Τους λόγους για τους οποίους είδαμε έναν διαφορετικό Ερντογάν στην Αθήνα αναλύει σε συνέντευξή του στο Liberal ο διεθνολόγος Κωνσταντίνος Φίλης. Ο ίδιος επισημαίνει τα επόμενα βήματα της προσέγγισης Ελλάδας - Τουρκίας και αναφέρεται στις δύσκολες μελλοντικές διαπραγματεύσεις.
Χαρακτηρίζει θετικό τον απολογισμό της επίσκεψης του Τούρκου προέδρου στη χώρα μας και τονίζει πως ο κ. Ερντογάν «πρέπει να ρίξει πολύ νερό στο κρασί του» για να υπάρξει σύγκληση με την Ελλάδα στις διαφορές που εκείνος εγείρει.
Συνέντευξη στον Νικόλα Ταμπακόπουλο
Τι αφήνει πίσω της η επίσκεψη Ερντογάν στην Αθήνα και η συνάντηση με τον Κυριάκο Μητσοτάκη;
Αφήνει μια γεύση γλυκιά για την ώρα διότι μπήκαν τα πράγματα σε μια σειρά με τη Διακήρυξη των Αθηνών. Η Τουρκία δεσμεύεται σε ένα μη δεσμευτικό κείμενο να απόσχει από κινήσεις οι οποίες μπορεί να κλιμακώσουν την ένταση και να οδηγήσουν σε σύγκρουση. Αυτό είναι ευχάριστο διότι ναι μεν, επαναλαμβάνω ο χαρακτήρας είναι μη δεσμευτικός, αλλά αυτή τη διακήρυξη μέχρι σήμερα δεν την είχαμε.
Αντιθέτως, για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα το 2019- 2020 κυρίως μέχρι το 2022 είχαμε αρκετά μεγάλη ένταση ανάμεσα στις δύο πλευρές και από εκεί και πέρα είδαμε έναν Ερντογάν σε πολύ διαφορετικό κλίμα σε σχέση με το παρελθόν. Δεν θα πάω πίσω στο 2004-2005, αλλά σίγουρα θα μιλήσω για την τελευταία δεκαετία.
Παρατηρήσαμε πως οι δύο ηγέτες απέφυγαν να μιλήσουν για «βαριά» ζητήματα όπως η ΑΟΖ και η αποστρατιωτικοποίηση…
Για να μπούμε στα βαθιά ζητήματα θα πρέπει να υπάρχει μια συνθήκη που είναι αυτή της αποκλιμάκωσης και της εξομάλυνσης. Δεν μπορείς να συζητάς με την άλλη πλευρά και να προσδοκάς ότι μπορεί να προκύψει αποτέλεσμα, αν το κάνεις αυτό σε συνθήκες έντασης. Από την άλλη, η αλήθεια είναι ότι τα βαριά ζητήματα τα έχουν αφήσει τα δύο μέρη εκτός, γιατί καταλαβαίνουν ότι αυτήν τη στιγμή, εάν και εφόσον επρόκειτο να ασχοληθούν με αυτά, δεν θα υπήρχε αποτέλεσμα.
Αντιθέτως, θα μπορούσε να επιδεινωθεί το κλίμα. Θέλουν τα δύο κράτη, λοιπόν, να βελτιώσουν το κλίμα και εν συνεχεία να διερευνήσουν κατά πόσον υπάρχει η δυνατότητα να αναζητηθούν κάποιοι κοινοί παρονομαστές.
Αν με ρωτάτε αυτήν τη στιγμή σας λέω ότι είναι πάρα πολύ δύσκολο, διότι η Τουρκία θα πρέπει να βάλει τόσο πολύ νερό στο κρασί της, που ουσιαστικά το κρασί της θα γίνει νερό. Με την έννοια ότι αν συνεχίσει να εγείρει τα ζητήματα είτε υπό τη μορφή διεκδικήσεων, είτε υπό τη μορφή εκκρεμοτήτων που θα πρέπει να διευθετηθούν, τότε είναι προφανές ότι δεν θα μπορέσουμε να βρούμε κάποια λύση.
Τι έκανε τον Τούρκο πρόεδρο να αλλάξει στάση έναντι της Ελλάδας; Το ρωτώ γιατί από τον Έβρο και τα ταραγμένα νερά στο Αιγαίο, περάσαμε στο «Κυριάκο, φίλε μου».
Τον έκανε, πρώτα η συνειδητοποίηση ότι η Τουρκία είχε αρχίσει να χάνει έδαφος στην ανατολική Μεσόγειο και είχε κακές σχέσεις με όλα τα κράτη. Με το Ισραήλ, με την Αίγυπτο, και με την Ελλάδα. Δεύτερον, λόγοι οικονομικοί και η ανάγκη προσέγγισης με τη Δύση.
Τρίτον, το γεγονός ότι δεν θέλει να προσθέτει προβλήματα στις ήδη προβληματικές σχέσεις του με τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τέταρτον, γιατί αυτήν τη στιγμή με τη θέση που έχει πάρει η Τουρκία στο θέμα της Γάζας, αλλά και με τη θέση που έχει πάρει στο θέμα της Ουκρανίας, δεν έχει υποστηρίξει τις κυρώσεις, ενώ γενικώς διαθέτει την εικόνα ενός δύστροπου εταίρου νατοϊκού και της Δύσης.
Επομένως, το να «βγάζει» καλά νέα από ένα μέτωπο το οποίο είναι ευκολότερο από τα υπόλοιπα, γιατί έχει απέναντί του μια κανονική χώρα όπως την Ελλάδα, είναι σημαντικό για τον Ερντογάν. Η Ελλάδα δεν θέλει εντάσεις, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι υποχωρεί κατά το ελάχιστο από τα δικαιώματά της και την κυριαρχία της, αλλά οπωσδήποτε αν δούμε λίγο το χάρτη και τις σχέσεις με το Ισραήλ και την Αίγυπτο και τη θέση της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή, η Ελλάδα είναι μάλλον από τους «φακέλους» που λένε ότι είναι συγκριτικά πιο εύκολος.
Τέλος, αρκετοί εκφράζουν αμφιβολία κατά πόσο θα διαρκέσει το καλό κλίμα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Εφόσον η Ελλάδα επιμείνει στις θέσεις της, τι θα κάνει η Τουρκία;
Σημασία έχει ότι η Ελλάδα δεν πρόκειται να κάνει βήμα πίσω από την υπεράσπιση της κυριαρχίας της και των κυριαρχικών της δικαιωμάτων. Αυτή είναι η πραγματικότητα και άλλωστε η Ελλάδα δεν έκανε κάτι που να οδηγήσει στην αναδίπλωση της Τουρκίας, δεν έκανε κάποια υποχώρηση, δεν έδωσε κάποιο αντάλλαγμα για να αναδιπλωθεί η Τουρκία.
Η Τουρκία αναδιπλώθηκε γιατί κατάλαβε και ένα επιπλέον στοιχείο, επιπροσθέτως των ανωτέρω που σας ανέφερα. Ότι η Ελλάδα χωρίς να είναι της διπλωματικής εμβέλειας της Τουρκίας (είναι μια χώρα πολύ σημαντική σε διάφορα μέτωπα) και στρατιωτικά ενισχύθηκε και άρχισε να καλύπτει το κενό το οποίο υπήρχε στο κομμάτι της άμυνας. Η Τουρκία καταλαβαίνει πολύ καλά από χώρες που είναι ισχυρές σε θέματα άμυνας.
* Ο Κωνσταντίνος Φίλης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Αμερικανικού Κολεγίου Ελλάδας, αναλυτής διεθνών θεμάτων του ΑΝΤ1, παρουσιάζει την εκπομπή «Η Ελλάδα στον κόσμο (της)», η οποία προβάλλεται από την πλατφόρμα ΑΝΤ1+
