(Φωτ.: Όσο είναι αυτό δυνατόν, πρέπει να προσπαθούμε να μειώσουμε αυτό που συνεχώς και πολλές φορές ακατανόητα ακούγεται για την «τουρκική απρόβλεπτη συμπεριφορά». Η Τουρκία, όταν βρει διαιρεμένο τον δυτικό κόσμο, κάπου μπαίνει ανάμεσα και ζητά ό,τι ικανοποιεί τον εκάστοτε Erdogan. Το ύφος και κάποια μέσα αλλάζουν μόνο.)
Των Α. Δρίβα* και Δ. Τσαϊλά*
Και ενώ στη διεθνή πολιτική προσπαθούμε να ογκομετρήσουμε τα απόνερα του δημοψηφίσματος της υπερψήφισης της εξόδου της Μεγάλης Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση, η Τουρκία του ΑΚΡ (Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης Justice and Development Party) και του Προέδρου της, Recep Tayyip Erdogan, προσπαθεί να κλέψει «λάμψη» από το Brexit.
Τις τελευταίες μέρες, ο πανικός επανήλθε στη χώρα μας για δύο κινήσεις στις οποίες προχώρησε ο «Σουλτάνος» και αφορούν εμμέσως την ελληνική εξωτερική πολιτική. Πανικός είπαμε. Ο πανικός, όπως και κάθε πανικός, έρχεται πάντα ως συνέπεια της απουσίας σχεδιασμού. Εν προκειμένω, απουσία Πολιτικής Εθνικής Ασφαλείας από τη χώρα μας και, ταυτόχρονα, η αδικαιολόγητη έλλειψη εχθρογνωσίας. Η βούληση του Erdogan για βελτίωση των σχέσεων με Ισραήλ και Ρωσία έχει σαφώς σκοπό να κλείσει μέτωπα. Το ζητούμενο είναι ότι η επιδίωξη δεν ταυτίζεται επ' ουδενί με το θετικό αποτέλεσμα. Οι κινήσεις του Erdogan δεν είναι στρατηγικές επιλογές. Αποτελούν κομμάτι τακτικισμού ο οποίος οφείλει να μας ανησυχεί ως Έλληνες, αλλά εντός ορίων. Αυτούς τους λόγους που οδηγούν τον Erdogan σε τακτικισμό θα επιχειρήσουμε –το κατά δύναμιν– να αναδείξουμε.
Το Su-24 ακόμη... πέφτει
Ο πιο σημαντικός λόγος επίσκεψης του πανικού στην Ελλάδα είναι η «επιστολή συγχώρεσης» του Tayyip Erdogan στον Vladimir Putin και η τηλεφωνική επαφή που ακολούθησε. Μιας και ο Ρώσος ηγέτης αντιμετωπίζει την επέκταση των κυρώσεων από την Ε.Ε., θεωρήσαμε δεδομένο πως μια τέτοια επιστολή θα «χαιρετιζόταν» απευθείας από το Κρεμλίνο και η πορεία προς τη δόξα των οικονομικών σχέσεων μεταξύ Μόσχας και Άγκυρας θα συνεχιζόταν, σα να μην υπήρχε η παρένθεση του Νοεμβρίου 2015 - Ιουνίου 2016.
Ο Ρώσος Πρόεδρος, όσο ταμπού και αν είναι σε μια χώρα που κοιτά την εξωτερική πολιτική «συναισθηματικά» και με αντιδράσεις που πολλές φορές αρμόζουν μόνο σε κοινωνίες που διατηρούν κλίμα προτεκτοράτου, είναι μακράν ο πιο ρεαλιστής και «στρατηγιστής» πολιτικός δρώντας στην υφήλιο. Η οικονομικά αποδυναμωμένη Ρωσία δεν έχει περιθώρια σφάλματος σε διεθνο-πολιτικό επίπεδο και έτσι σήμερα είναι ακόμη πιο προσεκτική. Η κατάρριψη του Su-24 δεν ήταν απλά μια κατάρριψη αεροσκάφους. Ήταν η περίτρανη απόδειξη ότι Ρωσία και Τουρκία έχουν συγκρουόμενα στρατηγικά συμφέροντα στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και στον Καύκασο.
Ο Putin, για έναν «τυχαίο» λόγο, είναι πάλι ο μεγάλος κερδισμένος (ΦΩΤ.): 1) Είδε τον Νοέμβριο το ΝΑΤΟ να αφήνει «ξεκρέμαστη» την Τουρκία και να φέρνει τη Βορειο-Ατλαντική Συμμαχία διαιρεμένη και επικοινωνιακά ταπεινωμένη μπροστά του. Η Τουρκία κατηγορήθηκε επίσημα και παρασκηνιακά από χώρες του ΝΑΤΟ για την περιπέτεια στην οποία η Τουρκία τις ενέπλεξε, για να συνεχίσει τις «νεο-οθωμανικές» πολιτικές της. 2) Σήμερα, ο Putin βλέπει την Τουρκία να «γονατίζει» και το ΝΑΤΟ να είναι σε αμηχανία, όταν ο ανταγωνισμός μεταξύ ΝΑΤΟ - Ρωσίας βρίσκεται εν εξελίξει.
Ένας αξιωματικός του ΝΑΤΟ διερωτάται: «Όλα αυτά δηλαδή, για να πάει ο Τούρκος Πρόεδρος να ζητήσει συγγνώμη στη Ρωσία την ώρα που υπάρχει ο κυκλώνας Brexit»; Ο Putin έχει κάθε λόγο να χαμογελάει. Ουδείς όμως άλλος. Τα ανταλλάγματα που θα ζητήσει ο Putin για να κάνει «δεκτή» την τουρκική συγγνώμη, θα ακολουθήσουν –όπως είναι φυσιολογικό– τη δήλωσή του πως «η Τουρκία θα μετανιώσει, όχι μία, αλλά πολλές φορές αυτό που μας έκανε».
Το momentum της «συγγνώμης» αναφορικά με ΗΠΑ και Βρετανία
Λίγο πριν από την κρίσιμη 27η σύνοδο κορυφής στη Βαρσοβία, όπου θα παρθούν σημαντικές αποφάσεις για το μέλλον του ΝΑΤΟ και λίγο μετά το Brexit, ο Σουλτάνος, που θεωρεί τον εαυτό του «παγκοσμίου βεληνεκούς ηγέτη», ψάχνει κλαδί για να πιαστεί από την ελεύθερη πτώση που ο ίδιος προκάλεσε. Τόσο ο Αμερικάνος συγγραφέας Seth Cropsey αλλά και ο πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στην Άγκυρα (1989-1991) Morton I. Abramowitz έχουν προειδοποιήσει πολλάκις τις ΗΠΑ για τον ρόλο του Erdogan. Σήμερα, επαληθεύονται και οι ΗΠΑ, ούσες σε προεκλογική περίοδο, δεν μπορούν να κάνουν και πολλά πράγματα.
Οι άλλες συνθήκες που επιτρέπουν τους τακτικισμούς απελπισίας στον Tayyip Erdogan είναι οι ακόλουθες: Η έξοδος της Μ. Βρετανίας από την Ε.Ε προασπίστηκε από το λόμπι της εξόδου έχοντας ως ένα από τα κύρια επιχειρήματά του τον κίνδυνο να μπει η Τουρκία στην Ε.Ε με τη «βοήθεια» του προσφυγικού που η ίδια η Άγκυρα εντείνει και με γερμανικές «ευλογίες». Η ακροδεξιά στην Ε.Ε. ανεβαίνει και αποκτά και ισλαμοφοβικό αλλά και τουρκο-φοβικό χαρακτήρα. Με τις δεδομένες συνθήκες, Ε.Ε. και Τουρκία δεν μπορούν να έχουν τεμνόμενο μέλλον.
Η Γερμανία, που μετρά και αυτή ήττες, δεν σκοπεύει να υποστεί και άλλη
Είναι κυριολεκτικά απίστευτο το γεγονός πως η Γερμανίδα Καγκελάριος, Angela Merkel (ΦΩΤ.), έδωσε πολιτικό σωσίβιο στον Erdogan, έδωσε επιχειρήματα στο Brexit, στη Marine Le Pen, πρόεδρο του Εθνικού Μετώπου στη Γαλλία, ακόμη και σε Σλοβάκους ακροδεξιούς και σήμερα αντιλαμβάνεται πως δεν έπρεπε να στηρίξει την Τουρκία.
Οι τουρκο-γερμανικές σχέσεις έχουν σημείο εκκίνησης της έντασης την αποπομπή του Ahmet Davutoglu από την πρωθυπουργία της γείτονος. Η Ε.Ε., εθισμένη στη γραφειοκρατία της και στο θεώρημα του «προσώπου - κλειδί», πίστευε ότι με το να διατηρεί καλές σχέσεις με τον Davutoglu θα είχε στο χέρι και τον Erdogan. Η Γερμανία σήμερα βιώνει ένα χάος του οποίου υπήρξε βασικός αρχιτέκτονας. Πόσες Συνόδους Κορυφής κάναμε σαν Ε.Ε. για να «πείσουμε» την Τουρκία να μην εκβιάζει με τους πρόσφυγες; Πόσα δισεκατομμύρια τάξαμε στον Σουλτάνο; Η Γερμανία ψήφισε την Αρμενική Γενοκτονία στο κοινοβούλιό της. Ο Erdogan άρχισε αμέσως τα παιχνίδια με την απαγόρευση κυκλοφορίας αξιωματούχων. Κάποιοι Γερμανοί βουλευτές σήμερα εξετάζουν διενέργεια αγωγής κατά του Erdogan για εγκλήματα πολέμου. Με ποια χώρα έχει τεταμένες σχέσεις η Γερμανία από το ουκρανικό ζήτημα και μετά; Με τη Ρωσία...
Σκοπός του Erdogan είναι να «τρίξει» τα δόντια στην υπό διάλυση Ε.Ε. (με τα σημερινά δεδομένα) και να υπενθυμίσει πως κρατά το προσφυγικό κλειδί που η ίδια η Ε.Ε. του ακόνισε! Πόσο διαφορετικά θα ήταν τα πράγματα αν βοηθούνταν η Ελλάδα ως μέλος της Ε.Ε. αντί για την Τουρκία; Πολύ. Όμως ο κύριος Schauble, υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας (ΦΩΤ.), δεν μπορεί να σκεφτεί την επιδαψίλευση κάποιου ελληνικού συμφέροντος προκειμένου να μην εξισωθεί με το φετίχ του ελληνικού χρέους.
Η Ρωσία όμως βλέπει μια άλλη ευκαιρία. Το Brexit καθιστά πολιτικά και οικονομικά την Ε.Ε μετέωρη και πολιτικά αδύναμη. Η ανανέωση των κυρώσεων κατά της Ρωσίας ξεκίνησε με φόντο τον ένα χρόνο, έχει πάει στους 6 μήνες και, ποιος ξέρει, το καλοκαίρι τι θα φέρει... Την Τουρκία ή την Ε.Ε.; Την Ε.Ε. φυσικά, θα έλεγε ο στρατηγιστής Putin.
Ρωσία και στο βάθος Ισραήλ
Το Ισραήλ αναβαθμίζει συνεχώς τις σχέσεις του με τη Ρωσία. Αυτό το διείδε ο Erdogan προκειμένου να γλιτώσει την οργή των ΗΠΑ, έστω και των προεκλογικών ΗΠΑ. Το σκεπτικό του Erdogan ήταν πως αν το Ισραήλ αναβαθμίζει τις σχέσεις με τη Ρωσία και εκείνος «κρατά μούτρα» και στους δύο, τότε μια γεωπολιτική περικύκλωση ολοκληρώνεται. Από δυτική και νοτιοανατολική πλευρά Ελλάδα, Κύπρος, Ισραήλ και Αίγυπτος και από βόρεια η Ρωσία (ΦΩΤ.). Πιθανή συνεννόηση όλων των προαναφερθέντων χωρών δημιουργεί εφιάλτες στην Άγκυρα, η οποία δεν έχει πλέον «λευκή επιταγή» από τον Λευκό Οίκο.
Το Ισραήλ είναι ένα σοβαρό κράτος. Κάθε τακτική του υπακούει πάντα στο «Πόλεμος μακρυά από τα εδάφη μας» και στην προστασία της εδαφικής του ακεραιότητας. Η γεωστρατηγική αναβάθμιση του Ιράν φέρνει κάποιες δεύτερες σκέψεις στο Τελ Αβίβ. Σε περίπτωση που το Ισραήλ χρειαστεί να παρέμβει στο Λίβανο, σίγουρα θα ήθελε μια τουρκική, έστω και μετριοπαθή, στήριξη. Το Ισραήλ και η Τουρκία έχουν επίσης στρατηγικές αποκλίσεις πέραν του Erdogan. Οι υδάτινοι πόροι, αλλά και ο ραγδαία αυξανόμενος τουρκικός πληθυσμός ανησυχούν το Ισραήλ. Μια χώρα που σε λίγες δεκαετίες θα είναι 100 εκ., δε γίνεται να είναι εύκολα «συνεννοήσιμη», καθώς θα αναζητά συνεχώς πόρους. Το ενεργειακό παζλ είναι τόσο μπερδεμένο και, σε συνδυασμό με τη σημερινή αξία των υδρογονανθράκων, δεν μπορεί να αποτελεί το βασικό συντελεστή των σχέσεων μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας. Όπως και να έχει, είναι διαφορετικό να συνεργαστείς με Ελλάδα, Κύπρο ή και άλλους για τους υδρογονάνθρακες και διαφορετικό με την Τουρκία, η οποία, από τα οθωμανικά χρόνια, χωρίς εκβιασμό δεν μπορεί να αποκομίσει οφέλη. Φαντάζεστε να κλείνουν αγωγοί με... σουλτανικό φιρμάνι;
Συμπεράσματα: τουρκική εξωτερική πολιτική με «προσφορές» και «εκπτώσεις»
Όσο είναι αυτό δυνατόν, πρέπει να προσπαθούμε να μειώσουμε αυτό που συνεχώς και πολλές φορές ακατανόητα ακούγεται για την «τουρκική απρόβλεπτη συμπεριφορά». Η Τουρκία, όταν βρει διαιρεμένο τον δυτικό κόσμο, κάπου μπαίνει ανάμεσα και ζητά ό,τι ικανοποιεί τον εκάστοτε Erdogan. Το ύφος και κάποια μέσα αλλάζουν μόνο. Η Ελλάδα πρέπει να έχει μια πάγια και σταθερή πολιτική απέναντι στην Τουρκία και να μην ασχολείται με το «αρρυθμικό καρδιογράφημα» των σχέσεών της με άλλες δυνάμεις.
Αυτό, προϋποθέτει:
- Τον σχεδιασμό μιας Μεσογειακής Πολιτικής εκ μέρους της Ελλάδας, στην οποία θα εγκιβωτίσει σε αυτήν και την Ελλάδα ως παράγοντα ασφαλείας στη νοτιοανατολική Μεσόγειο.
- Την ανάδειξη στη γραφειοκρατία της Ε.Ε. ενός σχεδίου το οποίο θα καθιστά την Τουρκία συμπληρωματικό και ala-carte εταίρο της Ε.Ε. με αυστηρούς όρους που θα θωρακίζουν τα ελληνικά συμφέροντα.
- Την ανάδειξη της τουρκικής περιστασιακής πολιτικής ως επικίνδυνης για όλη την περιοχή.
- Τη δημιουργία μιας βαλκανικής πολιτικής η οποία θα καταστήσει σαφές πως Τουρκία και Αλβανία, μέσω Σκοπίων, θα προκαλέσουν απίστευτα προβλήματα στην πάλαι ποτέ πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης.
- Τη δημιουργία μιας adgenda διεκδικήσεων απέναντι στην Τουρκία που αξιώνει Αιγαίο για να μην... κάνει τζαμί την Αγία Σοφία και την παγίωση του ψευδομουφτή ως «νομοθέτη» στη Θράκη.
- Τη συνεννόηση μεταξύ ελληνικού ΥΠΕΞ και Ελληνικής Ποντοπόρου Ναυτιλίας, η οποία μπορεί να πιέσει ουσιαστικά και με απτό τρόπο τα ελληνικά συμφέροντα.
- Τη δημιουργία μιας συνεκτικής και σύγχρονης πολιτιστικής διπλωματίας η οποία θα προσφέρει ένα μεσογειακό όραμα στους πολίτες μιας περιοχής (Μεσογείου) που από τη μία υπήρξε η κοιτίδα του πολιτισμού και από την άλλη των συγκρούσεων.
- Την ουσιαστική αξιοποίηση των πολλαπλασιαστών ισχύος της χώρας μας στο ΝΑΤΟ, καθώς η Πολεμική Αεροπορία και το Πολεμικό Ναυτικό μας βρίσκονται σε περίοπτη θέση ανάμεσα στη Συμμαχία.
Μόνο ενδεικτικά τα παραπάνω. Γιατί; Για να μην παρακολουθούμε με τόση αγωνία τους τακτικισμούς της εκάστοτε Τουρκίας, να μην δίνουμε σημασία στην αποπομπή του «διαλλακτικού» Davutoglu και να σκεπτόμαστε κυρίως το τι κάνουμε εμείς σαν χώρα.
Τα θλιβερά γεγονότα που έλαβαν χώρα στο αεροδρόμιο της Πόλης προχτές (ΦΩΤ.) αποδεικνύουν πως τα μέτωπα για την Τουρκία δεν κλείνουν και πως αν σήμερα μπορεί να καθησυχάζουν λίγο το Ισραήλ και η Ρωσία, ταυτόχρονα, ανησυχούν Ε.Ε., ΗΠΑ και ακραίες ισλαμιστικές ομάδες που θεωρούν «όνειδος» τη συνεργασία της Τουρκίας με «παραδοσιακούς θρησκευτικούς εχθρούς» (όπως οι ακραίοι χαρακτηρίζουν Ισραήλ και Ρωσία), η οποία «υποσχέθηκε» σε αυτούς μια... ισλαμική παλιγγενεσία...
Photo by Defne Karadeniz / Stringer / Getty Images / Ideal Image
Η Τουρκία μπήκε σε ένα παιχνίδι που εξ' αρχής δεν μπορούσε να κερδίσει με τον τρόπο που πολιτεύτηκε και τώρα, όποιον και αν δυσαρεστεί, θα το πληρώνει ακριβά ο τουρκικός λαός, ο οποίος ξεγελάστηκε από το ΑΚΡ και τον Ερντογάν.
* ΥΓ: Για μη στηριζόμαστε αποκλειστικά σε αυτά που κάνουν οι άλλοι και για να μη σχεδιάζουμε αμυντικά - παθητικά, βάσει αυτών, πρέπει στο «σκάκι» με την Τουρκία να πάρουμε επιτέλους τα λευκά πιόνια, που παίζουν πρώτα.
«Η καλύτερη τύχη, είναι η τύχη που φτιάχνεις για τον εαυτό σου».
Στρατηγός Μακ Άρθουρ.
* Ο κ. Δημήτρης Τσαϊλάς είναι Υποναύαρχος ΠΝ ε.α.
* Ο κ. Αλέξανδρος Δρίβας είναι Υποψήφιος Διδάκτορας Διεθνών Σχέσεων στο Παν/μιο Πελοποννήσου - συντονιστής στο Παρατηρητήριο Ανατολικής Μεσογείου στον Τομέα Ρωσίας Ευρασίας και Νοτιοανατολικής Ευρώπης (ΤΟ.ΡΕ.ΝΕ). Το κείμενο αυτό αποτελεί άποψη του γράφοντος και δεν εκπροσωπεί τους φορείς στους οποίους εργάζεται.
