Η πρώτη χρηματιστηριακή μέρα του Φεβρουαρίου δεν ήταν και πολύ καλή για τις περισσότερες διεθνείς αγορές. Με νωπό ακόμα τον θετικό απολογισμό του Ιανουαρίου για τις περισσότερες αγορές, τα νέα που ήρθαν το Σαββατοκύριακο από την αμερικανική πρωτεύουσα άλλαξαν αμέσως το κλίμα. Ο πρόεδρος Τραμπ ξεκαθάρισε πως όσα είχε δηλώσει προεκλογικά και μετεκλογικά σχετικά με την επιβολή υψηλών εισαγωγικών δασμών στα περισσότερα εισαγόμενα προϊόντα δεν ήταν απλές υποσχέσεις και δεσμεύθηκε για την άμεση επιβολή εισαγωγικών δασμών ύψους 25% στα προϊόντα από τον Καναδά και το Μεξικό και ύψους 10% στα προϊόντα από την Κίνα.
Η αντίδραση των αγορών ήταν άμεση, με το δολάριο ΗΠΑ να κινείται ανοδικά σε σχέση με όλα σχεδόν τα υπόλοιπα παγκόσμια νομίσματα και τις χρηματιστηριακές αγορές να ανοίγουν έντονα αρνητικά χθες το πρωί. Από τις ασιατικές αγορές, μεγάλη πίεση υπέστη η ιαπωνική, με τον δείκτη Nikkei 225 να χάνει 2,66%, τον Kospi της Νοτίου Κορέας να χάνει 2,52%, και τον αντίστοιχο της Ταϊβάν 4,34%. Οι κινεζικές αγορές ήταν κλειστές λόγων των εορτασμών του Κινεζικού Νέου Έτους αλλά το Χονγκ Κονγκ ήταν εξαιρετικά ψύχραιμο σημειώνοντας ελαφρά άνοδο 0,09%.
Κακό ήταν και το ξεκίνημα στην Ευρώπη, με τον γερμανικό δείκτη Dax 40 να υποχωρεί μέχρι και κατά 2,22% και τον γαλλικό Cac 40 να χάνει κάποια στιγμή μέχρι 2,06%. Στη δική μας χρηματιστηριακή αγορά, η πτώση ήταν πιο έντονη και ο Γενικός Δείκτης έχασε τελικά 2,70%, κλείνοντας πολύ κοντά στα χαμηλά της ημέρας. Αρνητικό ήταν και το ξεκίνημα στις ΗΠΑ, με τον Dow Jones Industrial να βρίσκεται λίγο μετά το ξεκίνημα στο -1,45%, τον S&P 500 στο -1,93% και τον Nasdaq στο -2,48%. Τα πράγματα ήταν ακόμα πιο «άγρια» στον Καναδά, όπου ο δείκτης S&P TSX Composite άρχισε τη συνεδρίαση με πτώση 3,09% ενώ στο Μεξικό οι επενδυτές ίσως ήταν τυχεροί καθώς το τοπικό χρηματιστήριο δεν λειτουργούσε λόγω αργίας.
Θεωρητικά, τα χρηματιστήρια δεν θα έπρεπε να έχουν αντιδράσει έτσι στα νέα από τις ΗΠΑ, καθώς ο πρόεδρος Τραμπ ουδέποτε δήλωσε πως είχε αλλάξει γνώμη σχετικά με τους δασμούς. Όπως ξέρουμε όμως, η ελπίδα πεθαίνει πάντα τελευταία, ακόμα και στα χρηματιστήρια. Προφανώς, οι ανακοινώσεις του Αμερικανού προέδρου δεν αποτέλεσαν έκπληξη, είναι όμως σίγουρο πως διέλυσαν τις ελπίδες αρκετών πως θα μπορούσε να αποφευχθεί η έναρξη ενός παγκόσμιου εμπορικού πολέμου, κάτι που αρκετοί φοβούνται πως θα ακολουθήσει τις ενέργειες του Τραμπ.
Όπως μας θυμίζει ο διεθνής Τύπος, είναι η πρώτη φορά από το 1971 που ένας πρόεδρος των ΗΠΑ χρησιμοποιεί τις ειδικές εξουσίες για περιπτώσεις οικονομικών κρίσεων. Όπως επίσης θυμηθήκαμε, οι ανακοινώσεις του Ντόναλντ Τραμπ συνιστούν την μεγαλύτερη κίνηση εμπορικού προστατευτισμού από τον νόμο Smoot – Hawley του 1930, μία κίνηση των ΗΠΑ που οδήγησε σε εκτεταμένο εμπορικό πόλεμο και κατά πολλούς αποτέλεσε μία από τις – πολλές – αιτίες του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου.
Οι επενδυτές λοιπόν προχώρησαν σε πωλήσεις έχοντας στο νου τους πως ένας εμπορικός πόλεμος θα προξενήσει πολλές σημαντική αναταραχή στις συναλλαγματικές ισοτιμίες και ζημιές σε πλήθος επιχειρήσεων, πως πιθανότατα θα έχει ως αποτέλεσμα και την άνοδο του πληθωρισμού, πως θα φέρει μεγάλη αναστάτωση στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες και πως γενικότερα θα κάνει πολλά κράτη και εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπων να γίνουν πιο φτωχοί.
Η αλήθεια είναι βέβαια πως κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος αυτή τη στιγμή για τα αποτελέσματα της επιβολής των δασμών που ανακοίνωσε ο πρόεδρος Τραμπ, ούτε για τα αποτελέσματα που θα έχουν οι δασμοί που εμμέσως απειλεί πως θα επιβάλει στα προϊόντα από την Ευρωπαϊκή Ένωση ή οι ακόμα πιο υψηλοί δασμοί με τους οποίους έχει απειλήσει παλαιότερα την Κίνα. Αυτό θα εξαρτηθεί από πάρα πολλούς παράγοντες, όπως η αντίδραση των κρατών στα οποία επιβάλλονται οι δασμοί, οι πιθανές αντιδράσεις των πολιτών σε αυτά τα κράτη, η αντοχή των Αμερικανών καταναλωτών στην περίπτωση που ανεβούν οι τιμές των αγαθών κ.λ.π.
Παρά το γεγονός όμως πως ακούγονται και αρκετές φωνές που λένε πως η αγάπη του Αμερικανού προέδρου για τους δασμούς μπορεί να έχει και θετικά αποτελέσματα, η αίσθηση που επικρατεί είναι πως το αποτέλεσμα των δασμών θα είναι τελικά σαφώς αρνητικό. Εδώ που τα λέμε, η φύση των σύγχρονων εφοδιαστικών αλυσίδων μας δίνει μία πρώτη ιδέα για την αναταραχή που θα προκαλέσουν (αν ισχύσουν για μεγάλο διάστημα) οι δασμοί στον Καναδά και το Μεξικό. Σε πίνακα του Bloomberg με στοιχεία από την RCB Capital Markets, βλέπουμε πως το 27% των αυτοκινήτων της αμερικανικής General Motors (GM NYSE) παράγεται στο Μεξικό και τον Καναδά, με το 21% των κερδών της επιχείρησης να έρχεται από εκεί. Αντίστοιχα, στην περίπτωση της Ford (F NYSE) το ποσοστό των παραγόμενων αυτοκινήτων είναι 11% και των κερδών 15%.
Στην περίπτωση που επιβληθούν δασμοί και στα ευρωπαϊκά προϊόντα, τα πράγματα θα είναι ακόμα πιο δύσκολα για τις εταιρείες όπως η Stellantis (STLA NYSE), BMW (BMW XETRA), Volkswagen (VOW3 XETRA), Mercedes Benz (MBG XETRA) και άλλες, καθώς όλες αυτές έχουν παραγωγή και στο Μεξικό και στον Καναδά και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Και σε όλα αυτά πρέπει να προσθέσουμε και το γεγονός πως πολλές φορές τα μέρη ενός αυτοκινήτου περνάνε αρκετές φορές από τα σύνορα πριν καταλήξουν στο όχημα που βγαίνει από το εργοστάσιο. Τα ίδια πράγματα ισχύουν και για πολλά άλλα βιομηχανικά προϊόντα όπως ηλεκτρονικές συσκευές διαφόρων τύπων αλλά και για τις πρώτες ύλες, είτε μιλάμε για μέταλλα είτε για ορυκτά καύσιμα.
Έχοντας όλα αυτά υπόψη δεν χρειάζεται να απορήσουμε για την άμεση αρνητική αντίδραση των αγορών, οι οποίες βρίσκονται γενικά και σε αρκετά υψηλά επίπεδα, κάτι που σημαίνει πως υπάρχουν πάρα πολλά χρηματιστηριακά κέρδη προς ρευστοποίηση. Ευτυχώς, όμως, για τις αγορές, φαίνεται πως η πολύ επιθετική στάση του Ντόναλντ Τραμπ φέρνει καρπούς. Λίγο μετά την έναρξη της συνεδρίασης των αμερικανικών χρηματιστηρίων, η πρόεδρος του Μεξικού, Κλάουντια Σάινμπαουμ, ανακοίνωσε πως θα αποστείλει 10.000 στρατιώτες στα σύνορα της χώρας της με τις ΗΠΑ.
Η ανακοίνωση αυτή είχε ως αποτέλεσμα την αναβολή της εφαρμογής των δασμών στα μεξικανικά προϊόντα για έναν μήνα. Καθώς γράφεται αυτό το άρθρο δεν έχουμε νέα από τον Καναδά αλλά μία παρόμοια εξέλιξη δεν θα μας εξέπληττε. Όπως ήταν φυσικό, οι χρηματιστηριακές αγορές ανακουφίστηκαν με αυτά τα νέα και η πτώση περιορίστηκε στην Ευρώπη με τον Dax 40 να πέφτει κατά 1,40% και τον CAC 40 1,20%. Στις ΗΠΑ, ο Dow Jones έχασε 0,28%, ο S&P 500 0,78% και ο Nasdaq 1,20%
Όπως εξελίχθηκαν χθες τα πράγματα στις διεθνείς αγορές, δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε πως οι επενδυτές έκαναν μία γενική πρόβα, προετοιμαζόμενοι για το ενδεχόμενο ενός πραγματικού εμπορικού πολέμου. Η μεξικανική υποχώρηση, στα πρότυπα της αντίστοιχης κολομβιανής που είδαμε πριν μερικές ημέρες, ανακούφισε τις αγορές και έτσι τελικά δεν ακούστηκε αυτό που όλοι φοβούνται σε ένα πολεμικό πλοίο όταν σφυρίζει η σειρήνα, δηλαδή το «δεν πρόκειται περί ασκήσεως». Αυτό όμως δεν σημαίνει πως όλη η ιστορία με τους δασμούς τελειώνει εδώ.
Η αντιπαράθεση των ΗΠΑ με τον Καναδά και το Μεξικό φαίνεται πολύ σοβαρή, και πιθανότατα είναι, αλλά λόγω της εγγύτητας και των πολύ στενών διαχρονικών σχέσεων μία πραγματική ρήξη ίσως να μην είναι τόσο πιθανή όσο φαίνεται. Αντίθετα, στην περίπτωση της Κίνας και (ίσως και) της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα πράγματα θα μπορούσαν να εξελιχθούν με διαφορετικό τρόπο αν ο πρόεδρος Τραμπ κινηθεί με τον γνωστό επιθετικό και απαιτητικό τρόπο του. Ο ίδιος άλλωστε δήλωσε χθες κάποια στιγμή πως «οι δασμοί στα κινεζικά προϊόντα θα είναι «ουσιαστικοί» αν δεν επιτευχθεί κάποια συμφωνία». Καλό είναι να το έχουμε στο νου μας τις επόμενες μέρες, εβδομάδες και μήνες.
