Της Γιάννας Σουλάκη
To Botox είναι πασίγνωστο για τη χρήση του στην αισθητική ιατρική και λιγότερο για τη θεραπεία ασθενειών. Κι όμως, το Botox – το οποίο δημιουργήθηκε από μία, από τις πιο θανατηφόρες τοξίνες που έχει ανακαλύψει ο άνθρωπος – απασχολεί συνεχώς τα τελευταία χρόνια την επιστημονική κοινότητα, για τις φαινομενικά ατελείωτες εφαρμογές του.
Ήδη, το φάρμακο έχει εγκριθεί επισήμως από τον Αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) για τη θεραπεία 5 ασθενειών - μεταξύ αυτών, τη χρόνια ημικρανία, τους πόνους στον αυχένα, την υπερβολική εφίδρωση, τη σύσπαση των βλεφάρων κ.α. - ενώ σήμερα περισσότερο από το 50% των εσόδων της εταιρείας Allergan που το παράγει, προέρχονται από τις θεραπευτικές χρήσεις του Botox και όχι τις αισθητικές.
Το Botox - το οποίο εγκρίθηκε για ιατρικές παρεμβάσεις πριν από σχεδόν 30 χρόνια - γενικά θεωρείται ασφαλές φάρμακο, όμως, πρέπει να χρησιμοποιείται σε πολύ μικρές ποσότητες και να χορηγείται μόνο από επαγγελματία. Δεν είναι, όμως, απαλλαγμένο εντελώς από κινδύνους.
Το 2009 το Αμερικανικό FDA απαίτησε το Botox να φέρει black box, δηλαδή σοβαρές προειδοποιήσεις, για το ότι το φάρμακο έχει συνδεθεί με σοβαρές παρενέργειες. Στις ανεπιθύμητες ενδείξεις του περιλαμβάνονται: η εξάπλωση της ουσίας πέρα από το σημείο της ένεσης, κάτι που μπορεί να προκαλέσει μυϊκή αδυναμία, προβλήματα στην όραση ή την ομιλία ή την αναπνοή ή δυσκολία στην κατάποση.
Οι εκτός ενδείξεων (off - lebel) χρήσεις του Botox
Οταν ένα φάρμακο εγκριθεί στις ΗΠΑ από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA), αυτομάτως οι γιατροί επιτρέπεται να το χρησιμοποιήσουν στους ασθενείς τους για τη θεραπεία ασθενειών. Η εκτός ενδείξεων συνταγογράφηση (off-lebel) απαγορεύεται δια νόμου.
Παρ''όλα αυτά, υπάρχει μια κοινή πρακτική στην ιατρική, όπου ορισμένοι γιατροί χορηγούν εγκεκριμένες θεραπείες σε εκτός ενδείξεων χρήσεις, εάν πιστεύουν ότι κάτι τέτοιο θα ωφελήσει τον ασθενή τους. Αυτό μπορεί να συμβεί κυρίως με δύο τρόπους: ο ένας είναι, ο γιατρός να ζητήσει και να λάβει ειδική έγκριση από τις αρμόδιες κρατικές αρχές αιτιολογώντας τους λόγους που ζητά άδεια (π.χ. για ερευνητικούς σκοπούς) και ο δεύτερος είναι, να το κάνει παράτυπα.
Off – lebel χρήσεις του Botox έχουν προκαλέσει στην Αμερική μια σειρά από αγωγές κατά της εταιρείας Allergan, στις οποίες οι ενάγοντες υποστήριξαν ότι υπέστησαν βλάβες από τη χρήση του, όπως ένα παιδί που έπαθε εγκεφαλική παράλυση, κι ένας ενήλικας που υποστήριξε ότι υπέστη μόνιμο τρόμο (τρεμούλα) στο χέρι.
Υπάρχουν καταγεγραμμένα γεγονότα, όπου έχουν χορηγηθεί θεραπείες εκτός ενδείξεων σε ανθρώπους κι έχουν σώσει ζωές. Από την άλλη, απαιτείται περισσότερη έρευνα για να κατανοήσουν οι επιστήμονες, αν και πώς μπορεί πράγματι το Botox να λειτουργήσει σε κάποιες ασθένειες και αν και κατά πόσον είναι ασφαλές, ώστε χορηγηθεί στις εκτός ενδείξεων ασθένειες.
Δείτε παρακάτω κάποιες από τις πιο ενδιαφέρουσες και ελπιδοφόρες μη εγκεκριμένες χρήσεις του Botox, που μένει να αποδειχθεί στο μέλλον, εάν είναι πράγματι αποτελεσματικές και ασφαλείς:
Κατάθλιψη (δεν έχει έγκριση από το FDA)
Αν και πολλοί ειδικοί είναι δύσπιστοι, οι πρώτες δοκιμές δείχνουν ότι το Botox μπορεί να ανακουφίσει πράγματι τα συμπτώματα της κατάθλιψης, σε άτομα που πάσχουν από μείζονα κατάθλιψη. Ο μηχανισμός στον οποίο βασίζεται η θεωρία, είναι αυτό που ονομάζεται στην ψυχολογία: υπόθεση προσωπικής ανάδρασης. Τι σημαίνει αυτό; Η έκφραση του προσώπου μπορεί να επηρεάσει τη διάθεση ή πιο απλά, “όταν δεν συνοφρυώνεσαι ο κόσμος μοιάζει λιγότερο θλιμμένος και θυμωμένος”.
Μια περιορισμένη μελέτη του 2014 ανάμεσα σε 74 άτομα με μείζονα καταθλιπτική διαταραχή, διαπίστωσε ότι το 52% των ατόμων που έλαβαν Botox ανέφεραν μείωση των συμπτωμάτων διάρκειας έξι εβδομάδων, σε σύγκριση με το 15% των ασθενών που έλαβε placebo (εικονικό φάρμακο). Η εταιρεία Allergan διεξάγει αυτή τη στιγμή κλινικές δοκιμές, για να καταφέρει να αποδείξει ότι πράγματι το Botox μπορεί να θεραπεύσει την κατάθλιψη.
Η πρόωρη εκσπερμάτιση (δεν έχει έγκριση από το FDA)
Ενέσεις Botox στο πέος μπορεί να χαλαρώσουν τους μύες και να καθυστερήσουν την πρόωρη εκσπερμάτιση. Η εταιρεία, επίσης κάνει μελέτες στην κατεύθυνση αυτή, ενώ έχει ήδη δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για τη θεραπεία της στυτικής δυσλειτουργίας, η οποία βρίσκεται σε κλινική δοκιμή φάσης 3.
Καρδιακές αρρυθμίες (δεν έχει έγκριση από το FDA)
Επιστήμονες διερευνούν, εάν το Botox μπορεί να χορηγηθεί ως θεραπεία για το “αίσθημα παλμών”, το οποίο εμφανίζεται μετά από επεμβάσεις ανοιχτής καρδιάς (μετεγχειρητική κολπική μαρμαρυγή). “Αφού το φάρμακο βρίσκεται στην αγορά εδώ και 27 χρόνια κι έχουμε πλέον καλή κατανόηση του προφίλ ασφαλείας του, θεωρούμε ότι καλώς αποφασίσαμε να το δοκιμάσουμε σε έναν τομέα που δεν καλύπτεται αυτή τη στιγμή επαρκώς θεραπευτικά”, υποστηρίζει ο Dr. Mitchell Brin, αντιπρόεδρος στον τομέα Ανάπτυξης Φαρμάκων της Allergan.
Σοβαρές περιπτώσεις “κρύων χεριών” (δεν έχει έγκριση από το FDA)
Σε ειδική κλινική για τη θεραπεία Ψυχρών Χεριών του Πανεπιστημίου του Σικάγου, οι γιατροί χρησιμοποιούν το Botox εκτός ένδειξης, για τη θεραπεία ασθενών που πάσχουν από το πρόβλημα των Κρύων Χεριών. Το Botox εγχέεται στο χέρι του ατόμου, προκειμένου να χαλαρώσουν οι μύες που περιβάλλουν τα αιμοφόρα αγγεία, εμφανίζουν στένωση κι έχουν ως αποτέλεσμα την κακή κυκλοφορία του αίματος. Όταν τα αγγεία χαλαρώσουν, διευρύνονται και το αίμα ρέει πιο εύκολα στα δάχτυλα, προσφέροντας ανακούφιση στον ασθενή από τα συμπτώματα. Οι γιατροί υποστηρίζουν ότι η θεραπεία μπορεί να διαρκέσει, έως και τρεις μήνες.
Σχισμές και ουλές στα χείλη βρεφών (δεν έχει έγκριση από το FDA)
Κάθε χρόνο στις ΗΠΑ, γεννιούνται περίπου 2.650 μωρά με λυκόστομα και 4.440 με λαγόχειλο (Σχιστίες Χείλους και Υπερώας). Πολλά από αυτά τα βρέφη υποβάλλονται σε χειρουργική επέμβαση. Κάποιοι γιατροί, όπως ο Dr. Roberto Flores, που είναι διευθυντής στο σχετικό Πρόγραμμα του Πανεπιστημίου της Nέας Yόρκης – χορηγεί το Botox στα χειρουργημένα σημεία των βρεφών, ώστε να κρατήσει τους μυς σε κατάσταση τέτοια, που θα τους επιτρέψει να επουλωθούν. Η μέθοδος - οι γιατροί πιστεύουν - ότι βελτιώνει σημαντικά την εικόνα των ουλών που αφήνουν οι επεμβάσεις. “Χορηγούμε Botox στα βρέφη καθώς θεωρούμε ότι βοηθά – σύμφωνα με την εμπειρία μας – όμως, προς το παρόν δεν υπάρχουν επιστημονικές μελέτες από πίσω, οι οποίες να το τεκμηριώνουν”, λέει ο Dr. Flores, καθώς “Είναι κάτι σχετικά νέο και πρωτοποριακό”, συμπληρώνει.
Επώδυνη συνουσία (δεν έχει έγκριση από το FDA)
Κάποιες γυναίκες βιώνουν έντονους μυϊκούς σπασμούς στο πυελικό έδαφος ή συσπάσεις στον κόλπο, κάτι που κάνει το σεξ μια ιδιαίτερα επώδυνη εμπειρία. Οι ενέσεις Botox φαίνεται ότι μπορεί να λιγοστέψουν τον πόνο, κάνοντας τους μυς να περιορίσουν τις συσπάσεις τους. Οι γιατροί στο Cleveland Clinic που μελετούν τις ενέσεις Botox για την επώδυνη συνουσία υποστηρίζουν ότι κάποιες γυναίκες μπορεί να χρειαστούν τις ενέσεις κάθε έξι μήνες, ενώ άλλες μόνο κάθε δύο χρόνια.
Εγκεκριμένες Θεραπείες με Botox από το FDA
Δείτε ποιες θεραπείες με Botox - εκτός από τις αισθητικές - έχουν πάρει έγκριση από τον Αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA):
Xρόνια ημικρανία (εγκεκριμένη από το FDA)
Το 1992, ο Dr. William Binder χειρουργός του Beverly Hills, παρατήρησε ότι οι άνθρωποι στους οποίους χορηγούσε Botox για τις ρυτίδες, ανέφεραν ότι είχαν λιγότερους πονοκεφάλους. Η εταιρεία πραγματοποίησε μελέτες σε ασθενείς που έπασχαν από χρόνιες ημικρανίες, οι οποίες απέδειξαν ότι πράγματι το Botox μπορεί να βοηθήσει αποτελεσματικά, οπότε το 2010 η θεραπεία πήρε έγκριση για τη συγκεκριμένη διαταραχή.
Κάποιοι γιατροί αμφισβητούν το γεγονός ότι το φάρμακο είναι πραγματικά αποτελεσματικό για τις ημικρανίες, ενώ αποδίδουν την βελτίωση που δηλώνουν οι ασθενείς, στο φαινόμενο του εικονικού φαρμάκου “placebo”.
“Ακόμα κι αν αποδώσουμε τα καλά αποτελέσματα στο φαινόμενο του placebo, οι ασθενείς έχουν σίγουρα λιγότερες ημικρανίες”, λέει η Dr. Denise Chou, επίκουρος καθηγήτρια νευρολογίας στο Πανεπιστήμιο της Κολούμπια, η οποία χρησιμοποιεί τακτικά Botox για τη θεραπεία ασθενών με χρόνια ημικρανία (σημειώνεται ότι η γιατρός δεν έχει οικονομικές διασυνδέσεις με την εταιρεία). “Αυτή τη στιγμή τα διαθέσιμα φάρμακα που έχουμε για τη θεραπεία της χρόνιας ημικρανίας, είναι τα αντικαταθλιπτικά, αντι-υπερτασικά και άλλα φάρμακα, που τυχαία αποδείχθηκε, επίσης, ότι μπορούν να βοηθήσουν στις ημικρανίες”.
Σήμερα οι άνθρωποι που λαμβάνουν Botox για την πρόληψη της ημικρανίας (η θεραπεία γίνεται και στη χώρα μας) κάνουν περίπου 31 ενέσεις σε διαφορετικά σημεία - στο κεφάλι και το λαιμό τους - ενώ τα αποτελέσματα μπορεί να διαρκέσουν περίπου έως και τρεις μήνες.
Υπεριδρωσία (εγκεκριμένη από το FDA)
Όταν οι γιατροί παρατήρησαν ότι οι ασθενείς τους που υποβάλλονται σε θεραπεία για την αντιμετώπιση των ρυτίδων του προσώπου είχαν λιγότερη εφίδρωση, οι επιστήμονες της παρασκευάστριας φαρμακευτικής εταιρείας, αλλά και ανεξάρτητοι επιστήμονες, άρχισαν να μελετούν κατά πόσον το Botox θα μπορούσε να είναι μια επιτυχημένη θεραπεία για τους ανθρώπους που πάσχουν από μια κατάσταση υπερβολικής εφίδρωσης, που ονομάζεται σοβαρή πρωτοπαθής υπεριδρωσία.
Η θεραπεία με Botox έχει εγκριθεί από το 2004 και χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις υπερβολικής εφίδρωσης στις μασχάλες, στα χέρια και τα πόδια. (Οι θεραπείες αυτές γίνονται και στην Ελλάδα)
Υπερδραστήρια κύστη (εγκεκριμένη από το FDA)
“Στα 30 χρόνια που εξασκώ κλινικό έργο, το Botox ήταν μία από τις πιο εύστοχες θεραπείες που είδα ποτέ για την υπερδραστήρια κύστη”, λέει η Dr. Linda Brubaker, κοσμήτορας και διευθύνουσα σύμβουλος της Ιατρικής Σχολής Stritch του Πανεπιστημίου Loyola του Σικάγου. Στη μελέτη της, η Dr. Brubaker διαπίστωσε ότι περίπου το 70% των γυναικών που έλαβαν θεραπεία με Botox, ανέφεραν περίπου τρία περιστατικά ακράτειας την ημέρα, σε σύγκριση με τα - κατά μέσο όρο - πέντε την ημέρα, που δήλωσαν ότι τους συνέβαιναν, κατά την έναρξη της μελέτης. Εδώ, όμως, υπάρχει μία παγίδα. Σε κάποιες περιπτώσεις το Botox μπορεί να “κλείσει” την ουροδόχο κύστη περισσότερο απ''όσο πρέπει και οι ασθενείς μπορεί να χρειαστούν καθετήρα, λέει.
Στραβισμός (εγκεκριμένη από το FDA)
Μία από τις πρώτες εγκρίσεις που πήρε το Botox, ήταν για ένα πρόβλημα που συναντάται στο περίπου 4% των Αμερικανών, τον στραβισμό, όταν δηλαδή τα μάτια δεν ευθυγραμμίζονται προς την ίδια κατεύθυνση.
Μυικοί σπασμοί του αυχένα (εγκεκριμένη από το FDA)
Πριν ακόμα το Botox εγκριθεί για την αντιμετώπιση των ρυτίδων ανάμεσα στα φρύδια το 2002, η εταιρεία πήρε έγκριση το 2000 για τη χρήση του στη θεραπεία μιας διαταραχής, που ονομάζεται αυχενική δυστονία ή δυσκαμψία, η οποία χαρακτηρίζεται από ανώμαλες παρατεταμένες μυικές συσπάσεις της κεφαλής, που προκαλούν δυνατό πόνο στον αυχένα.
Με πληροφορίες από TIME
