Στο Αφγανιστάν βρισκόμαστε πλέον στο τέλος ενός 20ετούς πολέμου χωρίς όμως να έχουν εκπληρωθεί οι πολιτικοί στόχοι για τους οποίους έγινε. Και όπως διαφαίνεται είμαστε στην αρχή ενός άλλου που θα συνεχιστεί με εκτιμώμενη έκβαση που μάλλον ΗΠΑ και ΝΑΤΟ αποφεύγουν να την ... εκφράσουν δημόσια! Όσο έωλο ήταν το επιχείρημα του προέδρου Τραμπ μετά την εσπευσμένη λόγω των επερχομένων τότε προεδρικών εκλογών, Συμφωνία με τους Ταλιμπάν στην Ντόχα τον Φεβρουάριο 2020, ότι οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ αποσύρονται γιατί «νίκησαν» και εκπληρώθηκε η αποστολή (ποια αποστολή άραγε;) άλλο τόσο στον αέρα είναι η δήλωση του νέου προέδρου Τζο Μπάιντεν ότι το Αφγανιστάν παρά την αποχώρηση της Αμερικής και των Συμμάχων της δεν θα μπορεί να γίνει ξανά ο… παράδεισος της τρομοκρατίας.
Οι μεγαλόσχημες δηλώσεις κενού περιεχομένου που ακούμε είναι σαν να αναφέρονται σε μία άλλη χώρα και σε έναν άλλο πόλεμο. Ούτε η πολυπόθητη ειρήνη επιτεύχθηκε ούτε το Αφγανιστάν έγινε ένα λειτουργικό και βιώσιμο δημοκρατικό κράτος (άλλωστε ποτέ δεν ήταν) το οποίο θα μπορούσε να «σταθεί στα πόδια του» και να εξασφαλιστεί σε τέτοιο βαθμό, έτσι ώστε να μην καταστεί ξανά τόπος φιλοξενίας και εκκόλαψης τρομοκρατικών ομάδων που θα απειλήσουν την διεθνή ειρήνη και ασφάλεια. Η απόφαση αποχώρησης είναι αναντίρρητα η έμμεση παραδοχή αποτυχίας της Στρατηγικής που ακολουθήθηκε και φυσικά οι Ταλιμπάν με το δίκιο τους ομιλούν για νίκη από την στιγμή που δεν… έχασαν κάτι που συνιστά βασική αρχή του ανταρτοπόλεμου.
Υπάρχουν βεβαίως και τα θετικά σε σύγκριση με το πώς ήταν η χώρα αυτή το 2001 όταν οι Ταλιμπάν κατείχαν την εξουσία από το 1996 και τα οποία δεν μπορούν να αγνοηθούν. Το Αφγανιστάν είναι πλέον μια ισλαμική «δημοκρατία», έχει ένα Σύνταγμα και μία διεθνώς αναγνωρισμένη Κυβέρνηση. Υπάρχουν γυναίκες Βουλευτές και Κρατικοί Αξιωματούχοι ενώ πολλά κορίτσια φοιτούν πλέον σε σχολεία. Η υγειονομική περίθαλψη αν και ελλιπής παρέχεται στοιχειωδώς σε ένα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού ενώ σημαντικά είναι και τα έργα υποδομής. Όμως είναι μεγάλο λάθος να προβάλλονται αυτά ως Στρατηγική Νίκη! Οι Αμερικάνοι πήγαν εκεί γιατί οι τρομοκράτες που της επιτέθηκαν είχαν την βάση τους εκεί και απειλούσαν την διεθνή ασφάλεια και ειρήνη και όχι γιατί το Αφγανιστάν ήταν μια απομονωμένη και ερειπωμένη χώρα όπου οι γυναίκες λιθοβολούνταν μέχρι θανάτου και η «θρησκευτική αστυνομία» των Ταλιμπάν σκότωναν τους «ασεβείς» στους δρόμους του φονταμενταλιστικού Εμιράτου τους, που παρεμπιπτόντως για να μην ξεχνιόμαστε είχε αναγνωριστεί από το Πακιστάν, την Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Ποιο ήταν όμως το κόστος αυτού του 20ετούς πολέμου που δεν επέφερε τελικά την στρατηγική νίκη και την ειρήνη; Σύμφωνα με το Πανεπιστήμιο Brown (Costs of War) το οικονομικό αντίτιμο του πολέμου (Οκτώβριος 2001-Απρίλιος 2021) μόνο για τις ΗΠΑ έφθασε τα 2 τρισεκατομμύρια δολάρια. Τα μισά περίπου από αυτά δαπανήθηκαν για αυτές καθαυτές τις Αμερικανικές Ένοπλες Δυνάμεις, ενώ περί τα 140 δισ για την ανοικοδόμηση του Αφγανιστάν και άλλα περίπου 90 δισ για την δημιουργία και εξοπλισμό των Αφγανικών Δυνάμεων Ασφαλείας. Οι απώλειες μέχρι σήμερα ανήλθαν σε 2.300 άτομα ενώ άλλους 1.050 νεκρούς είχαν και οι λοιποί Σύμμαχοι και Εταίροι με 456 Βρετανούς και 157 Καναδούς.
Μετά την Συμφωνία ΗΠΑ-Ταλιμπάν, άρχισαν τον Σεπτέμβριο 2020 στην Ντόχα του Κατάρ οι συνομιλίες μεταξύ της νόμιμης Κυβέρνησης του Αφγανιστάν και των Ταλιμπάν με σκοπό να επιτευχθεί ένας ειρηνικός διακανονισμός και να σταματήσουν οι επιθέσεις των Ταλιμπάν. Αυτές όμως διεκόπησαν καθόσον οι Ταλιμπάν μετά τις σημαντικές επιτυχίες που σημείωσαν από την αρχή του 2021 αποσύρθηκαν από αυτές. Αυτό που έκαναν είναι να «ροκανίζουν τον χρόνο» μέχρι να αποσυρθούν οι Αμερικανικές Δυνάμεις και οι Σύμμαχοι. Η προσφορά του Αφγανού Προέδρου Ασράφ Γκάνι για αλλαγές στο Αφγανικό Κοινοβούλιο και τα Επαρχιακά Συμβούλια με την συμμετοχή των Ταλιμπάν σε μία μεταβατική κατάσταση αλλά και την συγκρότηση ενός Ανώτατου Συμβουλίου Ισλαμικής Νομολογίας προκειμένου να «επανεξετάσει» τη νομοθεσία και να «συμμορφωθεί» με το Ισλάμ δηλαδή επιβολή της Σαρίας απορρίφθηκε.
Οι Δυνάμεις των Ταλιμπάν συνεχίζουν την επιτυχή τους προέλαση, που εκπλήσσει και τους ιδίους και έχουν εντείνει τις επιθέσεις τους με την Ειδική Απεσταλμένη του ΟΗΕ για το Αφγανιστάν Ντέμπορα Λαίονς να εκτιμά ότι από την 1η Ιουλίου έχουν κατορθώσει να ελέγχουν 80 από τις 370 διοικητικές επαρχίες της χώρας με τους ίδιους τους Ταλιμπάν να μιλούν για 100! Ο για τρία χρόνια Διοικητής της Νατοϊκής Δύναμης (Resolute Support Mission) στο Αφγανιστάν Αμερικανός Στρατηγός Ώστιν Σκοτ Μίλλερ σε δηλώσεις του την προηγούμενη εβδομάδα επεσήμανε ότι η κατάσταση ασφάλειας δεν είναι … «καλή» και υπαινίχθηκε ότι η χώρα μπορεί να περιέλθει σε κατάσταση εμφύλιου πολέμου εάν οι επιτυχίες των Ταλιμπάν συνεχιστούν.
Παρ’ όλα αυτά στην Ουάσιγκτον υποστηρίζουν ότι η Αφγανική Κυβέρνηση με τις πάνω από 250.000 Δυνάμεις Ασφαλείας που διαθέτει, εξοπλισμένες από την Αμερική και εκπαιδευμένες από το ΝΑΤΟ και συνεχώς ενισχυόμενες από αυτήν θα μπορέσει να τους αντιμετωπίσει. Όμως κάτι ανάλογο βέβαια είχαν εκτιμήσει και στο Βιετνάμ το 1973. Ο Πρύτανης της Σχολής Προηγμένων Διεθνών Σπουδών του Πανεπιστημίου Τζων Χόπκινς, Έλιοτ Κοέν επεσήμανε ότι ο τρόπος αποχώρησης της Αμερικής και ότι σταμάτησε έναν πόλεμο που δεν κέρδισε εγκαταλείποντας τους Συμμάχους τους παρά το όφελος για τους Αμερικανούς, θα κοστίσει στην στρατηγική φήμη της χώρας. Οι σκηνές έξω από το Αμερικανικό Προξενείο στην Καμπούλ, όπου συνωστίζονται για να πάρουν βίζα για τις ΗΠΑ πολλοί Αφγανοί που είχαν εργαστεί ως διερμηνείς, οδηγοί και λοιπό υποστηρικτικό προσωπικό των Συμμαχικών Δυνάμεων θυμίζουν λίγο από Σαϊγκόν. Παρενθετικά να πούμε ότι αυτοί οι Αφγανοί φθάνουν τις 18.000 και μαζί με τις οικογένειες του ξεπερνούν τις 75 χιλιάδες και οι οποίοι αναμένεται να μεταφερθούν στο Γκουάμ, με το δίκιο τους φοβούνται τη ν εκδικητική μανία των Ταλιμπάν. Οι Βρετανοί όμως έχουν φροντίσει έγκαιρα και αποτελεσματικά για τους «δικούς» τους.
Οι δυνάμεις των Ταλιμπάν αφού κατόρθωσαν να επιβιώσουν μετά το για πολλά χρόνια σφυροκόπημα των Αμερικανών και των Βρετανών στις σπηλιές των περιβόητων βουνών Τόρα Μπόρα με την κεκαλυμμένη βοήθεια των Μυστικών Υπηρεσιών του Πακιστάν (Inter-service Intelligence Directorate), άλλωστε αυτές τους «δημιούργησαν» στους εκεί Μεντρεσέδες (Ιεροσπουδαστήρια), ετοιμάζονται για την μεγάλη επίθεση αμέσως μετά και την αποχώρηση των τελευταίων Αμερικανών τον Σεπτέμβριο. Παρενθετικά να πούμε ότι το Ισλαμαμπάντ επιδιώκει για δικούς του λόγους ένα αδύναμο και αποσταθεροποιημένο Αφγανιστάν με Παστούν στην εξουσία. Δεν θέλουν ένα ισχυρό και ενοποιημένο κράτος.
Την Παρασκευή 2 Ιουλίου όταν η Αεροπορική Βάση Μπαγκράμ που βρίσκεται κοντά στην Καμπούλ παραδόθηκε από τους Αμερικανούς στις Αφγανικές Δυνάμεις, οι Ταλιμπάν σταμάτησαν τις επιθέσεις και πανηγύρισαν σαν να πέτυχαν μία μεγάλη νίκη. Και πώς να μην θεωρούν ότι είναι οι νικητές του 20ετούς πολέμου αφού πέτυχαν έναν από τους κύριους στόχους τους, την ουσιαστικά χωρίς όρους απόσυρση των Συμμαχικών Στρατευμάτων; Τελειώνει λοιπόν ο πόλεμος που έκαναν οι ΗΠΑ με τους Συμμάχους τους στο Αφγανιστάν χωρίς νίκη και συνεχίζεται ένας άλλος, ο πόλεμος των Ταλιμπάν κατά της Κυβέρνησης της χώρας για να ανακαταλάβουν την χώρα μετά από 20 χρόνια και να εγκαταστήσουν και πάλι το Εμιράτο τους.
Είναι δύσκολο να εκτιμηθεί αν οι Κυβερνητικές Δυνάμεις Ασφαλείας θα μπορέσουν τελικά να συγκρατήσουν την προέλαση των Ταλιμπάν, έστω και περιοδικά ενισχυόμενες από Αμερικανικές Δυνάμεις Ταχείας Αντιδράσεως, οι οποίοι όπως έχει αναφερθεί στην συντριπτική τους πλειονότητα είναι Παστούν. Επειδή όμως η σύγκρουση στο Αφγανιστάν έχει πρωτίστως εθνοτικά και φυλετικά στοιχεία (τα οποία στο παρόν άρθρο λόγω έκτασης δεν μπορούμε να αναλύσουμε) βλέπουμε τους τελευταίους μήνες να συγκροτούνται ξανά από τους πολέμαρχους τους, οι πολιτοφυλακές των Ουζμπέκων, των Τατζίκων και της Χαζάρας που αντιτίθενται στους Ταλιμπάν. Από την άλλη μεριά πολλοί τρομοκράτες της Αλ Κάιντα και του Ισλαμικού Κράτους βρίσκονται πλέον στο πλευρό των Ταλιμπάν και απομένει να δούμε αν θα είναι ακριβής η εκτίμηση των Αμερικανικών Υπηρεσιών Πληροφοριών ότι σε 6 μήνες ενδέχεται να καταρρεύσει η Αφγανική Κυβέρνηση. Η ενδεχόμενη επικράτηση των Ταλιμπάν εκτός του ότι θα καταστήσει το Αφγανιστάν ξανά ασφαλές καταφύγιο της ισλαμιστικής τρομοκρατίας θα δημιουργήσει ένα νέο προσφυγικό κύμα εκατοντάδων χιλιάδων ή ακόμα και εκατομμυρίων προσφύγων.
* Ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι Γεωστρατηγικός Αναλυτής και Εκτελεστικός Διευθυντής στο «Παρατηρητήριο Ευρωμεσογειακής Ασφάλειας και Συνεργασίας»
ΠΗΓΕΣ:
1. Foreign Policy: U.S. Questioned Whether Afghan Government Could Survive Taliban Onslaught
https://foreignpolicy.com/2021/06/30/state-department-afghan-government-ghani-taliban-question/
2. National Interest: Afghanistan Headed for Multi-Sided Civil War, Warns U.S. General
https://nationalinterest.org/blog/middle-east-watch/afghanistan-headed-multi-sided-civil-war-warns-us-general-188901
3.NBC: Even the Taliban are surprised at how fast they are advancing in Afghanistan.
https://www.nbcnews.com/politics/national-security/even-taliban-are-surprised-how-fast-they-re-advancing-afghanistan-n1272236
4. National Interest: There is No Military Victory in Afghanistan.
https://nationalinterest.org/blog/middle-east-watch/there-no-military-victory- afghanistan-40892
5. American Security Project: The Need to Prepare for the Consequences of Withdrawal from Afghanistan
https://www.americansecurityproject.org/the-need-to-prepare-for-the-consequences-of-withdrawal-from-afghanistan/
6. Watson Institute International and Public Affairs. Brown University. Cost of War in Afghanistan
https://watson.brown.edu/costsofwar/figures/2021/human-and-budgetary-costs-date-us-war-afghanistan-2001-2021
7. Congressional Research Service: Afghanistan: Background and U.S. Policy: In Brief
https://fas.org/sgp/crs/row/R45122.pdf
