Πριν δύο χρόνια βρέθηκα στην ευχάριστη θέση να γράψω το «ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει» στον αντίποδα του «βομβαρδισμού» των αρνητικών νέων που κυριαρχούσαν. Χαρακτηριστικά, ανέφερα ότι «όλοι περίμεναν το κραχ τον Οκτώβριο και μας βομβάρδιζαν με τίτλους «θα πεινάσουμε, θα κρυώσουμε κ.ο.κ.» ενώ η αναλογία των puts/calls ξεπερνούσε το ποσοστό που επιτρέπει να είμαστε σίγουροι (μέσω της πληροφορίας που δίνει) ότι θα γκρεμιστούν οι αγορές, τότε αυτό δεν ήταν «η πληροφορία»!
Είχα επισημάνει τη μεγάλη ανατροπή στα επίπεδα των 3500 μονάδων του S&P 500 στον αντίποδα των προβλέψεων των διεθνών οίκων για κατάρρευση του καπιταλισμού και των αγορών. Όσο για το ελληνικό χρηματιστήριο ανέλυσα πλήρως τους λόγους που θα συνεχίσει να υπεραποδίδει αρκεί να μην υπάρξουν ανατροπές στο πολιτικό σκηνικό και την οικονομική πολιτική της χώρας, η οποία μπορεί να βελτιωθεί ακόμη περισσότερο εάν οι κυβερνώντες αποφασίσουν σε πολύ περισσότερες δραστικές μεταρρυθμίσεις».
Σήμερα, ο Φλεβάρης του 2025 συνεχίζει να «φλεβίζει» για τα καλά και να οδηγεί τις αγορές του πλανήτη σε ένα ράλι χωρίς σταματημό. Εταιρείες υπέροχες στη Wall Street, αμυντικές βιομηχανίες στον Dax που θα κερδίσουν από τις τεράστιες στρατιωτικές δαπάνες που ετοιμάζει η ΕΕ, ελληνικές τράπεζες και εταιρείες που θα χτίσουν ξανά την Ουκρανία κ.ο.κ…Από την απόλυτη τρομοκρατία του 2022-2023 περάσαμε στην προεξόφληση της θετικής επίλυσης όλων των προβλημάτων της παγκόσμιας οικονομίας.
Καθώς πλησιάζει ο επόμενος μήνας, ο Μάρτης, που η λαϊκή σοφία μας τον δείχνει ως «γδάρτη και παλιό παλουκοκαύτη», η τελευταία εβδομάδα του Φλεβάρη περιέχει, εκτός από τα καθημερινά αρνητικά νέα περί δασμών κλπ, και το νέο των νέων με την υπέροχη Nvdia να κλείνει την αυλαία των βασικών αποτελεσμάτων στις ΗΠΑ.
Όπως έγραψα σε παλαιότερα άρθρα, είναι αδύνατο να συνεχίσει με τους ίδιους ρυθμούς ανάπτυξης κερδοφορίας, καθώς θα μπορούσε να αντιμετωπίσει αντίθετους ανέμους από τη μετάβαση στο Blackwell, την πτώση του Hopper και τους περιορισμούς στην Κίνα. Ωστόσο, η θετική δυναμική μπορεί να συνεχιστεί καθώς οι επενδυτές κοιτάζουν μπροστά στη σειρά προϊόντων επόμενης γενιάς και φυσικά υπάρχουν και οι μικροεπενδυτές που εισρέουν καθημερινά σε κάθε βύθιση της μετοχής.
Σύμφωνα με την BofA η αποτίμηση της Nvidia «παραμένει συναρπαστική» στα προβλεπόμενα κέρδη 31x/24x για το 2025 και το 2026, που βρίσκεται στο χαμηλότερο άκρο του ιστορικού φάσματος 25x-56x τιμής προς κέρδη. Σημειώνουν ότι το επερχόμενο συνέδριο GTC στις 17 Μαρτίου θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως βασικός καταλύτης, όπου η Nvidia αναμένεται να παρουσιάσει τα τσιπ GB300 και Rubin και να μεταβαίνει στην ρομποτική και κβαντική πληροφορική. Εν αναμονή των αποτελεσμάτων στις 26 του μήνα για να έχουμε μια πλήρη εικόνα της συνέχειας.
Την εβδομάδα που μας πέρασε, το νέο για το ενδεχόμενο τερματισμού του πολέμου στην Ουκρανία, έδωσε την απαραίτητη εκτόνωση στις αγορές για το σπάσιμο των τεχνικών ορίων και τα νέα υψηλά. Βέβαια, υπήρξαν όλα τα αρνητικά νέα των τελευταίων ημερών περί πληθωρισμού, δασμών κλπ, αλλά ήταν ανίκανα να κόψουν την κεκτημένη ταχύτητα των αγορών. Το ερώτημα φυσικά που κυριαρχεί είναι εάν θα πέσουν ποτέ οι αγορές ή θα συνεχίσουν ακάθεκτες.
Σύμφωνα με τη θεωρία των κυμάτων του Ρώσου οικονομολόγου Κοντράτιεφ, ο καπιταλισμός περνά κρίσεις μέσα από τις οποίες ανανεώνεται και επιβιώνει. Είναι ο πρώτος άνθρωπος που απέδειξε την ύπαρξη μακριών κυμάτων στην οικονομία, μέσα από τη μελέτη της εξέλιξης των επιτοκίων, των μισθών, των τιμών των αγαθών, του εξωτερικού εμπορίου και της παραγωγής άνθρακα και σιδήρου.
Συγκεκριμένα, υποστήριξε ότι πέρα από τους βραχύβιους επιχειρηματικούς κύκλους, υπάρχει και ένα μεγάλος πεντηκονταετής κύκλος στον οποίο τα σημαντικότερα σημεία καμπής συνδέονται με βασικές αλλαγές του καπιταλισμού και μεγάλες συγκρούσεις. Η θεωρία του οδήγησε στην κατανόηση των λόγων μεταπήδησης της οικονομίας σε μία ξαφνική φάση αλλαγών και καπιταλιστικής κρίσης και πώς η οικονομία αλλάζει μορφές ως αντίδραση στην κρίση. Σύμφωνα με τη θεωρία του, η παγκόσμια οικονομία ακολουθεί έναν κυκλικό ρυθμό ανάπτυξης. Συγκεκριμένα, κάθε κύκλος ξεκινά από μια εικοσιπενταετή φάση ανόδου που οφείλεται στην εμφάνιση νέων τεχνολογιών και υψηλών επενδύσεων και χαρακτηρίζεται από τη στροφή του κεφαλαίου στις βιομηχανίες παραγωγής.
Στη συνέχεια, ακολουθεί μια ίσης διάρκειας φάση καθόδου που καταλήγει σε οικονομική κρίση και το κεφάλαιο συσσωρεύεται στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Κάθε κύκλος χαρακτηρίζεται από τις εκάστοτε ιστορικές συνθήκες και δεν αποτελεί επανάληψη του προηγούμενου. Υποστηρίζει ότι αφορμή των νέων κυμάτων αποτελεί η ευρεία διάδοση και εφαρμογή νέων τεχνολογιών και συνακόλουθα η αυξημένη διαθεσιμότητα χρήματος. Έτσι, καταλήγει ότι η βασική αιτία είναι ο γρήγορος ρυθμός συσσώρευσης κεφαλαίου σε σχέση με τον ρυθμό επένδυσής του κατά τη διάρκεια της τελευταίας ύφεσης του προηγούμενου κύκλου.
Που βρίσκονται σήμερα οι αγορές; Σίγουρα ξεκίνησε μια νέα εποχή αμέσως μετά την περίοδο του Covid και όπως επεσήμανα εκείνη την περίοδο, «η ανθρωπότητα θα περάσει τόσο γρήγορα στην επόμενη φάση που όσα θα βλέπαμε σε δέκα χρόνια θα τα δούμε σε δύο». Όπως και έγινε! Το ερώτημα για να κατανοήσουμε τη συνέχεια γίνεται πιο απλό εάν ρωτήσουμε εάν βρισκόμαστε στην άνθηση της νέας εποχής ή στην ύφεση. Εδώ τα πράγματα περιπλέκονται αρκετά, καθώς άλλο άνθηση και άλλο αγορές.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη βρίσκεται όντως σε μια άνθηση, είναι παντού γύρω μας και οι μετοχές των επτά υπέροχων συνέβαλαν στην υπεραπόδοση των δεικτών παγκοσμίως. Θεωρητικά δεν έχει ωριμάσει ακόμα για να απαντήσουμε ότι θα μπει σε πορεία ύφεσης, καθώς καθημερινά όλο και περισσότερες και νέες εφαρμογές κάνουν τη ζωή μας πιο ενδιαφέρουσα. Εξελίξεις όπως στην ιατρική, στην εκπαίδευση και στην τεχνολογία συμβάλλουν στη θετική εξέλιξη ενώ ελλοχεύουν οι κίνδυνοι από την ασύστολη εφαρμογή της στην πολεμική βιομηχανία. Όσον αφορά την προεξόφληση της επόμενης ημέρας εδώ τα πράγματα αλλάζουν καθώς οι αγορές δεν ακολουθούν την πορεία της οικονομίας αλλά ένα παιχνίδι videogame στα απομεινάρια της Gamestop.
Κλείνοντας το σημερινό μου άρθρο, θα σταθώ σε έναν άλλο οικονομολόγο, τον Αυστριακό Σουμπέτερ, που προέβλεπε στη μελέτη του ότι το οριστικό και αναπότρεπτο τέλος του καπιταλισμού θα έρθει γιατί ο ορθολογικός τρόπος της λειτουργίας του θα εναντιωθεί στον μη ορθολογικό τρόπο της πολιτισμικής διάρθρωσης των τάξεων που τον απαρτίζουν. Το σύστημα θα καταρρεύσει στο απώτερο μέλλον, λόγω της υπερβολικής γραφειοκρατικής διαχείρισης των πραγμάτων, της θεσμοποίησης της ίδιας της καινοτομίας και της αλλαγής της ατμόσφαιρας και της αυτοπεποίθησης της αστικής τάξης προς το χειρότερο. Εντέλει ο πολιτισμός της αστικής τάξης διαβρώνεται και οι ηθικές της αξίες καταρρέουν.
Και οι δύο σχολές λένε αρκετές αλήθειες. Μια ματιά γύρω μας με τις εικόνες του πολέμου, της ανόδου των τιμών των προϊόντων διαβίωσης, της ανόδου του πληθωρισμού, της ενεργειακής κρίσης στην ευρωπαϊκή ήπειρο, της επισιτιστικής κρίσης στις υπανάπτυκτες χώρες, της νέας τάξης όπου «δίκαιο είναι το δίκαιο του ισχυρού» (που θα το βρούμε στο μέλλον όλοι μπροστά μας-ιδίως όσοι έχουμε «καλούς γείτονες»), είναι ικανή να καταλάβουμε τη διάβρωση της αστικής μεσαίας τάξης και την κατάρρευση των βασικών αξιών που στηρίχθηκε ο προηγούμενος οικονομικός κύκλος της ανάπτυξης.
Οι γενεές μετά τον Β ’Παγκόσμιο πόλεμο γνώρισαν μια πρωτόγνωρη ανάπτυξη σε ένα ήρεμο σχετικά παγκόσμιο περιβάλλον, με τους πολίτες των δυτικών κοινωνιών να ευημερούν και να δημιουργούν την αστική μεσαία τάξη. Μια πιο προσεχτική ματιά γύρω μας δείχνει ότι όλα κρέμονται πλέον σε μια πολύ λεπτή κλωστή. Από τις χρηματαγορές μέχρι τον επόμενο οικονομικό κύκλο.
