Το αργό πετρέλαιο έχει ανεβεί στις διεθνείς αγορές κατά περίπου 20% από την αρχή του Δεκεμβρίου. Ο σχετικά ψυχρός χειμώνας στη Δυτική Ευρώπη και σε μέρη των ΗΠΑ έχει ανεβάσει τη ζήτηση και έχει επιταχύνει τη μείωση των αποθεμάτων.
Είναι φανερό πως οι πολύ πρόσφατες αποφάσεις της απερχόμενης κυβέρνησης Μπάιντεν, με τις οποίες γίνονται πολύ πιο αυστηρές οι κυρώσεις για όποιους διακινούν ρωσικό πετρέλαιο, έχουν παίξει σημαντικό ρόλο στην επιτάχυνση της ανόδου το τελευταίο δεκαήμερο. Όσο αφορά στο φυσικό αέριο, στις ΗΠΑ το κρύο αυξάνει την κατανάλωση και μειώνει τα αποθέματα. Έτσι η τιμή του καυσίμου είναι κατά 75% πάνω από τις τιμές του καλοκαιριού αλλά παραμένει σε επίπεδα που ιστορικά δεν μπορεί κανείς να τα χαρακτηρίσει υψηλά.
Στην Ευρώπη, όμως, όπου η άνοδος από την άνοιξη είναι της τάξης του 50% περίπου, τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά, καθώς η τιμή του είναι ήδη υψηλή και η περαιτέρω άνοδός της θα έχει συνέπειες που θα γίνουν άμεσα αντιληπτές. Βέβαια, στην Ευρώπη εκτός από τη μείωση των αποθεμάτων λόγω των καιρικών συνθηκών, στην άνοδο των τιμών έχει παίξει σίγουρα ρόλο και η ανησυχία για τις παρενέργειες της διακοπής παραδόσεων φυσικού αερίου από τη Ρωσία προς κάποιες ευρωπαϊκές χώρες.
Είναι γεγονός πως μέχρι τώρα η άνοδος στην τιμή των δύο πολύ σημαντικών ορυκτών καυσίμων δεν έχει κάποιες σοβαρές αρνητικές παρενέργειες. Είναι αλήθεια πως η αύξηση των τιμών είναι ήδη αισθητή στον μέσο πολίτη και καταναλωτή, όπως βέβαια και στις επιχειρήσεις, αλλά κάτι παρόμοιο γίνεται σχεδόν κάθε χρόνο εδώ και δεκαετίες, όταν χειροτερεύουν οι καιρικές συνθήκες ή εμφανίζονται γεωπολιτικές εντάσεις που «αγγίζουν» το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο.
Μέχρι τώρα, αυτή η άνοδος δεν έχει αρχίσει να περνά στην ευρύτερη οικονομία ανεβάζοντας το κόστος προϊόντων και υπηρεσιών και τροφοδοτώντας τον πληθωρισμό. Οι προχθεσινές ανακοινώσεις για τον πληθωρισμό στις ΗΠΑ δεν είχαν κανένα σημάδι ξαφνικής αύξησης του πληθωρισμού και κάτι αντίστοιχο ισχύει μέχρι στιγμής και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Όμως για μεγάλο μέρος των πολιτών, των επιχειρηματιών αλλά και των πολιτικών, οι εμπειρίες των προηγούμενων ετών δεν ξεχνιούνται εύκολα.
Έτσι, το ξαφνικό «ξύπνημα» των τιμών των καυσίμων είναι λογικό να δημιουργεί φόβους για επανάληψη των φαινομένων που ζήσαμε από το 2022 και μετά, δηλαδή της μεγάλης αύξησης του πληθωρισμού και της μεγάλης αναταραχής στην αγορά ενέργειας, ειδικά στην Ευρώπη που η τιμή του φυσικού αερίου οδηγεί άμεσα στα ύψη το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας. Δεν μας εκπλήσσει το γεγονός πως υπάρχουν φωνές που κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για επικείμενη μεγάλη αύξηση του πληθωρισμού και πιθανολογούν επιστροφή της ενεργειακής κρίσης που ταλάνισε την Ευρώπη το 2022 και το 2023, υποστηρίζοντας πως η αύξηση των τιμών του πετρελαίου θα έχει συνέχεια παγκοσμίως, καθώς θα μειώνονται τα αποθέματα.
Οι ίδιοι προβλέπουν πως θα μειωθεί και η προσφορά πετρελαίου, καθώς οι κυρώσεις Μπάιντεν θα κόψουν τη ροή ρωσικού πετρελαίου στις διεθνείς αγορές και οι πιθανές κυρώσεις Τραμπ εναντίον του Ιράν και της Βενεζουέλας θα κάνουν τα πράγματα ακόμα χειρότερα. Όσον αφορά στο φυσικό αέριο, αυτά τα «καταστροφικά» σενάρια βασίζονται στην υπόθεση πως ο ψυχρός χειμώνας θα εξαντλήσει γρήγορα τα αποθέματα στην Ευρώπη και την Ασία και θα προκαλέσει έντονο ανταγωνισμό μεταξύ τους την άνοιξη και το καλοκαίρι, όταν θα εξελίσσεται η διαδικασία επαναπλήρωσης των δεξαμενών.
Σύμφωνα με όσους υποστηρίζουν αυτές τις υποθέσεις, αυτός ο ανταγωνισμός θα προκαλέσει ακόμα μεγαλύτερη αύξηση στην τιμή του φυσικού αερίου και κατ’ επέκταση πολύ σημαντική άνοδο και στο κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας, ιδίως στην Ευρώπη. Και όλα αυτά βεβαίως, πάντα σύμφωνα με αυτό το σκεπτικό, θα προκαλέσουν σημαντική αναζωπύρωση του πληθωρισμού στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ.
Ομολογουμένως σχεδόν εφιαλτικά σενάρια, τα οποία γίνονται πολύ γρήγορα πειστικά για ανθρώπους που θυμούνται τη μεγάλη ενεργειακή αναταραχή του 2022 και ταυτόχρονα βλέπουν πως ο πληθωρισμός έχει μειωθεί αλλά οι τιμές παραμένουν πολύ παραπάνω από αυτές του 2021. Είναι όμως πραγματικά ρεαλιστικά ή απλώς αληθοφανή; Κατά την άποψή μας, το δεύτερο ενδεχόμενο είναι σαφώς πιο πιθανό από το πρώτο. Σχετικά με το αργό πετρέλαιο, οι φόβοι για τις συνέπειες των νέων κυρώσεων πάνω στη διαθεσιμότητα ρωσικού πετρελαίου στις παγκόσμιες αγορές είναι κατά πάσα πιθανότητα υπερβολικοί, καθώς θα εφαρμοστούν μόνο αν το αποφασίσει ο πρόεδρος Τραμπ, κάτι που είναι εξαιρετικά αμφίβολο πως θα γίνει.
Ο Τραμπ είναι υπέρμαχος των χαμηλών τιμών στην ενέργεια, έχει επικρίνει κατ’ επανάληψη την πολιτική των αμερικανικών κυρώσεων κατά της Ρωσίας και είναι πολύ πιθανόν να προσπαθήσει να προσεγγίσει τη Ρωσία προκειμένου να τερματιστεί ο πόλεμος στην Ουκρανία. Αν θελήσει να επιβάλει κυρώσεις στο πετρέλαιο του Ιράν και της Βενεζουέλας, κάτι που είναι όντως αρκετά πιθανό, δύσκολα θα το επιχειρήσει αν ταυτόχρονα βρίσκεται υπό διωγμό και το ρωσικό. Επίσης, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η κινεζική οικονομία ακόμα βρίσκεται σε αρκετά άσχημη κατάσταση και η ζήτηση για πετρέλαιο δεν προβλέπεται να αυξηθεί σύντομα.
Ούτε πως μία μεγαλύτερη άνοδος της τιμής του θα φέρει πιο κοντά την αύξηση της παραγωγής από τις χώρες του ΟΠΕΚ + που έχουν δει τα έσοδά τους να υστερούν σημαντικά λόγω των περικοπών στην παραγωγή. Και δεν πρέπει να ξεχνάμε πως ακόμα και μετά τις αναθεωρήσεις των εκτιμήσεων από τους αναλυτές και τους διεθνείς οργανισμούς, οι προβλέψεις μιλούν ακόμα για έλλειμμα ζήτησης σε σχέση με την προσφορά για όλο το 2025. Από τη μεριά του φυσικού αερίου, και ιδίως αυτού που χρησιμοποιείται στην Ευρώπη, αξίζει να αναφερθούμε σε προχθεσινό άρθρο του Bloomberg, στο οποίο αναφερόταν πως η ζήτηση από την Ασία είναι πολύ χαμηλή, καθώς ο χειμώνας εκεί δεν είναι πολύ βαρύς και πολλοί χρήστες φυσικού αερίου προτιμούν να χρησιμοποιήσουν άνθρακα ή πετρέλαιο κρίνοντας ήδη υψηλή την τιμή του.
Αυτό σημαίνει πως ο ανταγωνισμός για την εξασφάλιση φορτίων LNG δεν είναι πολύ μεγάλος και είναι αρκετά εύκολο για την Ευρώπη να προμηθευτεί φυσικό αέριο. Έτσι όπως είναι τα πράγματα αυτή τη στιγμή, πραγματικό πρόβλημα μπορεί να εμφανιστεί μετά τη λήξη της χειμερινής περιόδου, όταν αρχίσει η διαδικασία επαναπλήρωσης των δεξαμενών, ειδικά αν οι καιρικές συνθήκες μέχρι τον Μάρτιο είναι τέτοιες που θα μειώσουν ακόμα περισσότερο τα αποθέματα. Σε μία τέτοια περίπτωση, η κατάσταση θα γίνει επικίνδυνη, αν τότε υπάρχει σημαντική ζήτηση και από τις ασιατικές χώρες.
Αυτό το ενδεχόμενο φοβίζει και τις χρηματιστηριακές αγορές όπως επισημαίνει ο γνωστός αρθρογράφος του Bloomberg Javier Blas, ο οποίος παρατηρούσε σε πρόσφατο άρθρο του πως οι τιμές του ευρωπαϊκού φυσικού αερίου για ποσότητες που θα παραδοθούν το ερχόμενο καλοκαίρι εμφανίζονται αφύσικα αυξημένες. Αυτό δεν σημαίνει πως οπωσδήποτε θα υπάρξει πρόβλημα εκείνη την περίοδο, αλλά αντικατοπτρίζει το γεγονός πως αυτό το ενδεχόμενο είναι όντως υπαρκτό. Επαναλαμβάνουμε πως αυτό το σενάριο δεν είναι φανταστικό και μπορεί να πραγματοποιηθεί, αν οι καιρικές συνθήκες στην Ευρώπη και την Ασία εξελιχθούν με έναν συγκεκριμένο τρόπο. Από την άλλη μεριά όμως, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως μέσα στο 2025 αναμένεται να τεθούν σε λειτουργία και άλλοι τερματικοί σταθμοί φόρτωσης LNG στις ΗΠΑ, κάτι που αν γίνει νωρίς θα μειώσει κατά πολύ τους φόβους για κρίση στην ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου.
Για να επανέλθουμε στην ουσία, οι φόβοι για άμεση αναζωπύρωση του πληθωρισμού και για επανεμφάνιση ενεργειακής κρίσης δεν είναι παράλογοι. Αυτή τη στιγμή όμως, και με βάση ό,τι ξέρουμε και τη λογική, είναι πολύ πιο πιθανό να αποδειχθούν υπερβολικοί παρά να γίνουν πραγματικότητα. Αυτό δεν σημαίνει, όμως, πως δεν πρέπει να παρακολουθούμε συνεχώς τις εξελίξεις γύρω μας, σε οικονομικό, γεωπολιτικό και «καιρικό» επίπεδο.
