Η πανδημία είναι μια ανάσα από το σημείο που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «εκτός ελέγχου», με τον Sars CoV-19 να έχει πλέον εισχωρήσει για τα καλά στις κοινότητες του βόρειου ημισφαιρίου.
Εδώ ακριβώς έγκειται και η αποτυχία τόσο των ΗΠΑ όσο και της Ευρώπης: Δεν καταφέραμε να θέσουμε υπό έλεγχο την διασπορά του κορονοϊού πριν την έλευση του χειμώνα, που εκ των πραγμάτων οι κλιματολογικές συνθήκες θα ευνοήσουν την ευρύτερη μετάδοση του.
Εισερχόμαστε λοιπόν στην κρίσιμη περίοδο με εξαιρετικά βεβαρημένη επιδημιολογική εικόνα, γεγονός που δεν δίνει πολλές επιλογές στις κυβερνήσεις. Τα αυστηρότερα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης και κατ’ επέκταση στραγγαλισμού της οικονομικής δραστηριότητας, είναι μονόδρομος, δεδομένου ότι αν η υγειονομική κρίση αφεθεί εκτός ελέγχου, μακροπρόθεσμα το πλήγμα για τις οικονομίες θα είναι μάλλον πολύ μεγαλύτερο από το άμεσο κόστος ενός lockdown.
Από τη στιγμή που δεν γνωρίζουμε πόσο σύντομα θα τεθεί υπό έλεγχο η νόσος Covid-19, οι πρόσφατες εκτιμήσεις τόσο για το επίπεδο της ύφεσης όσο και για την διάρκεια της αμφισβητούνται ήδη από τις αγορές, με τα πρώτα κύματα πωλήσεων να έχουν κάνει ήδη την εμφάνιση τους.
Οι επενδυτές προβληματίζονται για το πόσο χειρότερα θα μπορούσαν να γίνουν τα νούμερα της παγκόσμιας ύφεσης, εξαιτίας της οποίας πάνω από 90 εκατ. άνθρωποι θα μπορούσαν να πέσουν φέτος κάτω από το όριο εισοδήματος ακραίας στέρησης του 1,90 δολαρίου ημερησίως, σύμφωνα με το ΔΝΤ.
Σύμφωνα μάλιστα με την πρόσφατη έκθεση Παγκόσμιας Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας του ΔΝΤ, η χρηματοοικονομική ευθραυστότητα αυξάνεται σε τομείς των υψηλού εισοδήματος οικονομιών που ήδη έχουν μεγάλα χρέη, καθώς και στις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες χώρες.
Το μεγάλο ερώτημα βέβαια είναι το εξής: Αν η δημοσιονομική στήριξη για να αντιμετωπιστούν οι συνέπειες του πρώτου κύματος της πανδημίας ανήλθε στα 11,7 τρισ. δολάρια ή κοντά στο 12% του παγκόσμιου ΑΕΠ, σε τι αστρονομικό ύψος θα πρέπει να ανέλθει εκ νέου, προκειμένου να αντιμετωπίσουμε τις συνέπειες του δεύτερου κύματος;
Το ΔΝΤ ήδη προβλέπει μεγάλη υστέρηση της οικονομικής δραστηριότητας σε σχέση με τις δυνατότητες το 2022-2023, ενώ προβλέπει σημαντικά χαμηλότερη ανάπτυξη του πραγματικού κατά κεφαλήν ΑΕΠ στο διάστημα 2019-2025.
Η μεγαλύτερη συνέπεια αυτής της υστέρησης θα είναι να διατηρηθούν χαμηλά οι ιδιωτικές επενδύσεις.
Ως εκ τούτου, η δημοσιονομική πολιτική θα επιστρατευτεί και πάλι, δεδομένου ότι μόνο αυτή μπορεί να παράσχει την απαραίτητη στοχευμένη στήριξη.
Κατά τη διάρκεια των lockdowns, το βάρος προφανώς θα δοθεί στα επιδόματα ανεργίας, στη στήριξη της αγοράς εργασίας, στην προσωρινή αναβολή φόρων και πληρωμών κοινωνικής ασφάλισης, καθώς και στη στήριξη των επιχειρήσεων μέσω παροχής ρευστότητας.
Με την επανεκκίνηση της οικονομίας όμως θα πρέπει να γίνουν υψηλότερες δημόσιες επενδύσεις, ενώ η στήριξη για τις επιχειρήσεις θα επικεντρωθεί σε αυτές που έχουν αξιοπρεπείς προοπτικές και σωστή κατανομή μερισμάτων και πληρωμών των στελεχών τους.
H δημοσιονομική όμως πολιτική δεν είναι άνευ κόστους.
Τα δημόσια ελλείμματα θα αυξηθούν. Το παγκόσμιο δημοσιονομικό έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης προβλέπεται από το ΔΝΤ να φτάσει το 12,7% του ΑΕΠ φέτος στις οικονομίες υψηλού εισοδήματος. Η παγκόσμια αναλογία του χρέους της γενικής κυβέρνησης προς το ΑΕΠ προβλέπεται να κάνει άλμα από το 83% στο 100% του ΑΕΠ στο διάστημα 2019-2022, με αυτό των χωρών υψηλού εισοδήματος να αυξάνεται από το 105% στο 126%.
Χάρη στα μηδενικά ή και κάτω του μηδενός επιτόκια στον μακροπρόθεσμο δανεισμό για τις χώρες υψηλού εισοδήματος η αύξηση των ελλειμμάτων δεν είναι τόσο τραγικό γεγονός, αρκεί να εξασφαλιστεί μια προϋπόθεση. Ότι οι δαπάνες δεν θα κατευθυνθούν σε επιχειρήσεις –ζόμπι και σε εκείνες που στερούνται προοπτικών.
Εν ολίγοις, ένας μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων θα κατεβάσει ρολά, είτε γιατί θα ανήκει στην γνωστή κατηγορία των επιχειρήσεων- ζόμπι, είτε γιατί η ζήτηση για την παραγωγή τους θα καταρρεύσει χωρίς ιδιαίτερες προοπτικές άμεσης επανάκαμψης.
Αυτό για τον κόσμο των αγορών έχει μια πολύ συγκεκριμένη μετάφραση: Στις διορθώσεις σχεδόν όλες οι εισηγμένες θ’ ακολουθούν, στην ανάκαμψη όμως δεν θα συμμετέχουν όλες. Ο ρυθμός ανάκαμψης δε θα παρουσιάζει σημαντική διαφοροποίηση από κλάδο σε κλάδο.
Οι επενδυτές λοιπόν θα πρέπει να είναι επιλεκτικοί όσον αφορά τις μετοχές.
Η κλαδική και γεωγραφική διασπορά είναι απαραίτητη, όπως απαραίτητη είναι και η συνετή διαχείριση της ρευστότητας.
Όπως αναφέρουν οι περισσότεροι επιδημιολόγοι, ο κορονοϊός θα έχει σημαντική δραστηριότητα για τους επόμενους 18-24 μήνες, η οποία θα συνοδεύεται από περιοριστικά μέτρα, ακόμη και μετά την έγκριση ενός αποτελεσματικού εμβολίου, καθώς η διανομή του είναι ένα δεύτερο κεφάλαιο με πολλές συνισταμένες, όπως ο αριθμός των δόσεων, αν χρειάζεται κατάψυξη ή όχι για την διατήρηση του, η παραγωγική δυναμικότητα των εταιρειών που θα λάβουν την έγκριση κ.ο.κ.
Ένα χαρτοφυλάκιο λοιπόν θα πρέπει να διαθέτει καλές εφεδρείες ρευστότητας κάθε φορά που η καμπύλη της επιδημίας αρχίζει να ανεβαίνει, προκειμένου να μπορεί να εκμεταλλεύεται τα sell off, όπως εκείνο πριν 10 ημερών.
Οι κλασικές αξίες: Φαρμακοβιομηχανία-Βιοτεχνολογία- Περίθαλψη
Οι μετοχές της υγειονομικής περίθαλψης ως ένα βαθμό «έπεσαν στα μαλακά» στην διόρθωση του πρώτου κύματος της πανδημίας τον Μάρτιο, καθώς ο δείκτης FTSE All World Health Care εμφάνισε απώλειες ως και 18%, έναντι απωλειών 27% για τον ευρύτερο δείκτη FTSE All World.
Πιθανότατα το σενάριο αυτό να επαναληφθεί και πάλι καθώς ο κλάδος έχει εκ των πραγμάτων όλα τα φώτα πάνω του, δεδομένου ότι ο χρόνος ανάπτυξης μιας αποτελεσματικής θεραπείας και εμβολίου είναι αυτός που θα κρίνει τον βαθμό της ύφεσης που θα υποστεί η παγκόσμια οικονομία.
Η πίτα βέβαια θα μοιραστεί καθώς θα έχουμε μάλλον πάνω από δύο εγκεκριμμένα εμβόλια, ενώ μετά τη διανομή τους στον ευρύ πληθυσμό η αναδιανομή της πίτας δεν αποκλείεται, ανάλογα των νέων δεδομένων για την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια τους.
Τα χρονοδιαγράμματα των εμβολίων
Δύο εβδομάδες μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου θα έχουμε την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων από τα δύο αμερικανικά εμβόλια της Pfizer και της Moderna, ενώ ενθαρρυντικά ήταν αυτή την εβδομάδα τα στοιχεία από την AstraZeneca όσον αφορά την ανοσολογική αντίδραση των ηλικιωμένων.
Το εμβόλιο της Johnson & Johnson, αν όλα πάνε καλά με την τρίτη φάση, αναμένεται να είναι διαθέσιμο στις αρχές του 2021, ενώ στα τέλη του έτους αισιοδοξούν να κυκλοφορήσουν τα εμβόλια τους οι κινεζικές Sinopharm και Sinovac.
Αρχές του 2021 υπολογίζει την δική της έγκριση η επίσης κινεζική CanSino, ενώ ξεκινάει η τρίτη φάση κλινικών δοκιμών και για την πολυσυζητημένη Νovavax.
Το πάνελ των υποψήφιων εμβολίων συμπληρώνεται από την GlaxoSmithKline, την Inovio, τη Sanofi κ.α ενώ οι Gilead Sciences, Regeneron, Sanofi, Roche, Takeda Pharmaceuticals, CSL Behring, Alnylam, κ.α αναπτύσσουν πιθανές θεραπείες –κάποιες και εμβόλια- με την πρώτη να έχει πάρει επείγουσα και υπό όρους έγκριση για το remdesivir σε πολλές χώρες και πριν λίγες ημέρες μόνιμη έγκριση από την αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) .
Στη μάχη επίσης έχει εισέλθει και η leader του health tech, η Illumina, καθώς το γενετικό προφίλ του ασθενούς σε συνδυασμό με το γονιδιωματικό προφίλ του κορονοϊού, ευθύνονται σε ένα μεγάλο ποσοστό για τις τεράστιες διαφορές που παρατηρούνται στα κλινικά συμπτώματα από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Ο παράγων της δημογραφικής γήρανσης
Ο κλάδος της υγείας είχε ενδιαφέρον και πριν την πανδημία, καθώς η δημογραφική γήρανση έχει οδηγήσει στην εκτίμηση ότι οι κατά κεφαλήν δαπάνες υγείας θα αυξάνονται με μέσο ετήσιο ρυθμό 2,7% .
Στην μετά –Covid εποχή μάλιστα τα budgets για την υγεία θα υπολογιστούν εκ νέου, καθώς η πανδημία αποκάλυψε ελλείψεις στα συστήματα υγείας αρκετών χωρών του ανεπτυγμένου κόσμου. H εκλογή του Τζο Μπάιντεν είναι επίσης μια πολύ καλή εξέλιξη για τον κλάδο.
Οι εταιρείες λοιπόν που παρέχουν ιατρικές υπηρεσίες, αναπτύσσουν ιατρικό εξοπλισμό και προσφέρουν ιατρική ασφάλιση, αναμένεται να έχουν ένα αυξανόμενο κύκλο εργασιών μετά την λήξη της πανδημίας. Η UnitedHealth Group, η CVS Health, η Cigna Corp, η Boston Scientific, η Edwards Lifesciences , η HCA Healthcare, η Humana , η Centene, η Anthem, η Quest diagnostics, η Merck&Co, η Medtronic PLC, η Abbot Laboratories, η Amgen , η Thermo Fisher Scientific, η Bristol-Myers Squibb Company, η Νovartis, η Eli Lilly and Co κ.α, είναι μερικά από τα ονόματα που αξίζουν της προσοχής.
Oι νέες τάσεις που ήρθαν για να μείνουν: Ψηφιακές πλατφόρμες, Κυβερνοασφάλεια
Ο SARS-CoV-2 έστεψε το διαδίκτυο βασική δίαυλο της ανθρώπινης επικοινωνίας και πολλές φορές τον κύριο τρόπο εργασίας. Οι επιχειρήσεις προωθούν όλο και περισσότερο τις πολιτικές «εργασίας από το σπίτι» και οι κοινωνικές αλληλεπιδράσεις περιορίζονται γρήγορα σε βιντεοκλήσεις, κοινωνικές αναρτήσεις και προγράμματα συνομιλίας.
Η ζήτηση λοιπόν για πλατφόρμες απομακρυσμένης επικοινωνίας όπως εκείνες της Microsoft , της Atlassian Corporation ( TEAM ), της Slack ( WORK ) και της Zoom, ( ZM ) θα βαίνει αυξανόμενη.
Οι πλατφόρμες ψηφιακού μάρκετινγκ όπως το Facebook , η GOOGLΕ και το Twitter θα επωφεληθούν επίσης, καθώς οι προϋπολογισμοί για μάρκετινγκ που διατίθεντο σε συνέδρια, εκδηλώσεις, εμπορικές εκθέσεις και συναντήσεις μετατρέπονται πλέον σε διαφημίσεις και καμπάνιες στο διαδίκτυο.
Επιπλέον, να προσθέσουμε ότι ο Μπάιντεν μπορεί να δυσκολευτεί να προωθήσει αυστηρότερες ρυθμιστικές και αντιμονοπωλιακές ενέργειες κατά ορισμένων μεγάλων τεχνολογικών κολοσσών όπως η Alphabet και η Facebook.
Σ’έναν κόσμο όμως όπου το διαδίκτυο είναι ο βασικός τρόπος της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης, ένα cyberattack θα μπορούσε να στερήσει από τις επιχειρήσεις, τις οικογένειες ή ακόμα και από τα κράτη την πρόσβαση στις συσκευές τους ή στα δεδομένα τους.
Με ολοένα και περισσότερους ανθρώπους να εργάζονται από το σπίτι και να έχουν πρόσβαση από απόσταση ακόμα και σε βιομηχανικά δίκτυα, τα ισχυρά μέτρα ασφάλειας του κυβερνοχώρου έχουν μεγαλύτερη σημασία από ποτέ.
Μερικές από τις πιο δημοφιλείς εταιρείες που προσφέρουν λύσεις για την προστασία στον κυβερνοχώρο είναι η Cisco, η Palo Alto Networks, η Broadcom, η ΝortonLifeLock, η Check Point Software Technologies, η Fortinet, η Akamai Technologies, η Cloudflare η Okta -έχει αναπτύξει το Cloud Identity βάση του οποίου η ασφάλεια βασίζεται στην ατομική ταυτότητα, η οποία δεν αλλάζει από εφαρμογή σε εφαρμογή- το Proofpoint -ηγέτης στην ασφάλεια ηλεκτρονικού ταχυδρομείου- και φυσικά η Splunk, η οποία αν και εταιρεία δεδομένων, τα εκμεταλλεύεται για να παράγει λύσεις ασφαλείας στον κυβερνοχώρο.
(σ.σ:To CIBR και το HACK είναι δύο αντιπροσωπευτικά ETFs του κλάδου).
Τέλος, ιδιαίτερο επενδυτικό ενδιαφέρον στις διορθώσεις έχουν οι μετοχές 5G που θα μας εξασφαλίσουν συνδέσεις έτη φωτός πιο γρήγορες από τις τρέχουσες, με τις μέσες ταχύτητες λήψης - περίπου 1GBps - να θεωρούνται ο κανόνας.
Η αμερικανική Cisco, η φινλανδική η Nokia, ή η σουηδική Ericsson, στέκονται πλέον με αξιώσεις απέναντι στην κινεζική Huawei, με την Qualcomm, την Crown Castle και την Verizon Communications να συμπληρώνουν το κάδρο.
Oι αυριανοί πρωταγωνιστές: Κυκλική οικονομία και πράσινη ενέργεια
Είναι ο κλάδος που σε αντίθεση με τον πετρελαϊκό, έχει τους περισσότερους λόγους να γιορτάζει την αλλαγή της σκυτάλης στον Λευκό Οίκο, μιας και ο νέος Πρόεδρος των ΗΠΑ έχει δεσμευτεί να πάρει μέτρα προκειμένου να συμβάλει στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.
Η αστάθεια στις αγορές πρώτων υλών και η ανησυχία για την πιθανότητα εξάντλησης τους, έφερε στην επιφάνεια την ανάγκη για ένα νέο οικονομικό μοντέλο στη βιομηχανία πολύ πριν ξεκινήσουν οι περιβαλλοντικές ανησυχίες.
Στην κυκλική οικονομία η χρήση των πόρων και η παραγωγή απορριμμάτων θα ελαχιστοποιηθεί, ενώ τίποτα δεν θα πηγαίνει χαμένο, καθώς θ’ αυξηθεί ο χρόνος ζωής κάθε προϊόντος με την επαναχρησιμοποίηση του.
H Neste, η Ιntel, η Veolia, η Texas Instruments, η Eaton, η Trex Company, η Coca Cola, η Renault, η Estee Lauder είναι μερικές μόνο από τις εταιρείες που ηγούνται σήμερα των εξελίξεων του αύριο.
Στη νέα εποχή βέβαια ένας από τους πρωταγωνιστικούς ρόλους ανήκει στις εταιρείες ανανεώσιμων πηγών και αποθήκευσης ενέργειας με τη NextEra Energy, SunPower, Iberdrola, First Solar,Canadian Solar, Vestas, Siemens Gamesa Renewable Energy, ΕDF Renewables κ.α να μας οδηγούν σε μια νέα εποχή μηδενικών ρύπων.
Tέλος, ας μην ξεχνάμε ότι όταν μιλάμε για πράσινη ενέργεια πρέπει να συμπεριλαμβάνουμε και τις εταιρείες που επενδύουν στις τεχνολογίες πράσινου υδρογόνου.
Η Siemens, η Nel Hydrogen, η Hydrogenics, McPhy, ITM κ.α. επενδύουν σε κυψέλες καυσίμου, ήτοι συνδυάζουν υδρογόνο και οξυγόνο στην κλασική παραγωγή υδρογόνου με ηλεκτρόλυση, ενώ η Tesla, LG Chem, η BASF Samsung δίνουν αγώνα δρόμου για την καλύτερη μπαταρία υδρογόνου. Η Air Liquide και η Enel επενδύουν στην αποθήκευση υδρογόνου, ενώ η Algonquin Power & Utilities του Καναδά- πρόκειται για έναν παγκόσμιας κλάσης προγραμματιστή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας- θα κατασκευάσει σε συνεργασία με τη Chevron τα εργοστάσια της τελευταίας στη λεκάνη Permian του Τέξας , του Νέου Μεξικού, καθώς και στην Αργεντινή, το Καζακστάν και τη Δυτική Αυστραλία.
Αποποίηση Ευθύνης: Το υλικό αυτό παρέχεται για πληροφοριακούς και μόνο σκοπούς. Σε καμια περίπτωση δεν πρέπει να εκληφθεί ως προσφορά, συμβουλή ή προτροπή για την αγορά ή πώληση των αναφερόμενων προϊόντων. Παρόλο που οι πληροφορίες που περιέχονται βασίζονται σε πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες, καμία διασφάλιση δε δίνεται ότι είναι πλήρεις ή ακριβείς και δεν θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως τέτοιες.
