(Φωτ.: 19/02/2016 - Ο πρωθυπουργός της Βρετανίας, David Cameron, από τη δεύτερη ημέρα της Συνόδου Κορυφής των ηγετών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.)
Του Δημήτρη Τσαϊλά*
Η ψήφος των Βρετανών για αποχώρηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση, που γνωρίζει ο κόσμος ως Brexit, θα έχει σημαντικές συνέπειες για την Ε.Ε., τις ιδέες και τις δομές της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, καθώς επίσης και της ευρωπαϊκής γεωστρατηγικής αντίληψης. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η ψήφος για αποχώρηση δεν υπερτερεί, αλλά παρουσιάζει αρκετές πιθανότητες επικράτησης. Η Ε.Ε., η υπόλοιπη Ευρώπη, οι σύμμαχοι σε όλο τον κόσμο, καθώς και το Ηνωμένο Βασίλειο το ίδιο πρέπει να είναι προετοιμασμένοι για τις ευρύτερες διεθνείς επιπτώσεις μιας τέτοιας εξέλιξης.
Εκτιμάται ότι ένα πιθανό Brexit δεν θα σημάνει το τέλος της ευρωπαϊκής άμυνας και το ΝΑΤΟ (στο οποίο βασικό μέλος είναι το Ηνωμένο Βασίλειο), με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, θα συνεχίσει να υφίσταται και, μέσω αυτού, οι ΗΠΑ θα συνεχίσουν να εγγυώνται την εδαφική ακεραιότητα των Ευρωπαίων συμμάχων. Τα ευρωπαϊκά κράτη θα συνεχίσουν να προσπαθούν να προστατεύσουν τη δική τους εθνική ασφάλεια και θα συνεργάζονται όχι μόνο στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, αλλά και σε διμερές επίπεδο για τον σκοπό αυτό με την Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας (ΚΠΑΑ) που αποτελεί πλήρες τμήμα της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) της Ένωσης.
Ωστόσο, το Brexit θα έχει σοβαρές συνέπειες για τον ρόλο της Βρετανίας στον κόσμο, για το ΝΑΤΟ, όσο και για την Ε.Ε., τόσο σοβαρές ώστε η πιθανότητα για ένα τέτοιο καταστροφικό «στρατηγικό λάθος» είναι πιθανώς αρκετά χαμηλή.
Ένα Brexit θα στερήσει από την Ε.Ε. μίας από τις δύο πιο σημαντικές στρατιωτικές δυνάμεις που μαζί με τους Γάλλους, λόγω των εκστρατευτικών δυνατοτήτων τους, αποδεδειγμένα επιχειρούν σε παγκόσμια κλίμακα. Επίσης δεν είναι μόνο οι στρατιωτικές δυνατότητες της Βρετανίας που θα στερηθεί η Ε.Ε., είναι κυρίως οι υπηρεσίες διπλωματίας και ανταλλαγής πληροφοριών, καθώς και η διεθνής βοήθεια της ήπιας ισχύος που αδιαμφισβήτητα καταλαμβάνουν σημαντικό χώρο μέσα στην Ε.Ε.
Χωρίς το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία θα μείνει ως η μόνη μεγάλη στρατιωτική δύναμη στην Ε.Ε. Στη συνέχεια πιθανώς να εγκαταλείψει τη διμερή συνεργασία της με το Ηνωμένο Βασίλειο υπέρ των ανανεωμένων προσπαθειών σε επίπεδο Ε.Ε., δημιουργώντας ευκαιρίες για τη Γερμανία να αναπτύξει τη δική της γεωστρατηγική αντίληψη με τις γερμανικές στρατιωτικές δυνατότητες. Έτσι η Γαλλία και η Γερμανία θα μπορούσαν να εξελιχθούν σε επίκεντρο της συνεργασίας της Ε.Ε. για τα θέματα αυτά. Ωστόσο, είναι αμφίβολο αν η Γερμανία θα ήταν πρόθυμη ή σε θέση να συμμετάσχει σε ένα τέτοιο ρόλο.
Μια ακόμη μεγάλη συζήτηση που αναδύει φόβους είναι ότι το Brexit μπορεί να αλλάξει την ευρωπαϊκή ασφάλεια όσον αφορά την αντίδραση των ΗΠΑ. Εστιάζοντας, το Brexit μπορεί να σημαίνει μια «ειδική σχέση» της Βρετανίας με τις ΗΠΑ και έτσι μπορεί να κατηγορηθεί η Βρετανία ότι είναι «αμερικανικός Δούρειος Ίππος» που σκοπό έχει να αποδυναμώσει την Ε.Ε. ή να εξυπηρετήσει μόνο τις γεωστρατηγικές επιδιώξεις των ΗΠΑ, πράγμα που εκτρέπει την προσοχή από τις στενές σχέσεις που οι ΗΠΑ έχουν με άλλα ευρωπαϊκά κράτη.
Το Ηνωμένο Βασίλειο, εδώ και καιρό, αποτελεί ένα από τα θεμέλια των προσπαθειών συνεργασίας της Ε.Ε. στον τομέα της ασφάλειας, της άμυνας και της εξωτερικής πολιτικής, που βρίσκεται σε πλήρη συνεργασία με τη γαλλική αμυντική μηχανή. Η Ε.Ε. όφειλε να είναι σε θέση να χρησιμοποιήσει ένα ευρύτερο πεδίο εφαρμογής των μέσων πολιτικής, για να συμβάλει πιο άμεσα στη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια, για παράδειγμα δουλεύοντας σε στενή συνεργασία με τα Ηνωμένα Έθνη. Πράγματι, στρατιωτικές δυνάμεις της Ε.Ε., μετά από γαλλο-βρετανική πρόταση, προβλέπονταν να λειτουργήσουν υπό την εντολή του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, βοηθώντας να προετοιμαστεί το έδαφος για τη συμμετοχή των ειρηνευτικών δυνάμεων του Οργανισμού. Και οι δύο χώρες, αισθάνθηκαν απογοητευμένες με την αργή πρόοδο στη συνεργασία άμυνας και ασφάλειας της Ε.Ε.
Είναι γενικά αποδεκτό ότι η ΚΠΑΑ δεν έχει πραγματοποιήσει τις προσδοκίες κανενός μέλους της ΕΕ. Η ΚΠΑΑ δεν έχει βοηθήσει την Ε.Ε. να «κάνει τη φωνή της να ακουστεί στην παγκόσμια σκηνή» και η χρήση της ΚΠΑΑ για την αντιμετώπιση διεθνών κρίσεων είναι πολύ περιορισμένη.
Κλείνοντας, υποστηρίζουμε ότι μια βρετανική έξοδος είναι επιζήμια, τόσο στο Ηνωμένο Βασίλειο, όσο και στην Ε.Ε. Αφού στερεί από την υπόλοιπη Ε.Ε. τουλάχιστον μια δυναμική ηγέτιδα δύναμη, ένα πιθανό βασικό παράγοντα στην ανάπτυξη και την ενίσχυση της συνολικής προσέγγισης της Ε.Ε. Φυσικά, θα μπορούσαμε επίσης να δούμε οποιαδήποτε ζημιά στην ΚΠΑΑ ως δυνητικά απελευθερωτική. Αφού η Ε.Ε. θα μπορούσε να αδράξει την ευκαιρία της ανίσχυρης ΚΠΑΑ και να στρέψει την προσοχή της στην πολιτική εξουσία, να αναπτύξει το συγκριτικό της πλεονέκτημα στην πολιτική αντιμετώπισης των κρίσεων και να αναπτύξει μια ολοκληρωμένη προσέγγιση πιο στενής συνεργασίας με τους υπόλοιπους οργανισμούς και κράτη που θα μπορούσαν να παράσχουν τα αναγκαία στρατιωτικά μέσα.
* Ο κ. Δημήτρης Τσαϊλάς είναι Υποναύαρχος ΠΝ ε.α.
