Δύο μήνες από την αναντίρρητα θριαμβευτική επιστροφή των Ταλιμπάν στην Καμπούλ και την ανάληψη της εξουσίας από αυτούς και την ταυτόχρονη χαοτική αποχώρηση των Αμερικανών και είναι εύλογο και επιτακτικό το ερώτημα, τι γίνεται πλέον στο Αφγανιστάν. Παρά το γεγονός ότι αυτή η χώρα «δεν παίζει» πια στα … δελτία ειδήσεων η ελληνική κοινή γνώμη προβληματίζεται πάνω σε αυτό, όπως διαπίστωσα και σε πρόσφατη σχετική ομιλία που έκανα στον «Ροταριανό Όμιλο Μαραθώνας-Νέα Μάκρη» μετά από την ιδιαίτερα τιμητική του πρόσκληση κάτι που συνετέλεσε στο να συντάξω αυτό το άρθρο.
Παρά το «μειλίχιο» ύφος που εκπέμπεται προς το εξωτερικό τα πρώτα δείγματα εξουσίας του Ισλαμικού Εμιράτου του Αφγανιστάν δηλαδή του Ταλιμπανικού καθεστώτος της Καμπούλ δεν δικαιώνουν τους ευσεβοποθιστές σε όλο τον κόσμο που εκτιμούσαν ότι αυτή η νέα εκδοχή των Ταλιμπάν θα ήταν καλύτερη από την πρώτη διακυβέρνηση τους την περίοδο 1996-2001. Σήμερα οι προσπάθειες του καθεστώτος που «σπονσονάρεται» από το Πακιστάν έχει επικεντρωθεί πρωτίστως στην διεθνή αναγνώριση του προκειμένου να «ξεκλειδώσουν» οι διαδικασίες οικονομικής στήριξης της χώρας ενώ παράλληλα στο εσωτερικό η στάση του σκληραίνει και οι ενδείξεις για το πώς αντιμετωπίζει την ισλαμική τρομοκρατία είναι αποθαρρυντικές.
Πριν μερικές εβδομάδες ο ΥΠΕΞ των Ταλιμπάν Αμίρ Χαν Μουτάκι υπέβαλε αίτημα προς τον ΓΓ/ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες τη Δευτέρα για να μιλήσει στην Γενική Συνέλευση παρά το γεγονός ότι ο ΟΗΕ αναγνωρίζει ως Πρέσβη στον Οργανισμό τον Γκουλάμ Ισατσάι της κυβέρνησης του Αφγανιστάν που ανατράπηκε τον Αύγουστο από τους Ταλιμπάν. Το αίτημα βέβαια απορρίφθηκε για… γραφειοκρατικούς και τυπικούς λόγους και αν θα γινόταν αποδεκτό θα ήταν ένα πρώτο σημαντικό βήμα για τη διεθνή αναγνώριση του Ισλαμικού Εμιράτου. Ο ίδιος ο ΓΓ/ΟΗΕ επεσήμανε ότι η διεθνής αναγνώριση θα είναι ο βασικός μοχλός πίεσης για να υπάρχει στη χώρα διακυβέρνηση χωρίς αποκλεισμούς και σεβασμό των ατομικών δικαιωμάτων ιδιαιτέρως των γυναικών. Οι συναντήσεις βέβαια που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί με εκπροσώπους των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου σε ουδέτερο έδαφος όπως στην Ντόχα του Κατάρ, ουδόλως συνιστούν επίσημη αναγνώριση και θα μπορούσαμε να πούμε ότι καλώς υπάρχει ο δίαυλος επικοινωνίας με το νέο καθεστώς στην Καμπούλ.
Εδώ λοιπόν βρίσκει ευκαιρία η Τουρκία η οποία αναζητά βασικό ρόλο και σε αυτήν την περιοχή στα πλαίσια των διαπεριφερειακών της φιλοδοξιών και την 14 Οκτωβρίου καλεί στην Άγκυρα ομάδα υπουργών των Ταλιμπάν με επικεφαλής τον ΥΠΕΞ Αμίρ Χαν Μουτάκι. Η συνάντηση γίνεται μέσα στο τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών και όχι σε κάποια αίθουσα ξενοδοχείου και αυτό συνιστά χωρίς αμφιβολία κατά τα διπλωματικά ειωθότα ένα είδος de facto αναγνώρισης. Από τις δηλώσεις που έγιναν μετά τη συνάντηση φαίνεται ότι η Τουρκία επιθυμεί εκτός από τον έλεγχο του αεροδρομίου της Καμπούλ να είναι η χώρα που θα συντονίσει την παροχή της ανθρωπιστικής βοήθειας στο Αφγανιστάν όπως αποφασίστηκε στην πρόσφατη Σύνοδο των G20. Είναι ένας ακόμα τρόπος για την Άγκυρα να αυξήσει «τις μετοχές της στο γεωπολιτικό χρηματιστήριο» καθιστώντας την χώρα «point of contact» της Δύσης με τους Ταλιμπάν. Αυτό μάλλον θα συνοδευτεί με κάποια σημαντικά στρατηγικά ανταλλάγματα που μπορεί να επηρεάσουν και τα δικά μας θέματα.
Ας μην ξεχνάμε όμως ότι η Τουρκία από το 2003 και μετά είχε ενεργό ρόλο στο Αφγανιστάν τόσο σε πολιτικό όσο και σε στρατιωτικό επίπεδο τονίζοντας ότι ο πρώτος πολιτικός εκπρόσωπος του ΝΑΤΟ στη χώρα (2003-2006) ήταν ο Τούρκος πρώην ΥΠΕΞ Χικμέτ Τσετίν ενώ η θέση αυτή δόθηκε πάλι σε Τούρκο διπλωμάτη το 2015, στον πρέσβη Ισμαήλ Αραμάζ. Σε στρατιωτικό επίπεδο η χώρα ανέλαβε την διοίκηση της Νατοϊκής Δύναμης ISAF δύο φορές ενώ όταν ήλθε η σειρά μας, το… αποφύγαμε. Οι Τουρκικές Μυστικές Υπηρεσίες έχουν εδώ και καιρό με τη βοήθεια του Πακιστάν, αποκαταστήσει επαφές με τους Ταλιμπάν ενώ καθ’ όλη τη διάρκεια της χαοτικής αποχώρησης των Αμερικανών και της εκκένωσης των Αφγανών που ήθελαν να φύγουν η Πρεσβεία τους παρέμεινε σε λειτουργία με τον Πρέσβη τους να κινείται παντού στην Καμπούλ.
Σημαντικό ρόλο έχει το Πακιστάν το οποίο για πολλά χρόνια έδρασε στο Αφγανιστάν ως... εμπρηστής και σήμερα παρουσιάζεται ως... πυροσβέστης. Είναι τόσο στενός ο έλεγχος του Πακιστάν πάνω στους Ταλιμπάν που η κυβέρνησή τους σχηματίστηκε μετά κυοφορία αρκετών ημερών και με την παρουσία στην Καμπούλ του πανίσχυρου αρχηγού των Μυστικών Υπηρεσιών (ISID) Στρατηγού Φαίζ Χαμμίντ. Ο Πακιστανός ΥΠΕΞ Σαχ Μαχμούντ Κουρεσί επισκέφθηκε την Καμπούλ την 21 Οκτωβρίου, ενδεδυμένος με παραδοσιακή πακιστανική φορεσιά και όχι όπως παρουσιάζεται παντού όντας δυτικότροπος με κουστούμι όπου συναντήθηκε όχι μόνον με τον Αφγανό ομόλογο του αλλά και με τον Πρωθυπουργό Μουλά Μοχάμεντ Χασάν Ακχούντ συνιδρυτού των Ταλιμπάν και είναι μέλος του Ανωτάτου Πνευματικού Συμβουλίου Ραχμπαρί Σούρα που αυτό είναι και το καθοδηγητικό όργανο.
Ας δούμε όμως τι γίνεται στο εσωτερικό της χώρας. Όπως ανέφερε το γνωστό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Human Rights Watch) αξιωματούχοι των Ταλιμπάν σε αρκετές επαρχίες σε όλο το Αφγανιστάν εκτοπίζουν βίαια σιιτικές κοινότητες των Χαζάρα που ζουν τόσο στη νότια επαρχία Χελμάντ και τη βόρεια επαρχία Μπαλχ. Αυτό γίνεται σε συνεργασία με τους τοπικούς φυλάρχους που είχαν έλθει σε συνεννόηση με τους Ταλιμπάν από τον καιρό που υπεγράφη η Συμφωνία με τις ΗΠΑ οι οποίοι μάλιστα παίρνουν τη γη τους.
Μπορεί να επιτρέπουν την κίνηση γυναικών στην Καμπούλ των 4,5 εκατομμυρίων κατοίκων και μάλιστα να αφήνουν κάποιες να διαδηλώνουν μπροστά στις κάμερες αλλά όταν αποχωρούν τις αλυσοδένουν. Υπάρχουν μάλιστα πληροφορίες ότι αθλήτρια ποδηλασίας αποκεφαλίστηκε και η οικογένειας της φυλακίστηκε. Όσες γυναίκες είχαν θέσεις στον κρατικό μηχανισμό έχουν εκδιωχθεί ενώ μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας βρίσκεται σε εξέλιξη ένα ανελέητο κυνήγι όλων εκείνων που είχαν εργαστεί για τις Αμερικανικές και Συμμαχικές Δυνάμεις. Υπάρχουν αξιόπιστες αναφορές για συλλήψεις και απαγωγές μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας πολλών Αφγανών που έμειναν πίσω και οι οποίοι θεωρούνται ότι συνεργάστηκαν με τις δυνάμεις κατοχής των «απίστων».
Στο κρίσιμο ερώτημα για το αν το Αφγανιστάν θα μπορούσε να γίνει και πάλι ασφαλές καταφύγιο της ισλαμικής τρομοκρατίας θεωρώ ότι δόθηκαν επαρκείς απαντήσεις με άρθρο μου στο Liberal την 24 Αυγούστου με τίτλο «Μπορεί το Αφγανιστάν να γίνει ξανά καταφύγιο της ισλαμικής τρομοκρατίας;». Οι Ταλιμπάν και να ήθελαν να τηρήσουν την δέσμευση τους απέναντι στις ΗΠΑ να μην επιτρέψουν την ανάπτυξη τρομοκρατικών οργανώσεων στο Αφγανιστάν πολύ απλά δεν μπορούν γιατί ούτε όλη την επικράτεια ελέγχουν ούτε όλες τις ομάδες τους. Έχουν το Ισλαμικό Κράτος-Κορασάν που τους ασκεί πίεση να γίνουν ακόμα πιο ακραίοι και έχουν ήδη επιτεθεί με βομβιστές αυτοκτονίας σε δύο σιιτικά τεμένη με δεκάδες νεκρούς. Και φυσικά η βασική τους συνιστώσα είναι το «Δίκτυο Χακκάνι» ο ρόλος του οποίο αναλύθηκε σε ένα άλλο άρθρο μου την 7 Σεπτεμβρίου με τίτλο «Στο ισλαμιστικό καμίνι του «Ταλιμπανικού» Αφγανιστάν».
Για να μην υπάρχουν αυταπάτες, τέσσερις εβδομάδες μετά την παρέλαση των Ταλιμπάν με τους επίδοξους «βομβιστές αυτοκτονίας» ο υπουργός Εσωτερικών Σιραζουντίν Χακκάνι, Αρχηγός του ομώνυμου Δικτύου και επικηρυγμένος από τις ΗΠΑ με 10 εκατομμύρια δολάρια την 18 Οκτωβρίου στο ξενοδοχείο Ιντερκοντινένταλ της Καμπούλ τίμησε όλους τους βομβιστές αυτοκτονίας ως «μάρτυρες της ισλαμικής πίστης» και υποσχέθηκε στους συγγενείς γη και χρήματα.
Κρίνεται σκόπιμο να πούμε ότι το Δίκτυο του οποίου ηγείται είχε πραγματοποιήσει επίθεση στο ίδιο ξενοδοχείο το 2018 με 40 τουλάχιστον νεκρούς. Στη φωτογραφία που δημοσιεύεται καλύπτεται το πρόσωπο του. Εντελώς συνοπτικά να πούμε ότι οι Χακκάνι είναι μία «οικογενειακή επιχείρηση» με στενούς δεσμούς με την αλ-Κάιντα από την εποχή που ο ιδρυτής του Δικτύου Τζαλαλουντίν Χακκάνι είχε προσωπική φιλία με τον Οσάμα Μπιν Λάντεν και τον φυγάδευσε στο Πακιστάν. Εκτός όμως από την Αλ Κάιντα εκτιμάται ότι οι Χακκάνι συνδέονται και με άλλες τζιχαντιστικές περιφερειακές οργανώσεις.
Σε ότι αφορά τώρα στην Αλ Κάιντα ένας σημαντικός αριθμός μελών της έχει παραμείνει επίσης στο Αφγανιστάν και διατηρεί δεσμούς με τους Ταλιμπάν και κυρίως με το Δίκτυο Χακκάνι. Ο Σεθ Τζόουνς συγγραφέας του βιβλίου «Στο Νεκροταφείο των Αυτοκρατοριών» έγραψε την προηγούμενη εβδομάδα στην WSJ ότι η Αλ Κάιντα και οι Ταλιμπάν παραμένουν «αδέλφια εν όπλοις» και στην ιδεολογία ενώ έχουν και ενδογαμίες σχέσεις. Και πέρα από όσα καθησυχαστικά λέγονται το γνωρίζουν πολύ καλά και οι ίδιοι οι Αμερικανοί. Παράλληλα πέρα από τις εκτιμήσεις των διαφόρων κρατικών Υπηρεσιών Ασφαλείας, ανώτερος αξιωματούχος του ΟΗΕ δήλωσε ότι ο ηγέτης της Αλ Κάιντα, Αϊμάν αλ-Ζαουαχίρι, διατηρεί στενούς δεσμούς με τους Ταλιμπάν παρά τη διαβεβαίωση των Ταλιμπάν προς τις Ηνωμένες Πολιτείες ότι θα διακόψουν τους δεσμούς τους με την ομάδα.
Το Ταλιμπανικό καθεστώς δεν αναμένεται να προχωρήσει σε κάποια εμφανή ακραία ενέργεια στο προσεχές διάστημα, ούτε εκτιμάται κάποια ενέργεια από πλευράς Αλ Κάιντα στο προσεχές μέλλον. Το Ισλαμαμπάντ και η Άγκυρα τους συμβουλεύει να δείχνουν ένα άλλο ήπιο και συγκαταβατικό πρόσωπο προκειμένου να επιτύχει Διεθνή αναγνώριση και να ενισχυθεί οικονομικά. Χωρίς οικονομική στήριξη καθόσον η Παγκόσμια Τράπεζα έχει παγώσει όλους τους λογαριασμούς η σταθεροποίηση που επιζητούν θα παραμείνει μετέωρη με ότι αυτό σημαίνει. Η κατάσταση παρακολουθείται και σύντομα θα επανέλθουμε.
* Ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι Γεωστρατηγικός Αναλυτής και Εκτελεστικός Διευθυντής στο «Παρατηρητήριο Ευρωμεσογειακής Ασφάλειας και Συνεργασίας»
