Το φετινό Νοέμβριο, μια βραβευμένη αυτοπροσωπογραφία της Φρίντα Κάλο πρόκειται να μαγνητίσει τους μεγαλοσυλλέκτες στον οίκο Sotheby's της Νέας Υόρκης. Το εμβληματικό πορτρέτο ολοκληρώθηκε το 1949, πέντε χρόνια πριν από το θάνατο της Κάλο το 1954, και είναι η τελευταία μνημειακή αυτοπροσωπογραφία της. Με τίτλο «Diego y yo» (Ο Ντιέγκο κι εγώ) απεικονίζει, όχι μόνο την ίδια, αλλά και το πρόσωπο του συζύγου της, του περίφημου Μεξικανού καλλιτέχνη Ντιέγκο Ριβέρα, επάνω στο μέτωπό της.
Πόσο υπολογίζεται η τιμή του διπλού πορτρέτου; Πάνω από 30 εκατομ. δολάρια υπολογίζουν οι ειδικοί, που δεν έχουν δώσει περισσότερες λεπτομέρειες. Γεγονός είναι ότι «ένας πίνακας της ζωγράφου και μάλιστα τέτοιας ποιότητας, σπάνια βγαίνει σε δημοπρασία», βεβαιώνει ο επικεφαλής του τμήματος Ιμπρεσιονισμού και μοντέρνας τέχνης στη Νέα Υόρκη, Τζούλιαν Ντόους.
Σύμφωνα με τη βάση δεδομένων της Artnet, η υψηλότερη τιμή που πέτυχε έργο της Kahlo σε δημοπρασία, ήταν 8 εκατομμύρια δολάρια στον οίκο Christie's, την άνοιξη του 2016. Αν επιβεβαιωθούν οι εκτιμήσεις των ειδικών, θα είναι το δεύτερο πιο ακριβό έργο καλλιτέχνιδος που πουλήθηκε σε δημοπρασία.
Η πώληση θα μπορούσε να ξεπεράσει τα 44,4 εκατομμύρια δολάρια που πληρώθηκαν για το «Jimson Weed / White Flower No.1» της Τζόρτζια Ο'Κίφ (1932) το 2014, το οποίο κατέχει σήμερα το ρεκόρ για έργο γυναίκας καλλιτέχνη. Το στοιχείο αυτό ενισχύει ιδιωτική δημοπρασία που πραγματοποιήθηκε φέτος, πάλι για προσωπογραφία της Κάλο, με το ύψος της πώλησης να ανέρχεται στο μυθικό ποσό των 130 εκατομ. δολαρίων.
Η αυτοπροσωπογραφία με το ιδιότυπο πορτρέτο του Ριβέρα εμφανίστηκε στον οίκο Sotheby's το 1990, όπου πουλήθηκε για 1,4 εκατομμύρια δολάρια – ποσό ρεκόρ εκείνη την εποχή, τόσο για πίνακα της Κάλο όσο και για έργο τέχνης από Λατινοαμερικανό καλλιτέχνη.
Έκτοτε η Frida Kahlo δεν αντιμετωπίζεται ως ζωγράφος ούτε από το κοινό, ούτε από τους κριτικούς. Οι φεμινίστριες την έχουν λάβαρό τους, διότι είναι η μοναδική γυναίκα μέσα στον ωκεανό των ανδρών ζωγράφων. Οι ομοφυλόφιλοι την θαυμάζουν διότι είναι η γυναίκα με μουστάκι, αλλά και διότι είναι πρόσωπο του περιθωρίου που κατόρθωσε και ξεπέρασε όλα τα εμπόδια, σε πείσμα του κατεστημένου. Οι κομμουνιστές τη λατρεύουν διότι υπήρξε δική τους. Και ας προσθέσουμε εδώ το κύμα των διανοουμένων και δημοσιογράφων που αναζητούσαν με μια κάποια αγωνία «την αυθεντική έκφραση της λαϊκής δημιουργίας». Αυτά τα ρεύματα οδήγησαν στην διαβόητη «φριντομανία». Προέκυψε όχι απλώς μια βαθειά εκτίμηση του έργου της Φρίντα Κάλο, αλλά η χαρακτηριστική μορφή της σε ποτήρια, κούπες, πιάτα, σελιδοδείκτες, ρολόγια, ταπετσαρίες τοίχου, καθρέπτες τσέπης, κουτιά φωτογραφιών και ζαχαρωτών, τσάντες κλπ.
Σήμερα πια κάθε έργο της βρίσκεται σε επίπεδα κοντινά στον Πικάσο και τους άλλους πρωταθλητές των τιμών στις δημοπρασίες. Η βιογραφία της πουλήθηκε σε εκατομμύρια αντίτυπα ως βιβλίο που τιμά τον Εθνικό Μήνα της Γυναίκας για τις φεμινίστριες, και ως ηχηρό χαστούκι στα μούτρα του καπιταλισμού, κατά τους άλλους.
Είναι αλήθεια ότι η λατρεία της Κάλο δεν οφείλεται μόνο σε αυτά, αλλά και σε τυχαία γεγονότα που την σημάδεψαν στη ζωή της. Η Φρίντα έπαθε μικρή πολιομυελίτιδα. Στα 18 της χρόνια έπεσε πάνω σ ένα καροτσάκι. Ένα μέταλλο τρύπησε την κοιλιά της και βγήκε από το αιδοίο της. Η σπονδυλική της στήλη έσπασε σε τρία σημεία. Έσπασαν επίσης πλευρά και λεκάνη, ενώ το ένα της πόδι έγινε κομμάτια. Και όμως, επέζησε. Και όχι μόνον αυτό αλλά έγινε και ατίθαση ερωμένη. Από τον Ντιέγκο ντε Ριβέιρα ως τον Τρότσκυ, πέρασε με άνεση μέσα από τον έρωτα πολλών ανδρών αλλά και γυναικών.
Πέραν όμως από τα προσωπικά της θέματα και προβλήματα, τι σημαίνει για την τέχνη σήμερα η Φρίντα Κάλο; Αφού οι σουρεαλιστές ανακάλυψαν και υιοθέτησαν τη γιαπωνέζικη και την αφρικανική τέχνη, ήταν επόμενο να γίνει δεκτή με επαίνους μια ζωγραφική που στηρίζεται (ή αυτό λέει) στην αρχαία μεξικανική παράδοση. Οι πίνακές της, ριζωμένες σε μεξικάνικα πορτρέτα του 19ου αιώνα, ενσωμάτωσαν στοιχεία της μεξικάνικης ποπ κουλτούρας και του προκολομβιανού πρωτογονισμού. Η ανταπόκρισή της στο αίτημα της τέχνης ήταν λοιπόν ουσιαστική. Κι αυτό δεν το χρωστάει στον για ένα φεγγάρι εραστή της τον Αντρέ Μπρετόν, αλλά στην ουσία της μοντέρνας τέχνης όπως την εξέφρασε ο Έζρα Πάουντ, στρέφοντας την προσοχή μας στους Ιάπωνες, τους Κινέζους, αλλά και στους μεσαιωνικούς τροβαδούρους, αναζητώντας μιαν άλλη αυθεντικότητα.
Δεν νομίζω ότι θα άξιζε να πέσουμε σε ψυχαναλυτική ερμηνεία του έργου της, ούτε στην πολιτική αντιδικία μαζί της όπως έκανε ο περίφημος συμπατριώτης της ποιητής Οκτάβιο Παζ. Μπορεί κανείς να δει ένα έργο της χωρίς να τον επηρεάζει η αναπηρία της ή ο χαρακτήρας της; Αυτό έχει σημασία.
Πριν πάρει το δρόμο του για τη Νέα Υόρκη και τη δημοπρασία του Νοεμβρίου, ο πίνακας θα περιοδεύσει στα υποκαταστήματα του Sotheby's στο Χονγκ Κονγκ (7-11 Οκτωβρίου) και στο Λονδίνο (22-25 Οκτωβρίου).
