Από τη στιγμή που ο πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν έδωσε εντολή στα ρωσικά στρατεύματα να εισβάλουν στην Ουκρανία, η διεθνής αντίδραση έχει επικεντρωθεί στον καλύτερο τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε να τερματιστεί ο χερσαίος πόλεμος. Είτε με την αποστολή συμβατικού στρατιωτικού υλικού - άρματα μάχης, πυραυλικά συστήματα, πυροβολικό - είτε με την εκπαίδευση Ουκρανών στρατιωτών.
Καθόλου άσχημα για έναν οργανισμό που ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν προειδοποιούσε το 2019 ότι αντιμετωπίζει «εγκεφαλικό θάνατο», σχολιάζει το CNN σε ανάλυσή του.
Μη συμβατικός πόλεμος
Η επιθετικότητα της Ρωσίας δεν έχει περιοριστεί στο πεδίο της μάχης. Ακόμα και πριν από την εισβολή, αξιωματούχοι του ΝΑΤΟ κατέγραφαν κλιμάκωση του μη συμβατικού πολέμου με στόχο την Ουκρανία και τη Δύση.
Μετά την έναρξη του πολέμου, η παραπληροφόρηση, οι περιορισμοί στα αποθέματα ενέργειας και οι κυβερνοεπιθέσεις σε υποδομές έχουν όλα χρησιμοποιηθεί ως όπλα προκειμένου το Κρεμλίνο να δικαιολογήσει και να προωθήσει τον πόλεμό του.
«Ένα όπλο, σύμφωνα με τον ευρύτερο ορισμό του, είναι κάτι που μπορείς να χρησιμοποιήσεις για να εξαναγκάσεις κάποιον να κάνει αυτό που θέλεις να κάνει. Μπορείς να του βάλεις ένα περίστροφο στο κεφάλι, μπορείς να τον εκβιάσεις, μπορείς να παραπληροφορήσεις για να στρέψεις τους άλλους εναντίον του ή μπορείς να διακόψεις την παροχή ενέργειας στο σπίτι του», δήλωσε στο CNN ο Ντέιβιντ βαν Γουίλ, Βοηθός Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ για τις αναδυόμενες προκλήσεις ασφαλείας.
Αυτά τα όπλα δεν πλήττουν μόνο τον στόχο, στην προκειμένη περίπτωση την Ουκρανία. «Η Ρωσία ισχυρίζεται ότι το ΝΑΤΟ υποσχέθηκε να μην επεκταθεί ποτέ προς τα ανατολικά μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Και παρόλο που το διαψεύδουμε εδώ και χρόνια, βλέπετε ότι το ζήτημα επανέρχεται διαρκώς. Και υπάρχει σίγουρα ένα ποσοστό του πληθυσμού μας που πέφτει στην παγίδα της παραπληροφόρησης», δήλωσε ο βαν Γουίλ.
Αυτού του είδους οι επιθέσεις μπορούν να έχουν πραγματικές επιπτώσεις, εξήγησε ο ίδιος, αναφερόμενος σε κυβερνοεπίθεση που έθεσε εκτός λειτουργίας γερμανικά αιολικά πάρκα πέρυσι. Είναι κοινώς αποδεκτό ότι η ενεργειακή ασφάλεια αποτέλεσε βασικό χαρακτηριστικό του πολέμου στην Ουκρανία, με τη Ρωσία να χρησιμοποιεί την ενέργεια ως όπλο κατά των δυτικών συμμάχων.
Οι αμυντικές δαπάνες
Μεγάλο μέρος της δυτικής εστίασης μετά την έναρξη του πολέμου έχει επικεντρωθεί στις αμυντικές δαπάνες. Δεν είναι μυστικό ότι η συντριπτική πλειοψηφία των συμμάχων του ΝΑΤΟ υπολείπεται εδώ και χρόνια κατά πολύ του στόχου του 2%, κάτι που έχει εξοργίσει επί μακρόν τους αξιωματούχους στο αρχηγείο του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες.
Συνήθης εξήγηση για το γιατί συνέβη αυτό είναι το ότι στη μετασοβιετική εποχή, οι δυτικές χώρες ησύχασαν, θεωρώντας ότι είχαν κερδίσει τον Ψυχρό Πόλεμο.
«Οι χώρες που βρίσκονταν μακριά από την εισβολή αισθάνθηκαν ότι η απόσταση θα αποτελούσε εγγύηση για την ασφάλειά τους και θα μπορούσαν να συνεχίσουν να αγνοούν την αυξανόμενη επείγουσα ανάγκη για επενδύσεις», δήλωσε ο Κιρ Γκιλς, ανώτερος συνεργάτης της δεξαμενής σκέψης Chatham House με έδρα το Λονδίνο.
«Η δαπάνη του 2% του ΑΕΠ για την άμυνα υποτίθεται ότι αποτελούσε βασική γραμμή - το ελάχιστο αξιόπιστο επίπεδο του αμυντικού προϋπολογισμού. Με την πάροδο του χρόνου, χώρες που δεν αισθάνονταν ότι κινδύνευαν, επικαλούνταν τις δαπάνες του 2% για να ισχυριστούν ότι έκαναν αρκετά για την άμυνα. Αλλά στην πραγματικότητα, δεν υπήρχε καμία πρόβλεψη για το πού θα δαπανούνταν αυτό το 2% -ακόμη και αν έφταναν το όριο-, οπότε δεν υπήρξε ποτέ ένδειξη του πόσο προετοιμασμένες ή χρήσιμες θα μπορούσαν να είναι οι δαπάνες», πρόσθεσε ο Γκιλς.
Η αδράνεια έχει επίσης μειώσει την ικανότητα της Δύσης να αντιμετωπίσει τις κυβερνοαπειλές και τις μη συμβατικές απειλές από τους αντιπάλους, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας και της Κίνας. Για όσους εργάζονται σε αυτούς τους τομείς, δεν αποτελούσε έκπληξη το γεγονός ότι η Ρωσία παρενέβαινε τόσο επιτυχημένα στις εκλογές άλλων χωρών ή ότι η Κίνα είχε αναπτύξει σημαντικές δυνατότητες διασποράς ψευδών ειδήσεων στις δυτικές χώρες κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Πολεμική νοοτροπία
Ο Πίτερ Κάντικ-Άνταμς, πρώην αξιωματούχος του ΝΑΤΟ, εξηγεί ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο για τα έθνη που δεν βρίσκονται σε πόλεμο να συμπεριφέρονται σαν να συμμετέχουν σε σύρραξη. Αυτή η πολεμική νοοτροπία είναι το κλειδί για την αντιμετώπιση απειλών που δεν αφορούν σε «μπότες στο έδαφος», αλλά είναι εξίσου επιθετικές και αφορούν σε ζώνες δυσδιάκριτες.
«Το ΝΑΤΟ θα μπορούσε να προχωρήσει τόσο γρήγορα όσο τα μέλη του θα ήταν πρόθυμα να επενδύσουν. Αν είσαι δημοκρατία σε καιρό ειρήνης, είναι πολύ δύσκολο να αντεπιτεθείς στις μη συμβατικές επιθέσεις του αντιπάλου σου. Αν δεν είσαι σε πόλεμο, θα υπάρχει ένα όριο στο τι εσύ και το κοινό σου είστε πρόθυμοι να θυσιάσετε», δήλωσε στο CNN.
Το Ταμείο Καινοτομίας του ΝΑΤΟ
Ενώ όλα τα βλέμματα θα είναι στραμμένα στο αν η Σουηδία θα γίνει ή όχι η 32η χώρα που θα ενταχθεί στο ΝΑΤΟ στη σύνοδο κορυφής του τον επόμενο μήνα, η αμυντική συμμαχία θα χρησιμοποιήσει τη συνάντησή της για να δείξει ότι είναι προετοιμασμένη για το μέλλον της.
Θα ανακοινώσει το Ταμείο Καινοτομίας του ΝΑΤΟ, σχέδιο που θα φέρει σε επαφή 23 μέλη του ΝΑΤΟ με ιδιωτικές επιχειρήσεις στον τομέα της τεχνολογίας. Θα καταστήσει τα συμμετέχοντα έθνη Ετερόρρυθμους Εταίρους, πράγμα που σημαίνει ότι δεν θα επιδιώκουν πλειοψηφικές συμμετοχές στις εταιρείες και θα επιτρέψει στις εταιρείες να συνεχίσουν να συνεργάζονται με άλλους επενδυτές, μεταξύ άλλων και εκτός ΝΑΤΟ.
Γιατί ένας οργανισμός όπως το ΝΑΤΟ υιοθετεί μια τόσο χαλαρή προσέγγιση στην ανάπτυξη τεχνολογιών που σύντομα θα γίνουν τόσο κρίσιμες για την εθνική και διεθνή ασφάλεια;
«Η καινοτομία συνήθως προερχόταν από τον αμυντικό τομέα. Ας σκεφτούμε όμως το GPS και το διαδίκτυο. Ο κόσμος έχει αλλάξει εντελώς. Η καινοτομία προέρχεται από νεοφυείς επιχειρήσεις και ακαδημαϊκά οικοσυστήματα, όχι πια από μεγάλες εταιρείες ή κυβερνήσεις», δήλωσε ο βαν Γουίλ.
Το ταμείο καινοτομίας είναι το δεύτερο σημαντικό σχέδιο του ΝΑΤΟ για την αντιμετώπιση μη συμβατικών και αναδυόμενων απειλών που δρομολογείται φέτος. Άλλη πρωτοβουλία στον τομέα της αμυντικής καινοτομίας για τον Βόρειο Ατλαντικό (DIANA) ξεκίνησε το πρώτο πιλοτικό της πρόγραμμα στις 19 Ιουνίου.
Θα έχει αποτελέσματα αυτή η προσπάθεια για την καλύτερη προετοιμασία της Δύσης για την επόμενη δεκαετία; Τη στιγμή μάλιστα που η Κίνα γίνεται ολοένα πιο εχθρική και δεν υπάρχει βεβαιότητα για το πώς θα τελειώσει ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία, ούτε για το αν θα ξεπεράσει τα σύνορα της Ουκρανίας; Και αν ο πόλεμος τελειώσει, δεν υπάρχει η πιθανότητα οι σύμμαχοι να επιστρέψουν στον εφησυχασμό του παρελθόντος;
Η Ευρώπη απειλείται
Ο Γκιλς υποστηρίζει ότι το ΝΑΤΟ αντιμετωπίζει τις συνέπειες δεκαετιών κατά τις οποίες τα μέλη του «είχαν την πολυτέλεια να προσποιούνται ότι το πρόβλημα της άμυνας και της ασφάλειας είχε εξαφανιστεί». Η εισβολή της Ρωσίας «θα έπρεπε να έχει αποδείξει πέραν πάσης αμφιβολίας ότι η Ευρώπη απειλείται και ότι πρέπει να επενδύσει στην προστασία της, τόσο από την άποψη της συμβατικής όσο και της μη συμβατικής ασφάλειας», εξήγησε.
Και ενώ οι πολιτικοί υπόσχονται ανανεωμένες δαπάνες και προσοχή αυτή τη στιγμή, ο ίδιος φοβάται ότι το να πεισθεί το κοινό για το ότι αυτό είναι απαραίτητο, ακόμη και μετά την Ουκρανία, αποτελεί «άλμα που φαίνεται να ξεπερνά τις δυνατότητες των περισσότερων δυτικών πολιτικών».
Ο Κάντικ-Άνταμς υποστηρίζει ότι η Ουκρανία ανοίγει παράθυρο στο ΝΑΤΟ για να αποδείξει ότι η συμμαχία μπορεί να δράσει αποτελεσματικά χωρίς να εμπλακεί η ίδια σε πόλεμο, προετοιμάζοντας έτσι τα μέλη της για περαιτέρω αύξηση των δαπανών στο μέλλον.
«Η Ουκρανία έχει γίνει ουσιαστικά εφαλτήριο για τα πειράματα του ΝΑΤΟ σε αυτή τη μη συμβατική απειλή. Χωρίς να εμπλακεί στον πόλεμο με τη Ρωσία, το ΝΑΤΟ επέτρεψε στην Ουκρανία να δοκιμάσει κάποια από όσα το ΝΑΤΟ θα ήθελε να κάνει, αλλά για πολιτικούς λόγους δεν μπορούσε», ανέφερε.
Είναι εύκολο να ξεχάσει κάποιος πόσο πρόσφατα ο Μακρόν έκανε τα σχόλια περί «εγκεφαλικού θανάτου». Ο τρόπος με τον οποίο η συμμαχία αιφνιδιάστηκε από την κλιμάκωση του Πούτιν μπορεί να προσδώσει κάποια αξιοπιστία στην άποψη αυτή.
Η ενότητα της συμμαχίας
Πάντως, η ενότητα της συμμαχίας ήταν από τις λιγότερο αναμενόμενες και πιο ευπρόσδεκτες πτυχές της αντίδρασης της Δύσης στον πόλεμο στην Ουκρανία. Και η σχετική πολιτική σταθερότητα στο εσωτερικό της έχει δημιουργήσει προσδοκίες για το ότι το ΝΑΤΟ θα μπορούσε να δοκιμάσει νέα εργαλεία και να αντλήσει περισσότερα κεφάλαια για να το επιτύχει.
Οι αξιωματούχοι γνωρίζουν ωστόσο ότι αυτή η συλλογική προσέγγιση μπορεί να μην διαρκέσει για πάντα.
