Της Γιάννας Σουλάκη
Μια νέα τάση - που τείνει να πάρει διαστάσεις “επιδημίας”- κατέγραψε νέα αμερικανική μελέτη, ενώ οι πιθανές επιπτώσεις στην υγεία και την οικονομία, έχουν θορυβήσει τους επιστήμονες. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα που δημοσιεύθηκαν στην επιθεώρηση Annals of Internal Medicine, πολλοί ασθενείς που πάσχουν από χρόνια ή περιστασιακά προβλήματα υγείας, είτε δεν παίρνουν σωστά τα φάρμακά τους, είτε δεν ολοκληρώνουν ποτέ τη φαρμακευτική τους αγωγή.
Το ακόμα πιο ανησυχητικό, μάλιστα, είναι ότι η τάση αυτή εμφανίζεται αυξανόμενη και τείνει να λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Το φαινόμενο της “μη συμμόρφωσης των ασθενών στη φαρμακευτική τους αγωγή” είναι ένα πρόβλημα, η επίλυση του οποίου εξαρτάται 100% από τους ίδιους τους ασθενείς που πλήττονται.
Τα νούμερα που θορύβησαν τους επιστήμονες
Οι θεραπείες, που δεν ολοκληρώνονται ποτέ ή ολοκληρώνονται χωρίς να έχουν τηρηθεί με ευλάβεια οι οδηγίες του γιατρού, έχουν τεράστιο κόστος. Κι αυτό το κόστος αποτυπώνεται τόσο σε επίπεδο ατομικής υγείας, όσο και στα κόστη που επιβαρύνουν τους κρατικούς προϋπολογισμούς.
Οι αριθμοί είναι συγκλονιστικοί: “Μελέτες έχουν δείξει ότι το 20 με 30% των ιατρικών θεραπειών δεν ολοκληρώνονται ποτέ , ενώ περίπου το 50% των φαρμάκων για τις χρόνιες νόσους, δεν έχουν ληφθεί όπως προβλέπεται”, σύμφωνα με την ίδια δημοσίευση. Οι άνθρωποι που παίρνουν φάρμακα - είτε πρόκειται για μια απλή μόλυνση ή για μια απειλητική για τη ζωή τους κατάσταση - συνήθως λαμβάνουν τις μισές προβλεπόμενες δόσεις.
Αυτή η έλλειψη συμμόρφωσης, σύμφωνα με τους συγγραφείς – ερευνητές, προκαλεί κατ'' εκτίμηση μόνο στις ΗΠΑ περίπου 125.000 θανάτους και τουλάχιστον το10% των εισαγωγών σε νοσοκομεία, ενώ βρέθηκε ότι το κόστος για το αμερικανικό σύστημα υγείας ανέρχεται μεταξύ 100 δις έως 289 δις δολαρίων ετησίως.
Όταν το Φάρμακο είναι “ανώφελο”
Ο πρώην Γενικός Χειρουργός C. Everett Koop το έθεσε κάπως ωμά: “Τα φάρμακα δεν μπορούν να βοηθήσουν τους ασθενείς που δεν τα παίρνουν”, είπε χαρακτηριστικά.
Το φαινόμενο αυτό, εξηγεί το γεγονός ότι πολλές φορές νέα φάρμακα που έχουν θεαματικά αποτελέσματα στις κλινικές μελέτες – καθώς σ''αυτές η λήψη των φαρμάκων ελέγχεται στενά από τους γιατρούς – εμφανίζουν μεγαλύτερα ποσοστά αποτυχίας, όταν κυκλοφορήσουν στην αγορά. Το πιο σημαντικό όμως είναι, ότι το φαινόμενο της μη συμμόρφωσης στη φαρμακευτική αγωγή, εξηγεί το γιατί πολλοί ασθενείς δεν ανακάμπτουν από την ασθένεια, ή υποφέρουν συχνά από υποτροπές, ή ακόμα χειρότερα πεθαίνουν, καθώς δεν τηρούν τη συνταγή του γιατρού τους, ώστε να κρατούν την νόσο τους υπό έλεγχο.
Μελέτες έχουν δείξει, ότι το 1/3 των ασθενών που έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση νεφρού δεν λαμβάνουν τα φάρμακα που αποτρέπουν την απόρριψη του μοσχεύματος, ενώ το 41% των ασθενών που έχουν υποστεί καρδιακή προσβολή, δεν λαμβάνουν τα φάρμακα που ελέγχουν την πίεση του αίματος τους. Επίσης, το 1 στα 2 παιδιά με άσθμα, είτε δεν χρησιμοποιούν συσκευές χορήγησης εισπνεόμενων φαρμάκων, είτε τις χρησιμοποιούν με ασυνέπεια.
“Όταν οι ασθενείς δεν λαμβάνουν κατάλληλα τα φάρμακα για την ασθένειά τους, όχι μόνο αυξάνονται κατακόρυφα οι επισκέψεις στα τμήματα επειγόντων περιστατικών και οι νοσηλείες, αλλά αυξάνονται σημαντικά και οι θάνατοι”, δήλωσε ο Bruce Bender, διευθυντής του Κέντρου για την Προαγωγή της Υγείας στο National Jewish Health, του Ντένβερ. “Η μη τήρηση της φαρμακευτικής αγωγής είναι ένα τεράστιο πρόβλημα και δεν υπάρχει μία λύση, επειδή το φαινόμενο είναι πολυπαραγοντικό”, λέει.
Γιατί οι άνθρωποι δεν τηρούν τη φαρμακευτική τους αγωγή;
Πολύ συχνά οι ίδιοι οι γονείς σταματούν τη θεραπεία για το άσθμα των παιδιών τους, καθώς πολύ απλά δεν μπορούν να συμβιβαστούν με την ιδέα, ότι το παιδί τους θα παίρνει φάρμακα επ'' αόριστον. Παρά το γεγονός ότι ένα παιδί με άσθμα μπορεί να μην έχει εμφανή συμπτώματα, ωστόσο, υπάρχει μια υποκείμενη φλεγμονή στους πνεύμονες, η οποία χωρίς θεραπεία, όπως λέει ο Dr.Bender: “αν το παιδί πάθει μια απλή ίωση, μπορεί να μην μπορεί να ανακάμψει από την ασθένεια, έως και 6 εβδομάδες”.
Όταν η καρδιολόγος στο Νοσοκομείο Brigham and Women της Βοστόνης Dr.Lisa Rosenbaum, ζήτησε από ασθενείς της που είχαν υποστεί καρδιακή προσβολή, να της απαντήσουν στο ερώτημα γιατί δεν παίρνουν τα φάρμακά τους, πήρε απαντήσεις όπως αυτές:
“Είμαι κατά των φαρμάκων, δεν παίρνω ούτε ένα παυσίπονο”. Την συγκεκριμένη απάντηση την έδωσε ασθενής με νεφρική ανεπάρκεια, περιφερική αγγειακή νόσο, διαβήτη κι έναν μεγάλο θρόμβο στην στεφανιαία αρτηρία της καρδιάς του.
Μια άλλη συνηθισμένη απάντηση, που έλαβε από πολλούς ασθενείς, λέει η γιατρός ήταν: “Δεν είμαι ... φαρμακάκιας”.
“Είναι γεγονός, υποστηρίζει η Dr. Rosenbaum, ότι τα φάρμακα υπενθυμίζουν στους ανθρώπους, ότι είναι άρρωστοι. Και φυσικά κανείς δεν θέλει να είναι άρρωστος”, λέει.
Μια άλλη περίπτωση ήταν αυτή μιας ηλικιωμένης ασθενούς, που η εγγονή της παραπονιόταν ότι η γιαγιά της αρνιόταν να πάρει τα φάρμακα, που της είχε συνταγογραφήσει η γιατρός της, καθώς - όπως έλεγε η ίδια - ήταν σίγουρη ότι “μόνο οι βιταμίνες μπορούσαν να την κάνουν καλά”. Ετσι, για να παίρνει τα φάρμακά της, η εγγονή της αναγκάστηκε να της λέει, ότι τα χάπια που της έδινε κάθε βράδυ ήταν...βιταμίνες.
Επιστροφή... στη φύση!
Άλλοι ασθενείς αντιστέκονται στα φάρμακα, επειδή τα θεωρούν “χημικές ουσίες” ή “κόντρα στη φύση”. Ένας ασθενής, υποστηρίζει η Dr. Rosenbaum, λίγο καιρό πριν υποστεί έμφραγμα του μυοκαρδίου εξομολογήθηκε στη γιατρό του, ότι είχε αντικαταστήσει μόνος του τη θεραπεία με στατίνες που του είχε χορηγήσει με... ιχθυέλαιο, το οποίο – σε αντίθεση με τις στατίνες – δεν έχει αποδειχθεί από μελέτες ότι μειώνει τη χοληστερόλη και σταματά την εξέλιξη της αθηρωματικής πλάκας.
“Υπάρχει μια αυξανόμενη τάση στην κοινωνία μας, να κάνουμε τα πάντα με φυσικό τρόπο”, λέει η Dr. Rosenbaum: “Η συνεχόμενη έμφαση που δίνουν όλοι στη σωστή διατροφή και την άσκηση, πείθει κάποιους ανθρώπους, ότι κάνοντας αυτά τα δύο δεν χρειάζεται να παίρνουν πια τα φάρμακά τους”, καταλήγει.
Ο Dr. Bender από την πλευρά του συμπληρώνει: “Πολλοί ασθενείς αποφασίζουν κάποια στιγμή να κάνουν ένα τέστ, σταματώντας την αγωγή τους για μερικές εβδομάδες, οπότε αν δεν αισθανθούν κάποια διαφορά μπορεί και να την διακόψουν εντελώς. Αυτό συμβαίνει πολύ συχνά με τα φάρμακα που θεραπεύουν «σιωπηλές νόσους», όπως την καρδιοπάθεια και την υψηλή αρτηριακή πίεση. Σ''αυτές τις περιπτώσεις μπορεί οι συνέπειες να μην εμφανιστούν αμέσως, αλλά σίγουρα θα οδηγήσουν σε πολύ σοβαρές μακροπρόθεσμες βλάβες”, καταλήγει ο γιατρός.
Φάρμακα: “Οφελος - Κόστος”
Συχνά κάποιοι ασθενείς αναλύουν “το κόστος και το όφελος” των φαρμάκων, λέει ο Dr.Bender : “Οι στατίνες για παράδειγμα, είναι φθηνά φάρμακα και υπάρχουν πολλά στοιχεία που αποδεικνύουν ότι έχουν μεγάλο ανταποδοτικό όφελος. Ομως, όταν οι άνθρωποι δεν αντιλαμβάνονται, ότι η κακή λειτουργία των αρτηριών τους αποτελεί σοβαρό πρόβλημα, τότε καταλήγουν ότι δεν αξίζει να παίρνουν σταθερά κάποιο φάρμακο. Ή πολύ συχνά, μόλις ακούσουν κάτι να λέγεται για φαρμακευτικές παρενέργειες, βρίσκουν εύκολη πρόφαση να σταματήσουν την αγωγή τους”, λέει ο γιατρός.
Σε κάποιες περιπτώσεις, πάντως, το κόστος μπορεί να αποδειχθεί πράγματι αποτρεπτικός παράγοντας:
“Όταν η συμμετοχή του ασθενούς για ένα φάρμακο μπορεί να αγγίξει τα 50 δολάρια ή και παραπάνω, τα ποσοστά της συμμόρφωσης του ασθενούς πέφτουν πραγματικά”, λέει ο Dr. Bender. Ή όταν ένα φάρμακο είναι πολύ ακριβό, όπως είναι οι βιολογικοί παράγοντες, που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της ρευματοειδούς αρθρίτιδας και μπορεί να αγγίξουν το κόστος των 4.000 δολαρίων το μήνα, οι ασθενείς είναι λιγότερο πιθανό να λάβουν ή να συνεχίσουν σωστά τη θεραπεία τους. ''Η στην καλύτερη περίπτωση μπορεί να λάβουν μικρότερες από τις προβλεπόμενες δόσεις, κάτι που καθιστά το φάρμακο λιγότερο αποτελεσματικό. (σ.σ. Τα συγκεκριμένα φάρμακα στην Ελλάδα καλύπτονται από τα ασφαλιστικά ταμεία)
Ο Dr. William Shrank, επικεφαλής της επιστημονικής ομάδας στο Πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ, λέει ότι, όταν τα φάρμακα προσφέρθηκαν δωρεάν σε ασθενείς που είχαν υποστεί καρδιακή προσβολή, η συμμόρφωση τους βελτιώθηκε κατά 6%, ενώ καταγράφηκαν κατά 11% λιγότερες καρδιακές προσβολές και εγκεφαλικά επεισόδια, σε σύγκριση με τους ασθενείς που κατέβαλλαν για τα φάρμακά τους συμμετοχή στο 50% του κόστους της θεραπείας.
Δείτε επίσης: Ένας στους έξι Έλληνες με χοληστερίνη αναγκάζεται να κόψει τη θεραπεία του, από αδυναμία να την πληρώσει
“Υπάρχουν τόσο πολλοί λόγοι που οι ασθενείς δεν συμμορφώνονται: κάποιοι μπερδεύονται καθώς η συνταγή μπορεί να είναι πολύ περίπλοκη, κάποιοι δεν έχουν συμπτώματα, κάποιοι δεν αντέχουν τις παρενέργειες, άλλοι δεν μπορούν πάλι να πληρώσουν τη φαρμακευτική δαπάνη, ή πιστεύουν ότι η εξάρτηση από την φαρμακευτική αγωγή είναι σημάδι σωματικής αδυναμίας και δεν μπορούν να συμβιβαστούν μ''αυτήν την ιδέα”, λέει ο Dr. Shrank, “Κι αυτά όλα καθιστούν πολύ δύσκολη την επίλυση του προβλήματος. Κάθε μέτρο που παίρνουμε μπορεί να αντιμετωπίσει μόνο έναν από αυτούς τους παράγοντες”, συμπληρώνει.
Προτάσεις για την αντιμετώπιση του φαινομένου
Πολλές φαρμακοβιομηχανίες προσανατολίζονται τα τελευταία χρόνια στην έρευνα για την ανακάλυψη “πολυχαπιών”, δηλαδή φαρμάκων που θα εμπεριέχουν πολλές δραστικές ουσίες για την αντιμετώπιση μιας νόσου και των συννοσηροτήτων της. Τα χάπια αυτά μπορούν να απλοποιήσουν τις δοσολογίες και να βοηθήσουν αρκετά στη συμμόρφωση των ασθενών στις θεραπείες τους, λένε οι ειδικοί.
Δείτε επίσης: Χάπι "ελβετικός σουγιάς" με πολλές δραστικές ουσίες, είναι το μέλλον στην αντιμετώπιση της καρδιοπάθειας
Μία άλλη λύση είναι η συνεργασία γιατρού και φαρμακοποιού κι η σωστή αλληλεπίδραση και επικοινωνία τους με τον ενδιαφερόμενο ασθενή (ακόμα και με τη βοήθεια της ψηφιακής τεχνολογίας), ώστε να ενισχύεται η σημασία της συμμόρφωσής του στην φαρμακευτική αγωγή.
Τι σημαίνει, όμως, αυτό;
Πολύ συχνά ο φόβος των παρενεργειών και ανεπιθύμητων ενεργειών, είναι αυτός που αποτρέπει τους ασθενείς από την τήρηση της φαρμακευτικής αγωγής. Αρα είναι ευθύνη του ασθενή να ζητά από τον γιατρό του λεπτομερή ενημέρωση για πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες του φαρμάκου, αλλά και ευθύνη του γιατρού του, να παρέχει στον ασθενή του εμπεριστατωμένες πληροφορίες.
Επίσης, το να ξεχνά κάποιος να πάρει τα φάρμακά του είναι ένα ακόμη κοινό πρόβλημα, στο οποίο έρχεται να δώσει πλέον λύση, μία απλή εφαρμογή που μπορεί να έχει κανείς δωρεάν στο smartphone του σε συνεργασία με τον φαρμακοποιό του και η οποία θα τον ειδοποιεί να λάβει στην ώρα της και να μην παραλείπει την επόμενη δόση.
Δείτε επίσης: Take Care: Η εφαρμογή που σας προφυλάσσει από τις παρενέργειες των φαρμάκων
Με πληροφορίες από The New York Times
