, τεχνικοί κ.λπ., τα γνωρίζουν πολύ καλά καθώς και πολλά άλλα που συναποτελούν αυτόν τον κλάδο.
Ένα τρίτο υποσύνολο είναι πολύ πιο γνωστό: Το Consumer Reports, το Better Business Bureau και πιο πρόσφατα το Yelp προειδοποιούν τους αγοραστές για κατώτερης ποιότητας προϊόντα. Όσον αφορά τα οικονομικά και τις επενδύσεις, οι τρεις μεγάλοι παίκτες είναι οι Moody's, Fitch και Standard and Poor. Το U.S. News and World Report, ένας ιδιωτικός φορέας, βαθμολογεί, δηλαδή πιστοποιεί, τα πανεπιστήμια. (Τελευταία υπήρξε μια μικρή εξέγερση εναντίον αυτής της οργάνωσης· προφανώς οι ηγέτες των πανεπιστημιουπόλεων δεν εκτιμούν ιδιαίτερα το να αξιολογούνται από μια ιδιωτική εταιρεία· θα προτιμούσαν να αφήσουν το θέμα σε οργανισμούς όπως το Association to Advance Collegiate Schools of Business).
Ο Milton Friedman, στο λαμπρό ένατο κεφάλαιο του βιβλίου του Καπιταλισμός και Ελευθερία προτείνει η πιστοποίηση να αντικαταστήσει την αδειοδότηση σε ολόκληρη την οικονομία. Τα έβαλε μάλιστα θαρραλέα ακόμη και με την ιερή αγελάδα που συχνά αναφέρεται σ’ αυτές τις συζητήσεις προς υπεράσπιση αυτής της μορφής διασφάλισης της ποιότητας, την ιατρική. Η Αμερικανική Ιατρική Ένωση (ΑΜΑ) επιμένει οι εξετάσεις αδειοδότησης να δίνονται στα αγγλικά. Πάρα πολλοί γιατροί που επιτελούν το λειτούργημά τους με επιτυχία στο εξωτερικό δεν μπορούν να περάσουν αυτές τις εξετάσεις, παρόλο που βάσει των ικανοτήτων τους θα περνούσαν εάν εξετάζονταν στη μητρική τους γλώσσα. Η ΑΜΑ υποθέτει εδώ ότι δεν θα υπάρχουν αναίσθητοι ασθενείς, ασθενείς που μιλούν την ίδια ξένη γλώσσα με τον γιατρό, ή η δυνατότητα μετάφρασης. Αυτό που πραγματικά θέλουν, φυσικά, είναι να περιορίσουν την είσοδο, να μειώσουν τον ανταγωνισμό και να διατηρήσουν τις αμοιβές τους σε υψηλά επίπεδα.
Την επόμενη φορά που θα ακούσετε ότι ένα ιδιωτικό εστιατόριο δεν πέρασε την αξιολόγηση μιας κρατικής υπηρεσίας, μην υποθέσετε αμέσως ότι κάτι δεν πάει καλά μ’ αυτό. Μπορεί κάλλιστα το αποτέλεσμα να οφείλεται σε αποτυχία της κρατικής υπηρεσίας.
--
Ο Walter Block είναι Αμερικανός οικονομολόγος και θεωρητικός του καπιταλισμού. Κατέχει την έδρα οικονομικών Harold E. Wirth στη σχολή διοίκησης επιχειρήσεων J. A. Butt του Loyola University New Orleans.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 21 Οκτωβρίου 2023 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Library of Economics and Freedom και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
