Η σημασία διηπειρωτικών ηλεκτρικών διασυνδέσεων Ευρώπης-Ασίας/Αφρικής
Το Διεθνές Ναυτιλιακό Επιμελητήριο (International Chamber of Shipping) στην έκθεση του έτους 2018, εκτιμά ότι το διεθνές θαλάσσιο εμπόριο καλύπτει το 90 τοις εκατό του παγκόσμιου εμπορίου, διαδραματίζοντας σημαντικό ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη ιδίως της Ασίας.
Η δε Υπηρεσία Εμπορίου και Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (UNCTAD) διαπιστώνει ότι το θαλάσσιο εμπόριο αυξήθηκε από 4.008 εκατ. τόνους το 1990 σε 10.702 εκατ. τόνους το 2017, σε αντίθεση με το διεθνές αεροπορικό εμπόριο που αποτελεί μόνο το 35 τοις εκατό του διεθνούς εμπορίου (IATA-2016).
Δεν αποτελεί συνεπώς παράδοξο ότι, οι ναυτικές δυνάμεις (Αγγλο-Σαξονικός κόσμος/ΗΠΑ, Βρετανία, Αυστραλία, Καναδάς, Ν. Ζηλανδία), αφού κερδίζουν από το 1588 έως σήμερα την πρωτοκαθεδρία στον διεθνή καταμερισμό ισχύος και σε όλους τους σημαντικούς πολέμους -περιλαμβανομένου του Ψυχρού Πολέμου (1948-1991)-, έχουν το έλεγχο των ροών του παγκόσμιου εμπορίου, την μέσω τραπεζών ροή του χρήματος, των βιομηχανικών πρώτων υλών και της ενέργειας, άρα του παγκόσμιου πλούτου.
Η ανάδειξη των Ηνωμένων Πολιτειών σε ηγεμονική δύναμη του μετα-ψυχροπολεμικού κόσμου (1992-2010) διασφάλιζε την πιστή τήρηση του ως άνω καθεστώτος.
Έκτοτε, η σταδιακή ανάρρηση ενός πολύ-πολικού νέου διεθνούς συστήματος, όπου μια των χερσαίων δυνάμεων, η Κίνα, εν αγαστή συνεργασία με την Ρωσία, θέτει σε κίνδυνο τον έλεγχο του Νότιου Διαύλου του διεθνούς θαλάσσιου εμπορίου από τις ναυτικές δυνάμεις, ήτοι αυτού όπου ένα πλοίο από λιμάνι της Ασίας, μέσω της Νότιας Σινικής Θάλασσας, των στενών της Μάλακα, του Ινδικού Ωκεανού, του στενού του Άντεν, της Ερυθράς Θάλασσας, του Σουέζ, της Μεσογείου και του στενού του Γιβραλτάρ, μπορεί να καταλήξει σε λιμένα της Δυτικής Ευρώπης. Η θαλάσσια διαδρομή αυτή -21.000 χλμ., 48 ημέρες-, είναι κυρίαρχη του διεθνούς εμπορίου.
Δεδομένης όμως της κλιματικής αλλαγής και της συναφούς τήξης των πάγων του Αρκτικού Ωκεανού, ο Βόρειος Δίαυλος του διεθνούς θαλάσσιου εμπορίου -από λιμάνι της Ασίας, μέσω του Βερίγκιου πορθμού (Barring), Σιβηρίας, Αρχαγγέλου, προς λιμένα της Δυτικής Ευρώπης (12.800 χλμ./35 ημέρες)-, εκτιμάται ότι μέχρι το έτος 2050 θα καταστεί περισσότερο ελκυστικός για το παγκόσμιο σύστημα εμπορίου. Ενδεικτικώς, από το 2013 έως το 2020 ο συγκεκριμένος δίαυλος χρησιμοποιήθηκε από υπερδιπλάσια πλοία.
Εκ παραλλήλου, η ολοένα εντεινόμενη ανάπτυξη από πλευράς Κίνας και Ρωσίας των σιδηροδρομικών, οδικών -άρα χερσαίων- και αεροπορικών δικτύων μεταφοράς εμπορευμάτων (χερσαίοι δίαυλοι του νέου Δρόμου του Μεταξιού, πρωτοβουλία Κίνας «Μία Ζώνη-Ένας Δρόμος/OBOR», με στόχο την αύξηση των τελευταίων έναντι των ναυτικών μεταφορών, ενδέχεται να επιφέρει μεγαλύτερο έλεγχο του διεθνούς εμπορίου -άρα και πλούτου- από τις χερσαίες δυνάμεις, και συνακολούθως για πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία μείωση της επιρροής των ναυτικών δυνάμεων στο διεθνές εμπόριο.
Χάρτης 1. : «Ο Ινδικός Ωκεανός, το νέο κέντρο του κόσμου;». Το επίμαχο τμήμα του Νότιου Διαύλου θαλάσσιου εμπορίου και ο ανταγωνισμός μεγάλων δυνάμεων προς έλεγχο αυτού, www.diploweb.com.
Δεδομένων των ανωτέρω, επικρατεί έντονος ανταγωνισμός μεταξύ των πόλων ισχύος ΗΠΑ και Κίνας-Ρωσίας -μεγαλύτερος της περιόδου του «Ψυχρού Πολέμου»-, καθώς οι χερσαίες δυνάμεις (Κίνα, Ρωσία) προκειμένου να ελέγξουν τον Νότιο Δίαυλο του διεθνούς εμπορίου, δημιουργούν αστάθεια κατά μήκος αυτού, στην Ανατολική Μεσόγειο, στον Ινδικό-Ειρηνικό Ωκεανό, στον Περσικό Κόλπο-Άντεν και στην Ερυθρά Θάλασσα.
Λόγω της μερικής αποχώρησης των ΗΠΑ από την Ανατολική Μεσόγειο (από την δεύτερη προεδρία Ομπάμα, 2014-2015), η Ρωσία -μέσω της ανάπτυξης των αντιαεροπορικών πυραύλων S-400 σε Τουρκία, Συρία και Κριμαία, και ενδεχόμενης στάθμευσης ρωσικών ναυτικών δυνάμεων πέραν της Συρίας και στην Τουρκία-, σε κάποιο βαθμό ελέγχει την περιοχή. Τυχόν λοιπόν σύγκρουση Ελλάδος-Τουρκίας, θα επιφέρει αλλαγή της Συνθηκών Λωζάννης και Μοντρέ επιτρέποντας συνακολούθως έξοδο της Ρωσίας στην Μεσόγειο.
Συντονιζόμενη η Κίνα, ασκεί πιέσεις σε Ιράν και Τουρκία μέσω δελεαστικών οικονομικών συμφωνιών, ώστε να αποφεύγουν τον Νότιο Δίαυλο.
Προς αντίκρουση του ανωτέρω στρατηγικού σχεδίου Κίνας-Ρωσίας, από δεκαετίας αναπτύσσονται από πλευράς ναυτικών δυνάμεων οι συνέργειες ΗΠΑ-Ελλάδος-Ισραήλ-Κύπρου και Ελλάδος-Αιγύπτου-Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων-Σαουδικής Αραβίας, ώστε υπό την κάλυψη Γαλλίας και Ινδίας να διασφαλίσουν τον έλεγχο του Νότιου Διαύλου από τις ναυτικές δυνάμεις (Δύση).
Στόχος αυτών των συνεργειών, πέραν του ελέγχου του διεθνούς θαλάσσιου μεταφορικού εμπορίου και συναφών οδών επικοινωνίας (SLOCs), είναι η εκμετάλλευση ενεργειακών πόρων φυσικού αερίου και σχιστολιθικού φυσικού αερίου σε θαλάσσιες ζώνες από υδρίτες μεθανίου, σπάνιων γαιών και ευρύτερων ενεργειακών δικτύων, μέρος των οποίων αποτελούν και οι διηπειρωτικοί ηλεκτρικοί διάδρομοι Ευρώπης-Ασίας και Ευρώπης-Αφρικής, διερχόμενοι μέσω Ισραήλ και Αιγύπτου αντιστοίχως (Euro-Asia, Euro-Africa Interconnectors).
Ο Ηλεκτρικός Διάδρομος Ευρώπης-Ασίας (Euro-Asia Interconnector), καλώδιο ισχύος 1.000-2.000 megawatt, μήκους περίπου 1.500 χλμ (540 ν.μ.) και βυθιζόμενο μέχρι τα 2.700 μέτρα, με την περάτωση κατασκευής του το 2024 θα αποτελεί το μακρύτερο και βαθύτερο ηλεκτρικό καλώδιο που έχει ποτέ κατασκευασθεί.
Θα συνδέει το Ισραήλ με την Κύπρο (310χιλ) και την Κρήτη (900χιλ), όπου θα συναντά την διασύνδεση Κρήτης-Πελοποννήσου (310χιλ, πέρας κατασκευής από τον ΑΔΜΗΕ 2023), επιτυγχάνοντας έτσι ενεργειακή σύνδεση γεωστατικής σημασίας του Ισραήλ με το ηλεκτρικό δίκτυο της ΕΕ. Αναμένεται να κοστίσει περίπου 1.5 δισ. ευρώ, από τα οποία τα 500 εκατ. ευρώ θα είναι το κόστος της σύνδεσης Ισραήλ–Κύπρου.
Χάρτης 2: Διασυνδετήριο Ηλεκτρικό Καλώδιο Ευρώπης-Ασίας (Euro-Asia Interconnector), www.wikipedia.org.
Η αρχική συμφωνία Ελλάδος-Κύπρου-Ισραήλ (Λευκωσία, 2021) προβλέπει πίστωση 900 εκατ. δολαρίων, και θα παρέχει στο Ισραηλινό κράτος εναλλακτική πηγή ηλεκτρικής ενέργειας σε περίπτωση ανάγκης, ενώ θα ανατρέψει την άρση της ενεργειακής απομόνωσης της Κυπριακής Δημοκρατίας και συνακόλουθη εξάρτησή της από βαρέα καύσιμα.
Η «ταχείας κυκλοφορίας οδός 2.000 mega-watt” όπως ονομάσθηκε, χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως ‘Σχέδιο Κοινού Ενδιαφέροντος’ (PCI) και αναμένεται να περατωθεί εντός του 2025.
Το ανάλογης γεωστρατηγικής σημασίας Διηπειρωτικό Ηλεκτρικό Καλώδιο Ευρώπης-Αφρικής (Euro-Africa Interconnector), επίσης μεταφορικής ισχύος 2.000 mega-watt, θα συνδέει από το 2024 τα δίκτυα Ελλάδος, Κύπρου και Αιγύπτου και θα έχει ετήσια χωρητικότητα μετάδοσης 17,5 TWh, πολύ μεγαλύτερη από την ετήσια παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας του φράγματος του Ασουάν στην Αίγυπτο.
Χάρτης 3: Διηπειρωτικό Ηλεκτρικό Καλώδιο Ευρώπης-Αφρικής (Euro-Africa Interconnector), www.wikipedia.org.
Οι ανωτέρω ηλεκτρικές υποδομές, συνδυαζόμενες με τον σχεδιαζόμενο αγωγό φυσικού αερίου EastMed (Ισραήλ –ίσως Αίγυπτος- Κύπρος-Ελλάς-Ιταλία– ή εναλλακτικώς ως προς την κατάληξη Βουλγαρία και Σερβία), τον Κάθετο Διάδρομο (Vertical Corridor) μεταφοράς φυσικού αερίου Βουλγαρίας-Πολωνίας και κυρίως με την λειτουργία του διεθνή οργανισμού «Φόρουμ Φυσικού Αερίου Ανατολικής Μεσογείου» (EMGF), αλλά και τους υπό διαμόρφωση Δια-μεσογειακούς γεωστρατηγικούς άξονες εμπορίου και ενέργειας της Αφρικής με αφετηρία την Αίγυπτο ή την Λιβύη (Γαλλικού ή Ιταλικού/Τουρκικού ενδιαφέροντος αντιστοίχως), σχεδιάζονται ώστε να διασφαλίσουν την σύνδεση του προαναφερθέντος Νότιου Διαδρόμου εμπορίου και ενέργειας με την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ο όλος σχεδιασμός αποβλέπει στην αποφυγή ελέγχου του Νότιου Διαδρόμου από τις χερσαίες δυνάμεις (Κίνα και Ρωσία με την αμφιταλαντευόμενη Τουρκία). Σημειωτέον ότι οι ευρασιατικοί αυτοί κολοσσοί σχεδιάζουν στο μέλλον λειτουργία εναλλακτικού του υπάρχοντος διεθνούς οικονομικού συστήματος.
Ο ρόλος της Γαλλίας και της Ελλάδος στο ως άνω στρατηγικό σχέδιο της Δύσης και τα συμφέροντα που εξυπηρετεί στην Αν. Μεσόγειο, Λιβύη, Αφρική και Κέρας της Αφρικής, έρχεται σε ευθεία σύγκρουση με το σχέδιο δια-μεσογειακού μεταφορικού δικτύου εμπορίου και ενέργειας της Ιταλίας και της Τουρκίας.
Στόχος η δημιουργία μιας νέας τάξεως πραγμάτων στην Ανατολική Μεσόγειο και συντελείται μέσω διενέργειας ερευνών φυσικού αερίου στην ευρύτερη περιοχή. Το σχέδιο αυτό εδράζεται στην επιρροή Ρώμης και Άγκυρας στην Μέση Ανατολή, στην μειούμενη τουρκική ενεργειακή εξάρτηση από την Ρωσία και στην άνοδο της στρατιωτικής βιομηχανίας της Άγκυρας.
* Ο Δρ. Θρασύβουλος Ν. Μαρκέτος είναι Νομικός-Διεθνολόγος, Αναλυτής Γεωστρατηγικής της Ενέργειας, Επιστημονικός Συνεργάτης Γεωστρατηγικής-Γεωοικονομίας/Επισκέπτης Καθηγητής, Τμήμα Οικονομίας, Σχολή Οικονομίας και Τεχνολογίας, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, Αναλυτής Εμπειρογνώμων στο Παρατηρητήριο Ευρωμεσογειακής Ασφάλειας και Συνεργασίας.
