Δύο σημαντικές βραχυχρόνιες προκλήσεις για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα διαβλέπει ο πρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών και της Εθνικής Τράπεζας, Γκίκας Χαρδούβελης, τη διατήρηση υψηλής κερδοφορίας και την επίδραση των νέων εποπτικών κανόνων στα κεφάλαια των συστημικών τραπεζών.
Υπάρχουν βεβαίως και τρεις μακροχρόνιες προκλήσεις που βλέπει, αλλά ειδικά όσον αφορά την ψηφιακή τραπεζική και τις Fintech, σχετίζεται ουσιαστικά με την πρώτη πρόκληση, ενώ η πρόκληση της διεθνούς επέκτασής τους αντιμετωπίζεται ήδη μερικώς, όπως και οι στόχοι για το ESG επιτυγχάνονται απολύτως.
Αλλά οι δύο κοντινές προκλήσεις είναι «καυτές» έχοντας υποχρεώσει τις ελληνικές τράπεζες να τις αντιμετωπίσουν: Η μία αφορά τα κεφάλαια των τραπεζών με τους όρους της Βασιλείας 4 κι έχει γίνει ουσιαστικά η προετοιμασία των τραπεζών που δεν θα έχουν κανένα πρόβλημα, με μεγάλη εκδοτική δραστηριότητα και πλήθος ομολόγων MREL που έχουν υπερκαλύψει τους στόχους. Συνεπώς, ο κ. Χαρδούβελης δεν βλέπει νέες εκδόσεις ούτε για ανανέωση ομολόγων που λήγουν, αντίθετα βλέπει ότι οι στόχοι MREL των ελληνικών τραπεζών θα μειωθούν.
Αλλά η άλλη μεγάλη πρόκληση είναι η υψηλή κερδοφορία των τραπεζών σε ένα περιβάλλον μειούμενων επιτοκίων κι αυτό φέρνει όπως είπε ο κ. Χαρδούβελης, την ανάγκη «οι ελληνικές τράπεζες να αυξήσουν τα κέρδη από προμήθειες, χωρίς να ζημιώνουν τον καταθέτη». Και το ερώτημα είναι κατά πόσον μπορεί να γίνει αυτό. Η εμπειρία της αγοράς δείχνει ότι μπορεί να γίνει όπως θα δούμε παρακάτω, αν για παράδειγμα εστιάσουν σε μεγάλες εταιρικές και εμπορικές συναλλαγές οι τράπεζες και μειωθούν ή εξαλειφθούν κέρδη μεσαζόντων π.χ. από τις κάρτες, αφού η τεχνολογία το επιτρέπει και ήδη τα wallet είναι διαδεδομένα και στην Ελλάδα.
(Έτσι κι αλλιώς ο αριθμός των ηλεκτρονικών συναλλαγών στη χώρα θα ξεπεράσει τα 3 δισ. Πρόκειται για πράξεις που αντιστοιχούν σε 296 συναλλαγές κατ΄ άτομο έναντι 358 συναλλαγών το 2023. Πέρυσι ο τζίρος των ηλεκτρονικών συναλλαγών έφθασε τα 1,26 τρισεκατομμύρια ευρώ δηλαδή μία πολύ μεγάλη πίτα. Αλλά οι τράπεζες δεν είναι ακόμα έτοιμες να αναγγείλουν ένα σχέδιο καθώς βρίσκονται σε στάδιο έρευνας).
Στο μεταξύ όπως ανέλυσε σε εκτενή παρουσίαση ο κ. Χαρδούβελης:
-«Τα καθαρά επιτοκιακά έσοδα θα βρίσκονται υπό πίεση, καθώς η ΕΚΤ μειώνει το επιτόκιο παρέμβασης. Αυτή η πίεση αφορά όλες τις ευρωπαϊκές τράπεζες, ωστόσο οι ελληνικές τράπεζες εξαρτώνται πολύ περισσότερο από τα καθαρά επιτοκιακά έσοδα σε σχέση με τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές». (Πράγματι προκύπτει και από τα στοιχεία της ΕΚΤ και του SSM ότι τα επιτοκιακά έσοδα είναι στο 78,61% των συνολικών εσόδων για τις ελληνικές συστημικές τράπεζες, έναντι 59,77% των ευρωπαϊκών τραπεζών. Βεβαίως, το ποσοστό αυτό ευνοείται ελαφρώς και από το υψηλό περιθώριο NIM).
-«Οι ελληνικές τράπεζες πρέπει να αυξήσουν τα κέρδη από προμήθειες χωρίς να ζημιώσουν τον μικροκαταθέτη.
-Σε μια αναπτυσσόμενη οικονομία, η πιστωτική επέκταση είναι πιθανό να αυξηθεί και να καλύψει την αναμενόμενη απώλεια από καθαρά επιτοκιακά έσοδα ανά δάνειο.
-Οι τράπεζες έχουν ήδη ακολουθήσει στρατηγικές αντιστάθμισης κινδύνου επιτοκίου από το 2023».
Με αυξημένα ίδια κεφάλαια και πλεονάζουσες εκδόσεις MREL ο κ. Χαρδούβελης εκτιμά ότι οι νέες εποπτικές απαιτήσεις για τις τράπεζες, μπορεί και να έχουν μία οριακή επίπτωση 30-60 μονάδες βάσης στα κεφάλαιά τους σε αντίθεση με τις μεγάλες τράπεζες στην Ευρώπη όπου η επίπτωση θα είναι 100-200 μονάδες (1%-2%).
Ο κ. Χαρδούβελης παρατηρεί ότι με τις ελληνικές τράπεζες να έχουν ξεπεράσει τις μεγάλες δυσκολίες (κόκκινα δάνεια, ίδια κεφάλαια, κερδοφορία, μερίσματα, αναβαθμίσεις και υψηλότερες αξιολογήσεις), η Ελλάδα έχει σημειώσει παράλληλα μία σημαντική πρόοδο στην ψηφιοποίηση κι έχει μειώσει πολύ την ψαλίδα με την Ευρώπη, με τη χρήση του internet banking να έχει φθάσει στη χώρα μας το 52% από 63,9% που είναι ο μέσος όρος στην ΕΕ.
Έρευνες για νέο εθνικό σύστημα πληρωμών και το μεγάλο κομμάτι της πίτας
Υπάρχουν πολλοί τρόποι ηλεκτρονικών πληρωμών, με κάρτες, με το σύστημα IRIS, με ηλεκτρονικά πορτοφόλια, με το web banking, για μεταφορά χρημάτων από λογαριασμό σε λογαριασμό, που ανήλθαν το 2023 σε 620,26 δισ. συναλλαγές με συνολική όμως αξία 1,13 τρισ. ευρώ. Είναι το πιο μεγάλο κομμάτι της πίτας.
Είναι το 89% της αξίας όλων των ηλεκτρονικών συναλλαγών του 2023 και περιλαμβάνουν μεταφορές κεφαλαίων για επιχειρηματικούς - εμπορικούς σκοπούς. Στο μεταξύ ο μεγάλος αριθμός συναλλαγών με μικρότερη αξία αφορά τις κάρτες, χρεωστικές και πιστωτικές, οι οποίες αντιστοιχούν στο 74% του αριθμού των συναλλαγών.
Συνεπώς, οι μεγάλες μεταφορές κεφαλαίων απαιτούν και αυξημένες κατά το δυνατόν δικλείδες ασφαλείας, γιατί με το πάτημα ενός κουμπιού, αλλάζουν χέρια μεγάλα ποσά.
Στα πλαίσια αυτά το IRIS, αξιοποιείται για δωρεάν μεταφορές μικρότερων ποσών και δεν μπορεί να μεταφέρει μεγαλύτερα. Για την ώρα δεν μπορεί να καλύψει και το ζήτημα της αμφισβήτησης μίας συναλλαγής που έγινε άμεσα. Αλλά το IRIS κάνει επίσης έρευνα για καλύψει αυτήν την ανάγκη.
Στο μεταξύ η Ένωση ερευνά την πιθανότητα δημιουργίας ενός εθνικού συστήματος πληρωμών από λογαριασμό σε λογαριασμό που θα παρέχει τη δυνατότητα μεταφοράς μεγαλύτερων ποσών και παράλληλα την υπηρεσία αμφισβήτησης, καλύπτοντας και την ανάγκη για επιστροφή κεφαλαίων με επιστροφή του προϊόντος, όπως επίσης τα ζητήματα αντιμετώπισης της ηλεκτρονικής απάτης.
Ήδη οι απάτες έχουν μειωθεί στο πρώτο εξάμηνο φέτος κατά 11% σε περιστατικά και κατά 10% στην αξία απατών.
