Ο Τραμπ καθ’ όλη τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας και των πρώτων εβδομάδων στην εξουσία είχε τονίσει ότι θα ακολουθούσε διαφορετική προσέγγιση στη σύγκρουση Ρωσίας-Ουκρανίας σε σύγκριση με την κυβέρνηση Μπάιντεν τα τελευταία τρία χρόνια.
Ενώ η κυβέρνηση Μπάιντεν στόχευε να απομονώσει τη Ρωσία στη διεθνή σκηνή μέσω αυστηρότερων κυρώσεων, ο Τραμπ με την επανείσοδο του στον Λευκό Οίκο άνοιξε τις διπλωματικές πόρτες στη Μόσχα, ενώ την ίδια στιγμή:
- αμφισβήτησε τη χρησιμότητα της συνέχισης της οικονομικής και στρατιωτικής ενίσχυσης της Ουκρανίας,
- ξεκαθάρισε ότι υπό την Προεδρία του η Ουκρανία, η Ευρώπη και το ΝΑΤΟ στο σύνολό τους θα αντιμετωπίσουν μεγάλη πτώση των εγγυήσεων ασφαλείας από τις Ηνωμένες
Πολιτείες χωρίς να προσφέρουν στρατηγικούς πόρους ή οικονομική αποζημίωση σε αντάλλαγμα.
Τουτέστιν, ενώ ο Μπάιντεν έδινε σταθερά προτεραιότητα στον οπλισμό και την παροχή βοήθειας στην Ουκρανία, ο Τραμπ υιοθέτησε μια πιο... συναλλακτική προσέγγιση.
Σημαντικό μέρος αυτής της συναλλακτικής προσέγγισης είναι η εξασφάλιση της πρόσβασης των ΗΠΑ σε κρίσιμους ορυκτούς πόρους της Ουκρανίας.
Νέα δεδομένα λοιπόν εισέρχονται στην παγκόσμια διπλωματική σκακιέρα από τη συμφωνία μεταξύ Tραμπ και Zelensky για τον ορυκτό πλούτο της Ουκρανίας. Mια συμφωνία απου αναμένεται να υπογραφεί την Παρασκευή στις ΗΠΑ.
Μια σύντομη περίληψη των όσων έχουν γραφτεί τις τελευταίες ώρες για αυτή τη συμφωνία είναι ότι αν και οι λεπτομέρειες είναι ακόμη υπό συζήτηση, η γενική εικόνα είναι ότι οι ΗΠΑ θα εκμεταλλευθούν από κοινού με την Ουκρανία τον ορυκτό της πλούτο και τα έσοδα που θα προκύψουν θα πάνε σε ένα νεοσύστατο ταμείο το οποίο θα μπορούσε να είναι «κοινό για την Ουκρανία και την Αμερική» και ένα μέρος των πόρων αυτού του ταμείου θα μπορούν να επανεπενδύονται για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας.
Βέβαια την ίδια στιγμή η Ρωσία, που έχει καταλάβει το 20% του εδάφους της Ουκρανίας και το 40% περίπου των ορυκτών της πόρων, τονίζει ότι δεν θα σταματήσει τις εχθροπραξίες παρά μόνο εφόσον οι ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις καταλήξουν σε ένα αποτέλεσμα «που της ταιριάζει»: Ζητά από την Ουκρανία να τις παραχωρήσει τις πέντε επαρχίες που ελέγχει πλήρως ή εν μέρει ο ρωσικός στρατός και διαβεβαιώσεις ότι δεν θα ενταχθεί στο ΝΑΤΟ. Όμως ο Ρεπουμπλικάνος πρόεδρος τονίζει ότι υπάρχει «αρκετά μεγάλο δυναμικό» συνεργασίας μεταξύ της Μόσχας και της Ουάσινγκτον για την ανάπτυξη των μεγάλων αποθεμάτων στρατηγικών ορυκτών τη Ρωσίας και στις κατεχόμενες ουκρανικές περιοχές
Πώς η Ουκρανία έφερε τη συμφωνία πιο κοντά στα μέτρα της
Στο Κίεβο, στις 12 Φεβρουαρίου, ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Scott Bessent παρουσίασε στον Πρόεδρο Zelensky το πρωτόλειο σχέδιο της συμφωνίας για τη συνεργασία των δύο χωρών για τα ορυκτά.
Η συμφωνία προέβλεπε το 50% των εσόδων της Ουκρανίας από ορυκτά και φυσικούς πόρους να πηγαίνουν στις Ηνωμένες Πολιτείες ως πληρωμή για προηγούμενη στρατιωτική υποστήριξη κατά τη διάρκεια του πολέμου με τη Ρωσία.
Περιλαμβάνονταν δε όχι μόνο τα έσοδα από την εξόρυξη σπάνιων γαιών, αλλά και «ολόκληρη η οικονομική αξία που σχετίζεται με τους πόρους στην Ουκρανία», συμπεριλαμβανομένου του ουρανίου, του λιθίου, του πετρελαίου, του φυσικού αερίου, ακόμη και ορισμένων εσόδων από τα λιμάνια.
Η συμφωνία διευκρίνιζε επίσης ότι οι αμερικανικές εταιρείες θα κατέχουν το 50% των καταθέσεων σπάνιων γαιών της Ουκρανίας. Σημαντική λεπτομέρεια δεν ήταν ότι η συμφωνία θα παρακάμπτει όλες τις άλλες εμπορικές συμφωνίες της Ουκρανίας.
Ο Zelensky αρνήθηκε να υπογράψει τη συμφωνία καθώς όχι μόνο δεν περιλάμβανε εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία αλλά αναφερόταν σε ουκρανικά ορυκτά αξίας 500 δισεκατομμυρίων δολαρίων ως αποζημίωση για τη βοήθεια των ΗΠΑ, ήτοι αξίας πολλαπλάσιας της στρατιωτικής βοήθειας των ΗΠΑ, η οποία εκτιμάται σύμφωνα με το IfW Kiel στα 120 δις δολάρια.
Λίγες ημέρες αργότερα παρουσιάστηκε ένα λιγότερο δεσμευτικό μνημόνιο κατανόησης από τον αντιπρόεδρο JD Vance και τον υπουργό Εξωτερικών Marco Rubio, το οποίο και εξελίχθηκε εν συνεχεία στη βάση της συμφωνίας που πιθανότατα να υπογραφεί την Παρασκευή στην Ουάσινγκτον.
Τελικά το κείμενο της συμφωνίας για τα ορυκτά δεν θα περιλαμβάνει τον όρο των 500 δισ. ενώ θα περιλαμβάνει μια αναφορά στην ασφάλεια της Ουκρανίας, αλλά όχι συγκεκριμένες εγγυήσεις ,αν και οι συζητήσεις για το θέμα αυτό δεν έχουν ολοκληρωθεί.
Άλλωστε η συμφωνία που θα υπογραφεί στην Ουάσιγκτον θα είναι απλώς ένα πρώτο βήμα, μια «συμφωνία πλαίσιο» που σημαίνει ότι η Ουκρανία και οι ΗΠΑ θα έχουν περισσότερο χρόνο για να διευθετήσουν πιθανές διαφωνίες.
Πρόκειται για αποικιοκρατική κίνηση των ΗΠΑ ή μήπως όχι;
Οι δύο πρώτες εκδοχές της συμφωνίας χαρακτηρίστηκαν ανοιχτά από ορισμένους ως «οικονομικός αποικισμός της Ουκρανίας».
Ωστόσο, η τελική συμφωνία αντιμετωπίζει αρκετές από τις ανησυχίες της Ουκρανίας:
- Φαίνεται ότι δεν δεσμεύει την Ουκρανία να παράσχει ένα καθορισμένο ποσό εσόδων στο επενδυτικό ταμείο.
- Δεν σχετίζεται με προηγούμενη βοήθεια προς την Ουκρανία.
- Παραμένει ασαφές εάν η Ουκρανία θα εξακολουθήσει να είναι υποχρεωμένη να επιστρέψει ένα ορισμένο ποσό στις ΗΠΑ εάν τα κέρδη από την κρίσιμη εξόρυξη ορυκτών είναι κατώτερα των προσδοκιών.
Επιπλέον πόσο «αποικιακή» μπορεί να περιγραφεί η προσφορά των ΗΠΑ από τη στιγμή που το ίδιο το Κίεβο ενδιαφέρεται για κοινή εξερεύνηση των πόρων του;
Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, η Ουκρανία έχει περίπου 20.000 κοιτάσματα ορυκτών που καλύπτουν 116 τύπους, αλλά μόνο το 15% περίπου των τοποθεσιών εκμεταλλευόταν ενεργά πριν το 2022.
Για παράδειγμα, τα σημαντικά κοιτάσματα λιθίου της χώρας παραμένουν δεκαετίες σε μεγάλο βαθμό αναξιοποίητα. Ομοίως, είναι γνωστό ότι υπάρχουν κοιτάσματα σπάνιων γαιών, αλλά κανένα από αυτά δεν έχει ακόμη εξορυχθεί, λόγω έλλειψης επενδύσεων.
Η ανάπτυξη αυτών των ορυκτών πόρων είναι εξαιρετικά δύσκολη και δαπανηρή, σύμφωνα με την Iryna Suprun, διευθύνουσα σύμβουλο της Geological Investment Group, μιας συμβουλευτικής εταιρείας εξόρυξης με έδρα την Ουκρανία.
Υποστηρίζει ότι εάν η Ουκρανία μπορέσει να προσελκύσει Αμερικανούς επενδυτές για να βοηθήσει στην ανάπτυξη των φυσικών της πόρων, θα είναι εξαιρετικά επωφελές για την οικονομία της χώρας.
«Θα αποκτήσουμε τεχνολογίες που στερείται η βιομηχανία εξόρυξής μας», εξήγησε η κ. Suprun. «Θα πάρουμε κεφάλαιο. Αυτό σημαίνει περισσότερες θέσεις εργασίας, πληρωμές φόρων. Θα λάβουμε έσοδα από την ανάπτυξη κοιτασμάτων ορυκτών».
Και δεν είναι η μόνη που έχει αυτή την άποψη.
Ο Zelensky εξαρχής δεν ήταν αντίθετος σε μια συμφωνία ορυκτών με τις ΗνωμένεςΠολιτείες. Μάλιστα χαρακτήρισε την ιδέα της ανταλλαγής «κρίσιμων πόρων» ως μέρος του « Σχεδίου Νίκης » που παρουσίασε ο ίδιος στον Τραμπ κατά τη διάρκεια μιας συνάντησης το περασμένο φθινόπωρο.
Παρά το γεγονός ότι η συμφωνία δεν εμπεριέχει τις εγγυήσεις ασφαλείας που θα ήθελε ο Ουκρανός Πρόεδρος, ίσως η άποψη του Σύμβουλου Εθνικής Ασφάλειας Mike Waltz που χαρακτήρισε τη συμφωνία συνεπένδυσης «την καλύτερη εγγύηση ασφάλειας που θα μπορούσαν ποτέ να ελπίζουν οι Ουκρανοί » να μην είναι εντελώς άστοχη.
Η Orysia Lutsevych, από το Chatham House, δήλωσε στο Newsweek ότι το Κίεβο πρέπει να κάνει ό,τι είναι δυνατό για να κρατήσει τον Τραμπ στο πλευρό του. Αυτό χρειάζεται για δύο λόγους: για να συνεχίσει τον τρέχοντα στρατιωτικό του εφοδιασμό και να κερδίσει χρόνο για τους Ευρωπαίους να συνεννοηθούν.
«Είναι αυτό μια εγγύηση ασφάλειας; Όχι, αλλά κρατά τις ΗΠΑ στο παιχνίδι και τις κάνει να μοιράζονται τους κινδύνους οποιουδήποτε μελλοντικού ρωσικού πολέμου με το Κίεβο» επισήμανε η Lutsevych.
Ο Βίκτορ Κοβαλένκο, βετεράνος του Ουκρανού στρατού, δήλωσε επίσης στο Newsweek : «Αυτή η συμφωνία είναι επίσης μια σημαντική στρατηγική νίκη για την Ουκρανία λόγω της άμεσης αμερικανικής υποχρέωσης να χρηματοδοτήσει και να συμμετάσχει στη μεταπολεμική ανοικοδόμηση».
Η Ελίνα Μπεκέτοβα, της CEPA, είπε στο Newsweek: «Κάθε στρατηγική συνεργασία μεταξύ Ουκρανίας και ΗΠΑ είναι πολύτιμη».
Η επόμενη μέρα στην Ουκρανία ως επενδυτική ευκαιρία
Πέραν των εμφανών ευκαιριών για τον ευρωπαϊκό κατασκευαστικό τομέα και τομέα των δομικών υλικών – κάτι που υποδεικνύει και η κινητικότητα εταιρειών του κλάδου όπως οι CRH, Holcim και Heidelberg Materials από τα δομικά υλικά και Strabag, ACS Hochtief, Εiffage, Bouygues, Vinci, Acciona, κ.α από τον κατασκευαστικό χώρο, η συμφωνία ΗΠΑ – Ουκρανίας για τις σπάνιες γαίες έχει δημιουργήσει προσδοκίες και για εταιρείες εξόρυξης κυρίως αμερικανικής έδρας, όπως οι Alcoa, Freeport-McMoRan, Albemarle, Rio Tinto, Atlas Lithium και άλλες. (σ.σ:Θα επανέλθουμε με αναλυτικό άρθρο που θα περικλείει και τις μικρότερες εταιρείες που σε δεύτερο χρόνο θα διεκδικήσουν μερίδιο μεταξύ των οποίων και ελληνικές όπως η Titan, η Mytilineos ή κατασκευαστικές εταιρείες όπως η ΓεκΤερνα, ΑΚΤΡ κ.α-).
Βλέπετε η Ουκρανία διαθέτει περίπου το 5% των παγκόσμιων ορυκτών πόρων σύμφωνα με μια έκθεση του 2022 από την ένωση γεωλόγων της χώρας.
Όσον αφορά τις σπάνιες γαίες που είναι το θεμέλιο της οικονομίας του 21ου αιώνα σύμφωνα με τον διευθυντή της SecDev, Muggah , καθώς είναι βασικές για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τις στρατιωτικές εφαρμογές και τη βιομηχανική υποδομή και διαδραματίζουν ένα αυξανόμενο στρατηγικό ρόλο στη γεωπολιτική και τη γεωοικονομία, η Ουκρανία έχει στο υπέδαφος της ευρώπιο, που χρησιμοποιείται σε ράβδους ελέγχου πυρηνικών σταθμών παραγωγής ενέργειας, δυσπρόσιο, γκανδολίνιο και πρασεοδύμιο, που χρησιμοποιούνται στους μαγνήτες των κινητών, και γαδολίνιο, όλμιο και υττέρβιο, που χρησιμοποιούνται μεταξύ άλλων σε λέιζερ κ.α.
Άλλα στοιχεία που βρίσκονται στο υπέδαφος της Ουκρανίας είναι το βηρύλλιο και το ουράνιο , τα οποία είναι και τα δύο ζωτικής σημασίας για τα πυρηνικά όπλα και τους αντιδραστήρες. Σημαντικά είναι επίσης τα κοιτάσματα χαλκού, μολύβδου, ψευδαργύρου, αργύρου, νικελίου, κοβαλτίου και μαγγανίου.
Πριν από τον πόλεμο, η Ουκρανία επίσης προμήθευε περίπου το 7% του παγκόσμιου τιτανίου, ένα ελαφρύ μέταλλο που χρησιμοποιείται στην κατασκευή όλων των ειδών, από αεροπλάνα μέχρι σταθμούς παραγωγής ενέργειας και διαθέτει περίπου 500.000 τόνους αποθέματα λιθίου το οποίο είναι βασικό συστατικό των μπαταριών.
Σύμφωνα με τη γαλλική υπηρεσία γεωλογικών και ορυκτών ερευνών -BRGM- η Ουκρανία επίσης συγκεντρώνει το 20% των παγκόσμιων εκτιμώμενων αποθεμάτων γραφίτη, ο οποίος είναι κρίσιμος για την κατασκευή μπαταριών για ηλεκτρικά οχήματα κ.α.
Η απόκτηση των σπάνιων γαιών της Ουκρανίας θα δώσει στις ΗΠΑ ένα πλεονέκτημα έναντι της Κίνας, όπου βρίσκεται το μεγαλύτερο μέρος της ικανότητας επεξεργασίας για τα ορυκτά, ειδικά το νικέλιο, το λίθιο και το κοβάλτιο.
Ωστόσο, υπάρχουν αρκετά προβλήματα και ακόμα περισσότεροι κίνδυνοι.
Καταρχάς, μπορεί η Ουκρανία να διαθέτει περίπου το 5% των παγκόσμιων αποθεμάτων σε ορυκτά, όμως ένα μεγάλο μέρος τους- εως και το 40% σύμφωνα με το Reuters- βρίσκονται υπό ρωσικό έλεγχο σε κατεχόμενες ουκρανικές περιοχές.
Σύμφωνα με την Yulia Svyrydenko, υπουργό Οικονομίας της Ουκρανίας, πόροι αξίας 350 δις δολαρίων παραμένουν σήμερα στα κατεχόμενα.
Δεύτερον, υπάρχουν πολύ περιορισμένα δεδομένα σχετικά με το εάν τα στοιχεία σπάνιων γαιών και άλλα στρατηγικά υλικά της Ουκρανίας είναι εμπορικά βιώσιμα για εξόρυξη.
Σύμφωνα με τον πρώην γενικό διευθυντή του Ουκρανικού Γεωλογικού Ινστιτούτου , δεν υπάρχει σύγχρονη αξιολόγηση των αποθεμάτων σπάνιων γαιών στην Ουκρανία. Η υπάρχουσα χαρτογράφηση έγινε πριν από 30-60 χρόνια από τη Σοβιετική Ένωση και βασίζεται σε παλιές μεθόδους εξερεύνησης. (σ.σ:Οι εκτιμήσεις που επηρεάζουν την εμπορική σκοπιμότητα των κοιτασμάτων εξόρυξης περιλαμβάνουν το βάθος, την ποιότητα μεταλλεύματος, τα υποπροϊόντα και την τοποθεσία).
Τρίτον, ο πόλεμος έχει αφανίσει βασικές υποδομές.
Η εξόρυξη είναι μια από τις πιο ενεργοβόρες βιομηχανίες παγκοσμίως. Αντιπροσωπεύει περίπου το 38% της παγκόσμιας βιομηχανικής χρήσης ενέργειας και περίπου το 15% της συνολικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας παγκοσμίως.
Μεταξύ 2022 και 2023, σχεδόν το ήμισυ της ικανότητας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της Ουκρανίας είτε καταλήφθηκε από ρωσικές δυνάμεις, είτε καταστράφηκε, ενώ περίπου οι μισοί από τους μεγάλους υποσταθμούς δικτύου της χώρας υπέστησαν ζημιές από επιθέσεις πυραύλων και μη επανδρωμένων αεροσκαφών.
Ως αποτέλεσμα, η Ουκρανία έχει μείνει μόνο με το 1/3 περίπου της προπολεμικής ενεργειακής ισχύος.
Θα χρειαστεί λοιπόν να υπάρξει σημαντική δημιουργία ενεργειακής υποδομής πριν ξεκινήσει η εξόρυξη του ορυκτού της πλούτου.
Μέσα από αυτή την οπτική γωνία, ο τομέας του infrastructure ίσως πρέπει να προηγηθεί στις επενδυτικές μας επιλογές από εκείνον του Mining.
Άλλωστε δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι εταιρείες εξόρυξης διστάζουν να κάνουν μακροπρόθεσμες επενδύσεις, δεδομένου του διαφαινόμενου κινδύνου για την ασφάλεια στην Ουκρανία.
Βλέπετε, η εξόρυξη είναι μια μακροπρόθεσμη επένδυση έντασης κεφαλαίου. Σε παγκόσμιο επίπεδο, χρειάζονται κατά μέσο όρο 18 χρόνια για να αναπτυχθεί ένα ορυχείο και κοστίζει 500 εκατομμύρια δολάρια ενώ 1 δισεκατομμύριο δολάρια είναι το κόστος για την κατασκευή ενός ορυχείου και ενός εργοστασίου διαχωρισμού.
Ένα νέο ορυχείο επίσης μπορεί να λειτουργήσει για περισσότερα από 50 χρόνια. Η εμπιστοσύνη λοιπόν στην πολιτική και οικονομική σταθερότητα μιας δικαιοδοσίας είναι κρίσιμη δεδομένου του μεγέθους και της μακροζωίας της επένδυσης.
Να γιατί ο Mike Waltz χαρακτήρισε τη συμφωνία ως «την καλύτερη εγγύηση ασφάλειας που θα μπορούσαν ποτέ να ελπίζουν οι Ουκρανοί».
Αν θέλει ο Τραμπ να συνεκμεταλλευτεί τις σπάνιες γαίες της Ουκρανίας, ειδικά τώρα που η Κίνα μειώνει συνεχώς τις εξαγωγές στις ΗΠΑ, θα πρέπει να επιδιώξει μια ουσιαστική ειρηνευτική συμφωνία και την προστασία της χώρας από περαιτέρω συγκρούσεις και απαλλοτριώσεις γης. Άλλωστε σαν επιχειρηματίας γνωρίζει πολύ καλά ότι οι αμερικανικές εταιρείες θα είναι οι πρώτες που θα ρωτήσουν για την προστασία των επενδύσεών τους από τη ρωσική επιθετικότητα.
*Αποποίηση Ευθύνης
Το υλικό αυτό παρέχεται για πληροφοριακούς και μόνο σκοπούς. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να εκληφθεί ως προσφορά, συμβουλή ή προτροπή για την αγορά ή πώληση των αναφερόμενων προϊόντων. Παρόλο που οι πληροφορίες που περιέχονται βασίζονται σε πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες, καμία διασφάλιση δε δίνεται ότι είναι πλήρεις ή ακριβείς και δε θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως τέτοιες.
Μαίρη Βένετη
