Του Απόστολου Σκουμπούρη
Μέσα στον εθισμό της εθνικής κατάθλιψης, της κατήφειας και της ανατροφοδοτούμενης μιζέριας, το να κάνεις εκτιμήσεις – προβλέψεις για το πως θα πάει ένα έτος, όταν έχεις -ως χώρα- «βγάλει» το 2015, μια χρονιά με δημοψηφίσματα, εκλογές, εθνικό διχασμό, capital controls, κλείσιμο τραπεζών και χρηματιστηρίου, είναι αν μη τι άλλο αλχημικό εγχείρημα! Όμως, όταν δεν έχεις πλέον και πολλά να χάσεις, όταν έχεις «τραβήξει» τα πάνδεινα την 6ετία της κρίσης, τότε – νομοτελειακά – υποχρεώνεσαι να εξαντλήσεις τα περιθώρια της αισιοδοξίας και όλων των πιθανοτήτων εξόδου από την κρίση.
Η Ελλάδα σ'' αυτή τη φάση βρίσκεται τώρα. Η χώρα, η οικονομία, η κοινωνία και οι επιχειρήσεις έχουν... υποχρέωση να παλέψουν για να δουν φως στο τούνελ. Άλλωστε, το μεγαλύτερο σκοτάδι ως γνωστόν το κάνει λίγο πριν ξημερώσει. Αν είναι έτσι, τότε, ίσως το 2016, παρ'' ότι το διεθνές κλίμα με τις γεωστρατηγικές εξελίξεις, την τρομοκρατία και το μεταναστευτικό δε βοηθάει, ίσως είναι ένα έτος που θα «ξυπνήσει» την Ελλάδα. Ίσως είναι ένα έτος που η... κατάρα του διχασμού για τα αίτια της κρίσης εκλείψει, ίσως είναι ένα έτος που θα αλλάξει το... φεγγάρι για την Ελλάδα.
Άλλωστε, η χώρα έχει πληρώσει υπέρ το δέον το... μάρμαρο της κρίσης και πιθανότατα δικαιούται πλέον -όντας πιο ώριμη από ποτέ- να αφήσει τις δημιουργικές δυνάμεις να «κυβερνήσουν». Μέσα σ'' αυτό το πλαίσιο και δεδομένης της δυσχέρειας για ασφαλείς... προφητείες σε τέτοιο περιβάλλον, ζητήσαμε από πέντε παράγοντες της αγοράς να «σκανάρουν» το 2016. Κεντρικό συμπέρασμα; Ναι, ίσως, η χώρα, αν επιτέλους σοβαρευτεί, μπορεί από το 2ο μισό του 2016 να δει κάτι να αλλάζει. Οι πρώτοι δύο-τρεις μήνες θα είναι κρίσιμοι καθώς θα δείξουν πολλά, ενώ το χρηματιστήριο ίσως από τους πρώτους μήνες του 2016 «μαρτυρήσει» τις όποιες εξελίξεις ακολουθήσουν... Κλειδιά θα είναι το ασφαλιστικό αλλά και οι τράπεζες...
Ηλίας Ζαχαράκης (Fast Finance ΑΕΠΕΥ): Το ασφαλιστικό είναι η μητέρα των μαχών – Focus στις τράπεζες
Έχει όλες τις πιθανότητες η φετινή χρονιά να είναι έτος αντιστροφής, από το 2ο εξάμηνο και μετά να διαφανεί ότι η οικονομία της χώρας αρχίζει και βλέπει σημάδια ανάκαμψης. Έστω πολύ μικρής, αλλά αυτό θα σημάνει το τέλος της κατρακύλας. Ό,τι έχει γίνει στη χώρα τους τελευταίους μήνες, έχει πιέσει υπέρμετρα όλη την αγορά, τις μετοχές και την οικονομία.
Η ελληνική οικονομία είναι όμως σαν υπερσυμπιεσμένο ελατήριο πλέον. Το ασφαλιστικό είναι το τελευταίο οχυρό και η μητέρα των μαχών. Αν περάσει, τότε μπορεί να δούμε πολύ γρήγορα θετικές εξελίξεις στη χώρα, να «ξυπνήσει» σταδιακά η οικονομία και να αλλάξει συνδυαστικά και η ψυχολογία. «Κλειδί» σε ότι αφορά το ελληνικό χρηματιστήριο θα είναι οι τράπεζες. Τα book value των ελληνικών τραπεζών είναι πολύ χαμηλά και μόνο με άνοδο 100% θα φτάσουν στον... πάτο των αντίστοιχων ευρωπαϊκών!
Τα book value των Πορτογαλικών τραπεζών είναι στο 0,65, τα μέσα book value των ευρωπαϊκών τραπεζών στο 0,80 ενώ των ελληνικών τραπεζών είναι στο 0,30. Αν έχουμε δει τα χειρότερα, όπως πιστεύω, αυτή η στρέβλωση θα διορθωθεί εντός του νέου έτους. Οι τράπεζες θα συμβαδίσουν με την υπόλοιπη αγορά το 2016, δε θα είναι αποκομμένες από το γενικότερο κλίμα όπως έγινε τα τελευταία χρόνια.
Τάκης Ζαμάνης (Τμήμα συναλλαγών Beta ΑΧΕ): Ασφαλιστικό, αξιολόγηση και μείωση ρίσκου χώρας
Σε ότι αφορά τη χώρα, εντός του επόμενου διμήνου, αναμένεται να κριθούν πολλά. Αν η κυβέρνηση περάσει το σκόπελο του ασφαλιστικού που είναι το πιο δύσκολο κομμάτι, μετά θα έχουμε την αξιολόγηση που θα είναι θετική, αν έχουν περάσει όλα όπως σχεδιάζονται. Κατόπιν, θα ξεκινήσει η κουβέντα για το χρέος, κάτι εξαιρετικά θετικό για όλη την ψυχολογία, σημειολογικά και ουσιαστικά. Έτσι θα έχουμε και σταδιακή υποχώρηση του ρίσκου χώρας. Αυτό και μόνο, θα δώσει κινητικότητα σε όλο το σύστημα, καθώς εταιρείες θα «ψάξουν» ευκαιρίες για ομολογιακές εκδόσεις κάτι που θα συνεγείρει και το χρηματιστήριο.
Βασικό λοιπόν είναι η αξιολόγηση και αν δεν υπάρξει εξαιρετικά δυσμενής αστάθμητος παράγοντας σε πολιτικό επίπεδο, το ρίσκο χώρας θα υποχωρήσει, με ότι συνεπάγεται αυτό και για την αγορά.
Σε ευρύτερο επίπεδο, γεγονός είναι ότι το 2016 είναι μια εξαιρετικά δύσκολη χρονιά για επενδυτικές προβλέψεις, ενώ το βέβαιο είναι ότι θα έχει μεγάλες διακυμάνσεις και μεταβλητότητα. Το παγκόσμιο κλίμα δεν είναι πολύ φιλικό για τις αγορές, ιδιαίτερα μετοχών. Δεν προτείνω μακροχρόνιου τύπου τοποθετήσεις αλλά αυξημένη ρευστότητα ώστε να μπορούμε να εκμεταλλευτούμε τις ευκαιρίες που θα προκύπτουν από τις έντονες διακυμάνσεις και τη μεταβλητότητα. Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον θα εστιαστεί στις ευρωπαϊκές αγορές, λόγω των πολιτικών ποσοτικής χαλάρωσης από την κεντρική τράπεζα.
Εκεί θα περιμένουμε να δούμε αν θα κυλήσει... φθηνό χρήμα και πως θα επιδράσει αυτό στις αγορές. Το ίδιο έκαναν και στις ΗΠΑ παλαιότερα και τους βγήκε. Η Ευρώπη – κατά τη γνώμη μου – θα υπεραποδώσει το 2016 έναντι των άλλων αγορών.
Ενδιαφέρον ίσως παρουσιάζουν και οι αγορές Κίνας και Ιαπωνίας, όμως λόγω του συναλλαγματικού ρίσκου είναι προτιμότερο να επικεντρωθούμε στην Ευρώπη. Πάντως, αν κάποιος θέλει να.. επιχειρήσει επενδυτικά και σ'' αυτές τις αγορές, τα ETFs είναι μια ενδιαφέρουσα επιλογή. Ειδικά για όσους έχουν μικρά χαρτοφυλάκια. Στην αγορά ομολόγων δεν πρέπει να «κυνηγάμε» τις εξελίξεις, είναι καλύτερο να διατηρούμε και ρευστότητα στα χέρια μας. Η αγορά ομολόγων είναι όντως υπερδιογκωμένη, αλλά το σύστημα έχει διαμορφώσει άμυνες, δεν το αφήνουν να «γυρίσει» γιατί θα γίνει γενικευμένο ντόμινο. Δεν πιστεύω ότι θα συμβεί κάτι τέτοιο.
Δημ. Τζάνας (σύμβουλος επενδύσεων): «Κλειδί» το ρίσκο χώρας
Σε ένα εσωτερικό περιβάλλον τόσο ασταθές, ήρθαν τώρα και οι εξωτερικοί λόγοι να προσδώσουν περαιτέρω προβληματισμό στο επενδυτικό τοπίο. Πιστεύω ότι το 2016 θα είναι ένα έτος όπου η καλύτερη τακτική θα είναι το stock piking.
Η προσεκτική εστίαση και η επιλογή κατόπιν ενδελεχούς «ψαξίματος». Προτείνω ασφαλή καταφύγια, ήτοι αναζήτηση αξιοπιστίας, σύνθετης ανάλυσης ποσοτικών αλλά και ποιοτικών στοιχείων. Επιλέγουμε μετοχές εγνωσμένης αξίας, με πειστικά story, διεθνοποιημένες, με συνεπές management. Δεν κοιτάζουμε πρωτίστως τιμές, καθώς – στο ελληνικό χρηματιστήριο – (σχεδόν) όλες υποτιμημένες είναι οι μετοχές. Άρα το κριτήριο είναι η ποιότητα. Σε ότι αφορά την πορεία των τραπεζών πολλά αν όχι όλα θα εξαρτηθούν από τους χειρισμούς στα μη εξυπηρετούμενα δάνεια (NPLs). Βεβαίως, αν δεν μειωθεί το ρίσκο χώρας, δεν έχει νόημα να συζητάμε για επενδυτικές κινήσεις.
Γενικότερα πάντως έχουν συμβεί εξελίξεις που έχουν ανατρέψει τα παραδοσιακά δεδομένα στις αγορές. Τίποτα από τα παραδοσιακά... συνταγολόγια δεν ισχύει. Τίποτα δεν είναι όπως παλιά όπου υπήρχαν διακριτές γραμμές.
Διον. Λευτάκης (χρηματιστής): Οι τρεις προϋποθέσεις για το «γύρισμα»
Το ελληνικό χρηματιστήριο έχει υποαποδώσει σε σύνολο 90 διεθνών αγορών – ανεπτυγμένων και αναδυόμενων – έχοντας μακράν τη χειρότερη συμπεριφορά κατά τη διάρκεια του 2015. Αυτό, από μόνο του, είναι ένα δεδομένο που – υπό προϋποθέσεις – επιτρέπει μια αισιοδοξία για το 2016. Αν η χώρα κάνει το μίνιμουμ των κινήσεων που πρέπει να γίνουν, αν υπάρξει στοιχειώδης πολιτική σταθερότητα, μπορεί το 2016 να είναι ένα έτους που θα μπουν αναχώματα στην κατρακύλα.
Οι προϋποθέσεις που θέτω για να δούμε ουσιαστική θετική διαφοροποίηση εντός του 2016 στην ελληνική αγορά είναι τρεις:
1) Μέσα στο 1ο τετράμηνο του 2016 θα αρθούν τα capital controls που ήταν μια εξέλιξη άκρως καταστροφική, που μόνο σε ολοκληρωτικά καθεστώτα συναντάται.
2) Εντός του 2016 η χώρα να βγει στις αγορές ή έστω να «φλερτάρει» με την έξοδο στις αγορές, μετά από μια 6ετία αποκλεισμού από το διεθνές κεφάλαιο.
3) Να τολμήσει μια μεγάλη ελληνική επιχείρηση να εκδώσει ομόλογο. Να βγει δηλαδή μια ελληνική εταιρεία στο εξωτερικό και να συνάψει εταιρικό ομόλογο, όπως είχε επιχειρήσει δειλά δειλά η Folli Follie την άνοιξη του 2014.
Αν λάβουν χώρα τα ανωτέρω θα αρχίσουν να αλλάζουν οι συνθήκες και η ψυχολογία. Αμέσως το βέτο της αξιοπιστίας της ελληνικής αγοράς από τους ξένους θα αρθεί. Η ελληνική αγορά θα μπει ξανά στο χάρτη των διεθνών διαχειριστών
Αλέξ. Πουλαρίκας (Δυναμική ΑΧΕΠΕΥ): Η ελληνική οικονομία είναι αφύσικα πιεσμένη
Η ελληνική οικονομία με όσα έχουν γίνει εντός του 2015 αλλά και πρωτύτερα έχει βιώσει μια υπέρ το δέον πίεση, μοιάζει με πιεσμένο ελατήριο, οπότε αν υπάρξουν οι αρμόζουσες – ορθολογικές – πρωτοβουλίες το νέο έτος, μπορεί να δούμε αξιοσημείωτη αλλαγή σκηνικού. Περιθώρια άλλων καθυστερήσεων και παλινωδιών δεν υπάρχουν πρέπει όλοι να αρθούν στο ύψος των περιστάσεων και αν γίνει αυτό, η χώρα έχει όλα τα φόντα να δει να αλλάζει η κατάσταση από το 2ο εξάμηνο και μετά. Κρίνω εξαιρετικά σημαντικό το γεγονός ότι έχει ολοκληρωθεί με επιτυχία η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών.
Μεγάλοι ξένοι επενδυτές έβαλαν αρκετά κεφάλαια και αυτό δεν πρέπει να υποτιμηθεί. Διεθνώς υπάρχουν σοβαροί διαχειριστές με μεγάλη κεφαλαιακή επάρκεια που αναζητούν επενδυτικές ευκαιρίες σε εταιρείες της πραγματικής οικονομίας. Κλειδί για να αλλάξει το επενδυτικό προφίλ της χώρας είναι να μπει η χώρα και η οικονομία σε μια τροχιά, να υπάρξει το έλασσον της κανονικότητας και της νηνεμίας. Στην Ελλάδα λοιπόν μπορεί κάλλιστα από το δεύτερο μισό του 2016 να αρχίσει να διαφαίνεται ξεκάθαρα μια βελτίωση σε αρκετούς δείκτες της οικονομίας που συνδυαστικά θα αλλάξει και την ψυχολογία.
«Πυξίδα» και προπομπός όλων αυτών θα είναι το ελληνικό χρηματιστήριο που ως προεξοφλητικός μηχανισμός, ίσως δείξει από το πρώτο 3μηνο ή 6μηνο τι θα γίνει στη συνέχεια. Από την εικόνα του Χ.Α. τους πρώτους μήνες του 2016 θα εξαχθούν πολλά συμπεράσματα...
