Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
Όσο το μήνυμα προς την Τουρκία δεν είναι ξεκάθαρο, τόσο από τις ΗΠΑ, όσο και από την Ευρώπη, τόσο ο Ερντογάν θα συνεχίζει να ελίσσεται ελπίζοντας ότι στο τέλος κάτι θα κερδίσει, τονίζει στο liberal.gr ο Κώστας Φίλης, εκμεταλλευόμενος την ασταθή πολιτική της Ουάσινγκτον και την αδυναμία των Βρυξελλών να έχουν ρόλο για τις εξελίξεις στην γειτονιά τους.
Επισημαίνει ότι τα αμφίσημα μηνύματα που στέλνει η Δύση στον Ερντογάν του επιτρέπουν να θεωρεί ότι έχει χώρο για να συνεχίζει στην ίδια επιθετική τακτική, απειλώντας τόσο με έρευνες ακόμη και σήμερα, εντός της Κυπριακής ΑΟΖΑ, όσο και με εισβολή στη Συρία. Όσον αφορά την στάση που θα τηρήσουν οι ΗΠΑ σε περίπτωση επίθεσης της Τουρκίας στη Συρία κατά των Κούρδων, ο εκτελεστικός διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, θεωρεί ότι τα πάντα είναι ανοικτά.
Στο σενάριο για παράδειγμα που οι ΗΠΑ αποφασίσουν να αδειάσουν τους Κούρδους, προκειμένου να κάνουν το χατήρι του Ερντογάν, όπως αυτός επιδιώκει, τότε, σύμφωνα με τον κ. Φίλη, οι Κούρδοι, μένοντας ξεκρέμαστοι, προφανώς θα προσπαθήσουν να βρουν άλλη προστάτιδα δύναμη, για να προφυλαχθούν από την Τουρκία. Και αυτή η δύναμη θα είναι ο Ασαντ μαζί με την Ρωσία.
Όσο για την στάση της Ευρώπης, θέτει το ερώτημα, κατά πόσο αυτή, είναι έτοιμη να λάβει σκληρές κυρώσεις εναντίον της Άγκυρας για το γεγονός ότι παραβιάζει κατάφωρα τα κυριαρχικά δικαιώματα ενός κράτους μέλους της, όπως η Κύπρος, όταν κορυφαίοι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, με τις δηλώσεις τους, αναγνωρίζουν ότι η Τουρκία κρατά στα χέρια της ένα υπερόπλο, δηλαδή τις μεταναστευτικές ροές.
Η έναρξη πολεμικών επιχειρήσεων από την Αγκυρα στη Συρία δείχνει να είναι προ των πυλών. Τι να περιμένουμε ;
Μια επίθεση στη Συρία επιβεβαιώνει ότι ο Ερντογάν είναι τρόπω τινά απομονωμένος στο εγγύς εξωτερικό της Τουρκίας. Στη Συρία ο Ερντογάν επιχειρεί να υπερβεί το εμπόδιο που του προκαλεί η αδυναμία να βρεθεί κοινός παρονομαστής μεταξύ Άγκυρας – Ουάσινγκτον και να δημιουργηθεί αυτή η ζώνη ασφαλείας ανατολικά του Ευφράτη.
Σημειωτέον ότι η Ευρώπη, ακριβώς επειδή έχει θορυβηθεί από τις αυξανόμενες μεταναστευτικές ροές που έρχονται από την Τουρκία, υποστηρίζει την θέση περί δημιουργίας μιας ζώνης ασφαλείας ανατολικά του Ευφράτη.
Αλλά αυτό που θέλει να κάνει ο Ερντογάν είναι κάτι πολύ μεγαλύτερο από το να επαναπατρίσει 1 εκατομμύριο Σύριους. Ο επαναπατρισμός είναι το “τυράκι” προς την Ευρώπη.
Στην ουσία ο Ερντογάν θέλει να αλλοιώσει δημογραφικά τους Κούρδους και να τους απομονώσει, γεγονός που είναι ενάντια στα αμερικανικά συμφέροντα. Διότι οι Κούρδοι καθ' όλη την διάρκεια του συριακού εμφυλίου, που σοβεί από το Μάρτιο του 2011, αποτελούν μάλλον τον καλύτερο εταίρο των ΗΠΑ στην περιοχή.
Αν λοιπόν οι ΗΠΑ αποφασίσουν να αδειάσουν τους Κούρδους, προκειμένου να κάνουν το χατήρι του Ερντογάν, όπως αυτός επιδιώκει, τότε οι Κούρδοι, μένοντας ξεκρέμαστοι, προφανώς θα προσπαθήσουν να βρουν άλλη προστάτιδα δύναμη, για να προφυλαχθούν από την Τουρκία. Και αυτή η δύναμη θα είναι ο Ασαντ μαζί με την Ρωσία.
Αν σας ζητούσα να τολμήσετε μια πρόβλεψη για τις από εδώ και πέρα εξελίξεις, ποια θα ήταν αυτή ;
Καταρχήν δεν είναι βέβαιος ότι θα δούμε μια πολυμετωπική επίθεση της Τουρκίας. Δεν ξέρω δηλαδή αν η Τουρκία θα προχωρήσει σε μια κανονική εισβολή στα ανατολικά του Ευφράτη. Αν η Άγκυρα έχει πάρει μέσω των Ρώσων το πράσινο φως από το καθεστώς του Ασαντ, προκειμένου να κάνει κάτι τέτοιο, τότε πράγματι θα εξαπολύσει μια τέτοια εισβολή.
Εδώ όμως δεν ξέρουμε, ούτε αν η επίθεση αυτή θα έχει την ανοχή των ΗΠΑ, ούτε αν οι Αμερικανοί θα επιλέξουν να αποχωρήσουν οι 1.000 δικοί τους στρατιώτες που βρίσκονται στην περιοχή διευκολύνοντας την Τουρκία και αποτρέποντας το οξύμωρο ένας νατοικός στρατός να επιτίθεται σε έναν άλλο - γιατί μπορεί να βρεθούν ανάμεσα σε διασταυρούμενα πυρά. Επίσης εάν οι Αμερικανοί φύγουν από την περιοχή, άρα “αδειάσουν” τους Κούρδους, το ερώτημα είναι πως θα αλλάξουν οι συσχετισμοί εντός και εκτός Συρίας, καθώς οι τελευταίοι θα αναζητήσουν αλλού προστασία. Τέλος, αν οι Αμερικανοί δεν αποχωρήσουν από την περιοχή, αλλά παρ' όλα αυτά η Τουρκία προχωρήσει στην επίθεση, το ερώτημα είναι πως αυτό θα επηρεάσει τις σχέσεις Ουάσινγκτον - Άγκυρας, που είναι ήδη επιβαρυμένες.
Ποιο απ' όλα τα παραπάνω είναι κατά την γνώμη σας το πιθανότερο σενάριο ;
Είναι τόσο ρευστό το σκηνικό αυτή την στιγμή, ώστε δεν μπορώ να δώσω περισσότερες πιθανότητες στο ένα σενάριο σε σύγκριση με το άλλο. Πριν από μερικούς μήνες θα σας έλεγα ότι οι ΗΠΑ δεν έχουν διάθεση να αφήσουν ξεκρέμαστους τους Κούρδους. Σήμερα όμως μπορεί και να γίνει αυτό.
Εκτός του ότι είναι πολύ ρευστό το σκηνικό, έχουμε και μια πολύ ασταθή πολιτική από πλευράς ΗΠΑ, που στέλνει αμφίσημα μηνύματα, με αποτέλεσμα να μην μπορεί κάποιος να εκτιμήσει με ασφάλεια πως θα κινηθούν.
Τα μέχρι τώρα παραδείγματα αυτής της αμερικανικής πολιτικής είναι πάμπολλα. Οι ΗΠΑ έχουν “καταπιεί” την αγορά από την Τουρκία των ρωσικών πυραύλων S-400, καθώς έχουν συνδέσει την επιβολή κυρώσεων στην Άγκυρα, με την έναρξη λειτουργίας του συγκεκριμένου οπλικού συστήματος. Επίσης οι Αμερικανοί προτείνουν στην Τουρκία να αγοράσει Patriot και αεροσκάφη F-35, όταν την έχουν εκτοπίσει από το πρόγραμμα συμπαραγωγής τους., προκειμένου να την αποτρέψουν να θέσει σε λειτουργία τους S-400. Το μήνυμα λοιπόν που εισπράττει μέσω όλων αυτών η Αγκυρα, είναι ομιχλώδες και ασαφές από πλευράς ΗΠΑ.
Καλές λοιπόν και ευπρόσδεκτες οι δηλώσεις Πομπέο -είναι οι πιο θερμές από το 1974 και μετά- ωστόσο ενώ ο Αμερικανός υπ. Εξωτερικών λέει ότι εμείς θα κάνουμε ότι περνά από το χέρι μας για να αποτρέψουμε την Τουρκία να προβεί σε παράνομες ενέργειες, εντούτοις βλέπουμε ότι η επιθετικότητα της Άγκυρας συνεχίζεται.
Στο πλαίσιο αυτό η Τουρκία, πιθανότατα από αύριο, θα ξεκινήσει ερευνητικές γεωτρήσεις, όχι στα ΒΔ της Πάφου όπου αυτή μπορεί να υποστηρίξει ότι η περιοχή είναι διαφιλονικούμενη, ούτε στα Βόρεια της Κύπρου όπου επίσης ισχυρίζεται ότι το ψευδοκράτος έχει αδειοδοτήσει κάποια οικόπεδα, αλλά στο Νότο της Κύπρου, και δη σε τεμάχιο που έχει δοθεί στην ιταλογαλλική κοινοπραξία Eni-Total.
Στην πράξη αυτό που λέτε είναι ότι ο Ερντογάν θα συνεχίσει με την ίδια ή και με ακόμη πιο επιθετική τακτική, σωστά;
Το συμπέρασμα είναι ότι όσο το μήνυμα προς την Τουρκία δεν είναι σαφές και ξεκάθαρο, τόσο από τις ΗΠΑ, όσο και από την Ευρώπη, τόσο και ο Ερντογάν, εκμεταλλευόμενος την ασταθή εξωτερική πολιτική των πρώτων, και την αδυναμία της δεύτερης να έχει λόγο και ρόλο για τις εξελίξεις στην γειτονιά της, θα έχει χώρο για να ελίσσεται διπλωματικά, προσδοκώντας ότι αφού όλα τα ζητήματα παραμένουν ανοικτά πάνω στο τραπέζι, στο τέλος κάτι θα κερδίσει.
Ας μιλήσουμε για την Ευρώπη. Είναι προφανές ότι ο Ερντογάν θεωρεί πως με το προσφυγικό και μεταναστευτικό έχει πολύ ισχυρά εργαλεία έναντι της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μόλις η Τουρκία άνοιξε λίγο την κάνουλα, η Μέρκελ τον κάλεσε στο τηλέφωνο και εν συνεχεία τον συνάντησε στην Νέα Υόρκη, ενώ ο “σκληρός” Γερμανός υπουργός Εσωτερικών, Χορστ Ζεεχόφερ, δεσμεύθηκε κατά την επίσκεψή του στη γείτονα για χορήγηση περισσότερης ευρωπαϊκής βοήθειας, επιβεβαιώνοντας με την στάση του ότι η Άγκυρα κρατά στα χέρια της ένα υπερόπλο.
Άραγε υπό το φόβο των μεταναστευτικών ρευμάτων, πόσο σκληρές κυρώσεις μπορεί να λάβει η ΕΕ εναντίον της Τουρκίας για το γεγονός ότι παραβιάζει κατάφωρα τα κυριαρχικά δικαιώματα ενός κράτους μέλους της, όπως η Κύπρος ;
Βέβαια την ίδια στιγμή με τα παραπάνω, η Τουρκία απομονώνεται διπλωματικά, ολοένα και περισσότερο. Εκτός των δηλώσεων Πομπέο, αναφέρομαι στις πρόσφατες ανακοινώσεις καταδίκης της Αγκυρας από Γαλλία και Ιταλία για την εισβολή στην κυπριακή ΑΟΖ και συγκεκριμένα στο οικόπεδο 7…
Ασφαλώς και ο συνδυασμός των παραπάνω δείχνουν ότι η Τουρκία είναι διπλωματικά απομονωμένη στην Αν. Μεσόγειο, καθώς και ότι οι ΗΠΑ αναζητούν ένα σχήμα στην περιοχή που θα εξασφαλίζει αποτελεσματικά τα συμφέροντά τους.
Η σημασία της Αν. Μεσογείου γίνεται ολοένα και πιο σημαντική για τις ΗΠΑ, λόγω της καθόδου της Ρωσίας εξαιτίας του Συριακού, λόγω της διείσδυσης του Πεκίνου που βλέπει μια πύλη εισόδου προς την Ευρώπη για τα κινεζικά προιόντα, λόγω του προσφυγικού και μεταναστευτικού, λόγω της αστάθειας καθεστώτων, όπως της Λιβύης, λόγω του τρομοκρατικού δικτύου που έχει απλώσει τα πλοκάμια του, κλπ. Για όλους λοιπόν αυτούς τους λόγους, η Αν. Μεσόγειος έχει ιδιαίτερη σημασία για τις ΗΠΑ, και αναζητούν το κατάλληλο σχήμα, προκειμένου να προωθήσουν τα συμφέροντα τους. Η αλήθεια είναι ότι δεν θα ήθελαν να απουσιάζει από αυτό το σχήμα η Τουρκία, ωστόσο βλέποντας την πορεία της επιχειρούν να δημιουργήσουν εναλλακτική, χωρίς αυτήν. Ο στόχος πάντως παραμένει να μην μείνει εκτός νυμφώνα η Άγκυρα.
Ας πάμε στο ρόλο της Ελλάδας. Στον απόηχο των δηλώσεων Πομπέο και ενόψει της τριμερούς Ελλάδας-Κύπρου-Αιγυπτου, όπου παρών θα είναι ο Πρωθυπουργός Κ.Μητσοτάκης, πόσο αναβαθμισμένος είναι ο ρόλος της χώρας στην περιοχή ;
Ασφαλώς και είναι αναβαθμισμένος. Οπωσδήποτε η κυβέρνηση θέλει και στη συνεργασία με τις ΗΠΑ να συνδυάσει το γεωπολιτικό με την οικονομία. Δηλαδή όχι μόνο να αναβαθμιστεί γεωπολιτικά η Ελλάδα στου αμερικανικούς σχεδιασμούς αλλά αυτό να επιφέρει και επενδύσεις και συνεργασίες σε τομείς όπως της ενέργειας ώστε να εκβαθυνθούν οι σχέσεις.
Είναι επίσης βέβαιο πως αυτή η συνεργασία και το πρωτόκολλο που υπεγράφη στέλνει ένα μήνυμα στην Τουρκία ότι δεν παίζει μόνη της στην περιοχή και ότι υπάρχουν και δημιουργούνται εναλλακτικές για τα αμερικανικά συμφέροντα. Ενισχύεται και το αξιόμαχο των ενόπλων δυνάμεων και μπορεί να ανασυσταθεί και η πολεμική μας βιομηχανία μέσα από την συνεργασία αυτή.
Όμως οι ΗΠΑ, που ξέρουμε πως δεν θέλουν να χάσουν την Τουρκία παρά τον προβληματισμό και την έλλειψη εμπιστοσύνης, πρέπει με κάποιο τρόπο να διασφαλίσουν αποτελεσματικά έναν στρατηγικό τους εταίρο πως είναι Ελλάδα. Έναν εταίρο που χρειάζεται ένα σταθερό περιβάλλον για να ανακάμψει οικονομικά και να ενισχυθεί γεωπολιτικά.
Ως προς την τριμερή είναι σημαντικό να δημιουργούμε τους δεσμούς με Άγλυπτο και Ισραήλ. ΘΑ πρέπει όμως να δώσουμε σάρκα και οστά σε αυτή τη διαδικασία. Παράδειγμα η Αίγυπτος εδώ και 5 χρόνια αρνείται να μπει σε μια σοβαρή συζήτηση για την οριοθέτηση αποκλειστικής ζώνης με την Ελλάδα. Η γραφειοκρατία του ΥΠΕΞ της Αιγύπτου λέει ότι πρέπει πρώτα να τα βρει η Ελλάδα με την Τουρκία και μετά να γίνει αυτή η συζήτηση. Το ίδιο έλεγε βεβαια και όταν ο Ερντογάν επιχείρησε να δημιουργήσει ΑΟΖ με την Αίγυπτο. Θα πρέπει όμως τώρα να υπάρξει μια εξέλιξη. Μια σοβαρή συζήτηση για συμφωνία.
Γιατί το ΥΠΕΞ της Αιγύπτου κατήγγειλε την τουρκική προκλητικό στην κυπριακή ΑΟΖ. Λόγω της συμμαχίας ή διότι βλέπει κίνδυνο για την δική της ΑΟΖ
Η πολιτική επιβίωση του Αλ Σίσι συνδέεται με τον περιορισμό της μουσουλμανικής αδελφότητας της Αιγύπτου που συνδέεται ευθέως με Ερντογάν. Η Αίγυπτος έχει σχέσεις καλές και με τη Ρωσία και ως εκ τούτου δεν χρειάζεται να δώσει διαπιστευτήρια στις ΗΠΑ. Θέλει επικοινωνιακά να δείξει ότι στηρίζει την Κύπρο, με το βλέμμα στον βασικό του εχθρό τον ίδιο τον Ερντογάν.
