Του Βασίλη Κοψαχείλη*
Στην αγγλόφωνη ηλεκτρονική έκδοση της τουρκικής εφημερίδας Sabah Daily, δημοσιεύθηκε την περασμένη Δευτέρα (6 Αυγούστου) ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο που υπογράφεται από τον Yahya Bostan με τίτλο σε ελεύθερη μετάφραση «Ένας οδηγός αποκλιμάκωσης της Τουρκο-Αμερικανικής κρίσης».
Το άρθρο αυτό είναι σημαντικό από πολλές πλευρές.
Είναι σημαντικό διότι αποτυπώνει το σύγχρονο τρόπο σκέψης της τουρκικής ελίτ, που έχει δεθεί στο μαξιμαλιστικό-ηγεμονικό σχέδιο του προέδρου Ερντογάν σε ότι αφορά τις διεθνείς σχέσεις της χώρας.
Είναι όμως ακόμη πιο σημαντικό για εμάς εδώ στην Ελλάδα, που φοβάμαι ότι σχεδιάζουμε ακόμη την στρατηγική μας απέναντι στην Τουρκία, βάσει της εμπειρίας παλαιών ετών…
Πως βλέπει η Τουρκία τις σχέσεις της με τις ΗΠΑ
Το άρθρο κάνει μια αποτίμηση της κατάστασης της Τουρκίας πριν το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου και το πώς αναπτύχθηκαν οι συμμαχικές της σχέσεις με τις ΗΠΑ, και πως είναι σήμερα η Τουρκία στη δεύτερη φάση της Μετα-Ψυχροπολεμικής Εποχής.
Αναφέρει ότι η Τουρκία ήταν μία φτωχή και αδύναμη χώρα τα προπολεμικά χρόνια, που υπέφερε οικονομικά από τους ανταγωνισμούς μεταξύ των μεγάλων Ευρωπαϊκών δυνάμεων, που κατέληξαν στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου σύμφωνα με τον αρθρογράφο κατέστρεψε οικονομικά τη χώρα. Μετά τον πόλεμο, η τότε Σοβιετική Ένωση ζήτησε εδάφη από την Τουρκία, με την οποία είχε κοινά σύνορα και ανήμπορη όπως ήταν η Τουρκία, στράφηκε προς τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ για βοήθεια και ασφάλεια.
Πάντα σύμφωνα με τον αρθογράφο, καθ' όλη τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου η Τουρκία υπόμεινε και ζημιώθηκε από τις θυσίες που έπρεπε να κάνει λόγω των συμμαχικών της δεσμεύσεων.
Αυτό που ο αρθογράφος τονίζει επανειλημμένα στο κείμενό του, είναι ότι παρότι η Τουρκία ήταν αδύναμη, ποτέ δεν έκανε εκπτώσεις στα ζητήματα της εθνικής της ασφάλειας και στα κυριαρχικά της συμφέροντα, με όποιο κόστος. Χαρακτηριστικά αναφέρει ότι δεν σκέφτηκε η χώρα του τις επιπτώσεις από την επέμβαση στην Κύπρο το '74 και ότι οι ΗΠΑ επέβαλαν στην Τουρκία εμπάργκο όπλων.
Έ, και… προεκτείνω εγώ τη σκέψη του τούρκου δημοσιογράφου. Λίγα χρόνια αργότερα το πήραν πίσω και μια ολόκληρη γραμμή συναρμολόγησης αεροσκαφών F-16 στήθηκε στη Τουρκία από την οποία βγήκαν πάνω από 200 μαχητικά που εξόπλισαν την τουρκική αεροπορία και μετέφεραν πολύτιμη γνώση σε χιλιάδες τεχνικούς και επιστήμονες της χώρας.
Όταν ο Ψυχρός Πόλεμος τελείωσε, συνεχίζει ο αρθρογράφος, ένα νέο κεφάλαιο άνοιξε για την Τουρκία. Απελευθερωμένη από τα δεσμά των προηγούμενων ετών, εκμεταλλεύτηκε τις δυνατότητές της, καθώς την γεωγραφική και πολιτισμική της θέση, και αναπτύχθηκε πέρα από κάθε προσδοκία.
Υπό τον Ερντογάν, η χώρα έγινε οικονομικά, παραγωγικά, τεχνολογικά και στρατιωτικά πολύ ισχυρή και πλέον διεκδικεί ανάλογη θέση και σεβασμό στις διεθνείς υποθέσεις.
Το πρόβλημα κατά τον αρθρογράφο είναι ότι οι ΗΠΑ έχουν μείνει στα δεδομένα και στις συμπεριφορές της δεκαετίας του 1960. Για τον αρθρογράφο, η Τουρκία είναι το θύμα, ενώ η Αμερική είναι το κακό αφεντικό που δεν έχει καταλάβει ότι δεδομένα και εποχές άλλαξαν…
Το μήνυμα που εκπέμπει η Τουρκία είναι ότι δεν φοβηθήκαμε όταν ήμασταν αδύναμοι, θα φοβηθούμε τώρα; Μπροστά στα θέματα που άπτονται των κυριαρχικών μας συμφερόντων δεν κάνουμε πίσω.
Και φαίνεται πως η Τουρκία είναι πλέον αρκετά πειστική στην δική της αποτροπή, ακόμη και έναντι των ΗΠΑ. Και φαίνεται επίσης πως το μήνυμα «όχι εντολές, αλλά παζάρι συμφερόντων… και κάπου στη μέση να συμφωνήσουμε» να βρίσκει ευήκοα ώτα στην Ουάσιγκτον…
Το ελληνικό ενδιαφέρον…
Το άρθρο του Yahya Bostan στη Sabah έχει ιδιαίτερο Ελληνικό ενδιαφέρον. Στη χώρα μας, σε πολύ γενικές γραμμές, έχουμε στηρίξει ολόκληρη την στρατιωτική μας στρατηγική πάνω στην παραδοχή ότι αν είναι να υπάρξει κάποια στιγμή μία θερμή κρίση με την Τουρκία, τότε αυτή θα διαρκέσει μερικές ώρες μέχρι να παρέμβει καταλυτικά ο Αμερικανικός παράγοντας, να απαιτήσει επιστροφή στο status quo ante και να τηρηθούν ίσες αποστάσεις…
Το ζήτημα πλέον βρίσκεται στο ερώτημα, αν η Τουρκία θα ακούσει τις ΗΠΑ ή θα επιδιώξει μια διαπραγμάτευση υπό τις νέες συνθήκες που θα έχουν δημιουργηθεί, αν φυσικά αυτές οι συνθήκες την ευνοούν…;
Και από την άλλη, οι ΗΠΑ θα επέμβουν με αποφασιστικό τρόπο, απαιτώντας σταθερότητα και επιστροφή στο status quo ante; Ή ποια η παρεμβατική αξία των υπολοίπων Νατοϊκών εταίρων όταν βρίσκονται στα μαχαίρια με τον ισχυρό Ατλαντικό σύμμαχο και μπερδεμένοι μεταξύ Αρχών και Συμφερόντων σε ότι αφορά την Τουρκία; Για να μην αναφερθώ στην παρεμβατική αξία των Ευρωπαίων εταίρων μας στην Ε.Ε… Τέλος, ποιος θα είναι ο ρόλος του Κρεμλίνου σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο που περιμένει ακριβώς μια τέτοια ευκαιρία για να διαλύσει την όποια πολιτική συνοχή έχουμε ακόμη στην Ελλάδα… και ας μην αναφερθώ στις γεωπολιτικές τους επιδιώξεις…
Θέλω να καταλήξω στο ότι υπάρχει άμεση ανάγκη να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε την στρατηγική μας γενικά και την στρατιωτική στρατηγική μας ειδικά, έξω από τα συμβατικά κουτάκια και τις βεβαιότητες του παρελθόντος…
Δεν σας κρύβω ωστόσο, ότι η εφαρμοσμένη «επιχειρησιακή μας αποτελεσματικότητα» στην τραγωδία στο Μάτι, θα στοιχειώνει για πολλά χρόνια τις όποιες αισιόδοξες σκέψεις μου, ότι κάτι προς το καλύτερο μπορεί να αλλάξει στη χώρα μας…
*Ο Βασίλης Κοψαχείλης είναι Διεθνολόγος.
