Ήταν Σεπτέμβριος του 2017 όταν ο Πρόεδρος της Γαλλίας Emmanuel Macron μέσα στο κατάμεστο, από Υπουργούς, Βουλευτές και κυρίως φοιτητές από όλη την Ευρώπη, Αμφιθέατρο του Πανεπιστημίου της Σορβόννης, σε ομιλία του σχετικά με την ολιστική του άποψη για την Ευρώπη, πρότεινε την δημιουργία «Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας Επέμβασης (European Intervention Initiative (E2I). Εύλογα ήταν στην αρχή τα ερωτήματα που γεννήθηκαν για το τι θα μπορούσε να προσφέρει ακόμα μία «Πρωτοβουλία» όταν είχαμε τόσες άλλες στην Ευρώπη, μέσα και έξω από την ΕΕ αλλά και το ΝΑΤΟ. Αναντίλεκτα το μεγάλο ερώτημα ήταν για το τι είχε στο μυαλό του «το Παρίσι» κάνοντας μία τέτοια πρόταση. Κάποιοι μάλιστα δεν έκρυψαν την καχυποψία τους για το ότι ο Macron θα ήθελε να δημιουργηθεί μία νέα πλατφόρμα για να προωθήσει τα στρατηγικά συμφέροντα της Γαλλίας.
Στην Ελλάδα μέχρι πρόσφατα δεν μας απασχόλησε ιδιαίτερα το θέμα αυτό. Μιας και όμως έχει αρχίσει η σχετική συζήτηση στους κύκλους της Άμυνας και Ασφάλειας αλλά και επειδή το είχαμε ήδη «τάξει» εδώ και καιρό στους αναγνώστες μας θα επιχειρήσουμε με αυτό το άρθρο να κάνουμε μία πρώτη «γνωριμία» με την αυτήν την «Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Επέμβασης (European Intervention Initiative (E2I) με την σκέψη ότι μάλλον θα πρέπει να εξετασθεί θετικά η συμμετοχή μας ως χώρα σε αυτήν.
Τι είναι η Ε2Ι και ποιος ο σκοπός της
Όπως αναφέρθηκε και στην εισαγωγή η «Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Επέμβασης- EI2» είναι μια γαλλική πρωτοβουλία που καθορίστηκε από τον Πρόεδρο Macron ως μέρος του οράματός του για μία «κυρίαρχη, ενωμένη και δημοκρατική Ευρώπη» με την φιλοδοξία τα ευρωπαϊκά κράτη να αναλάβουν μεγαλύτερες ευθύνες σχετικά με την ασφάλεια τους. Η πρωτοβουλία αυτή αφορά ένα κοινό πρόγραμμα των συμμετεχόντων ευρωπαϊκών κρατών προθύμων και με στρατιωτικές δυνατότητες.
Ο κύριος σκοπός της Ε2Ι είναι η ανάπτυξη μιας κοινής Στρατηγικής Κουλτούρας μεταξύ των συμμετεχόντων κρατών ενισχύοντας τις διμερείς αμυντικές συνεργασίες αλλά και τις κοινές προσπάθειες που διενεργούνται στο ΝΑΤΟ και στην ΕΕ προκειμένου να αποτελέσει την βάση για αποτελεσματική εκτέλεση επιχειρήσεων σε ολόκληρο το φάσμα των κρίσεων όταν απαιτηθεί. Παράλληλα αποσκοπεί στην ενίσχυση της στρατιωτικής αξιοπιστίας της Ευρώπης αλλά και στη επαύξηση της στρατηγικής της αυτονομίας. Αυτή η Πρωτοβουλία όμως δεν είναι … Στρατιωτική Δύναμη και ουδόλως συνιστά οποιαδήποτε μορφή ενός …Ευρωπαϊκού Στρατού! Σχετικά με την Στρατηγική Κουλτούρα αναπτύσσεται ενός της ΕΕ η Στρατηγική Πυξίδα. Αυτό θα είναι ένα ακρογωνιαίο έγγραφο που θα εξηγεί λεπτομερώς ποιες ευθύνες ασφάλειας και άμυνας επιθυμεί να αναλάβει η ΕΕ, για ποιους σκοπούς και μέσω ποιων εκτελεστικών επιχειρήσεων ή εκπαιδευτικών αποστολών.
Συμμετέχοντα Κράτη
Χωρίς κριτήρια συμμετοχής αλλά με συγκλίνοντα στοιχεία το κοινό όραμα σχετικά με τις ευρωπαϊκές ανησυχίες για την ασφάλεια, η Πρωτοβουλία απέκτησε μορφή τον Ιούνιο 2018 με την συμμετοχή του Βελγίου, Δανίας Γερμανίας, Εσθονίας, Γαλλίας, Κάτων Χωρών, Πορτογαλίας, Ισπανίας και Ηνωμένου Βασιλείου. Ακολούθησε η Φιλανδία, η Νορβηγία και η Σουηδία και η Ιταλία.
Βλέπουμε ότι συμμετέχουν δύο χώρες εκτός ΕΕ αλλά μέλη του ΝΑΤΟ όπως η Νορβηγία και το Ηνωμένο Βασίλειο το οποίο είναι ιδιαίτερα ενεργό και με την Ε2Ι μετά το Brexit έχει την δυνατότητα συμμετοχής σε ευρωπαϊκά θέματα ασφάλειας. Άλλωστε το ΗΒ συνδέεται με την Γαλλία με το Σύμφωνο Lancaster House του 2010 που αφορά Στρατηγική Αμυντική Συνεργασία σε πολλούς τομείς όπως η Διακλαδική Εκστρατευτική Δύναμη.
Επίσης αξίζει να σημειωθεί ότι συμμετέχει η Δανία η οποία έχει εξ αρχής αυτοεξαιρεθεί από την ΚΕΠΠΑ. Από την Ανατολική Ευρώπη συμμετέχει μόνον η Εσθονία ενώ δεν προσκλήθηκε η Πολωνία αν και θεωρείται ανερχόμενη δύναμη στην Ευρώπη. Τέλος σχετικά με τις συμμετοχές επισημαίνεται ότι το Βερολίνο «μπήκε» με «βαριά καρδιά» αλλά διάσυνδεσε την συμμετοχή του με την σε συνέχεια Συνθήκη του Άαχεν του Ιαν 2019 σύμφωνα με την οποία η ίδια η Γαλλία δίνει εγγυήσεις για την … Ασφάλεια της.
Βασικά στοιχεία και κύριες δραστηριότητες της Ε2Ι
Κύριο στοιχείο της Ε2Ι είναι το μικρό σχήμα, η ευελιξία και η μη δεσμευτικότητα. Δίνεται έμφαση σε ευρωπαϊκά κράτη που είναι πρόθυμα και ικανά να εμπλέξουν τις στρατιωτικές τους δυνάμεις όταν και όπου είναι απαραίτητο για να προστατεύσουν τα Ευρωπαϊκά συμφέροντα ασφάλειας σε όλο το φάσμα των κρίσεων όπως αναφέρθηκε και παραπάνω είτε ως ΝΑΤΟ, είτε ως ΕΕ είτε και ως ΟΗΕ.
Οι βασικοί τομείς δραστηριοτήτων του Προγράμματος είναι η ανταλλαγή πληροφοριών, κοινές σχεδιάσεις και κοινοί προγραμματισμοί αλλά και κοινή εκμετάλλευση διαπιστώσεων και διδαγμάτων από ασκήσεις και επιχειρήσεις. Συμμετοχή σε οποιαδήποτε από τις συγκεκριμένες πρωτοβουλίες της ή σε στρατιωτικές επιχειρήσεις που προκύπτουν, θα υπόκειται σε κυρίαρχη εθνική λήψη αποφάσεων.
Δομή, λειτουργία και σχέση με ΕΕ και ΝΑΤΟ
Δεν δημιουργούνται νέες δομές και αποφεύγεται ο οποιοσδήποτε διπλασιασμός προσπάθειας αλλά η Πρωτοβουλία βασίζεται επάνω στις υφιστάμενες δομές. Έχει όμως δημιουργηθεί μία μόνιμη ολιγομελής Γραμματεία στο Υπουργείο Άμυνας της Γαλλίας με Αξιωματικούς Συνδέσμους από τα κράτη που συμμετέχουν. Τις πολιτικές κατευθύνσεις τις δίνει η ετήσια Υπουργική Σύνοδος ενώ δυο φορές τον χρόνο συναντώνται οι Στρατιωτικοί Αντιπρόσωποι.
Τονίζεται εμφατικά ότι η E2I είναι εκτός δομών και λειτουργιών της ΕΕ και του ΝΑΤΟ και ενεργεί συμπληρωματικά ή ακόμα και ενισχυτικά ως προς τους δύο. Ο ΓΓ/ΝΑΤΟ Jens Stoltenberg έχει δηλώσει άλλωστε ότι την βλέπει ως κάτι που μπορεί να συμπληρώσει και να ενισχύσει το έργο του ΝΑΤΟ. Πάντως το άρθρο 20 της Συνθήκης της ΕΕ επιτρέπει με ένα κατώτερο όριο 9 κρατών να έχουν επαυξημένη συνεργασία μεταξύ τους αλλά μέσα στο πλαίσιο της ΕΕ και φυσικά αυτή η συνεργασία να είναι ανοικτή σε όλους αλλά και στα όρια της ΚΠΑΑ
H Γαλλία βέβαια έχει προτείνει κάποια από τα προγράμματα της Μόνιμης Διαρθρωμένης Συνεργασίας της ΕΕ (PESCO) να ενσωματωθούν στην E2I ίσως για να μπορεί να συμμετάσχει ΗΒ και Νορβηγία. Για παράδειγμα, υπάρχει ένα έργο PESCO με επικεφαλής τη Γερμανία που ονομάζεται EUFOR Crisis Operation Core (EUFOR CROC) που έχει πολλά κοινά σημεία με την «Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Επέμβασης» αλλά υπάρχουν μέχρι τώρα σοβαρέ γερμανικές επιφυλάξεις.
Τι έχει γίνει μέχρι σήμερα
Ήδη οι αρχικές εννέα χώρες έχουν γίνει 13, ενώ έχουν εγκατασταθεί οι Σύνδεσμοι στο Γαλλικό Υπουργείο Άμυνας όπου όπως προαναφέρθηκε λειτουργεί πλέον και μία μικρή Γραμματεία για την υποστήριξη της Πρωτοβουλίας.
Από τις τρεις Υπουργικές Συνόδους, η 2η έγινε στην Ολλανδία στο Hilversum τον Σεπ 2019, όπου συμφωνήθηκαν οι « Όροι Συμμετοχής» και η Λειτουργία της Ε2Ι, συγκροτήθηκαν Ομάδες Εργασίας για συγκεκριμένα πεδία και αποφασίστηκε να εξετασθεί η διασύνδεση με 2-3 προγράμματα της PESCO.
H 3η και τελευταία Υπουργική Σύνοδος λόγω πανδημίας δεν έγινε με φυσική παρουσία στην Πορτογαλία όπως είχε προγραμματιστεί αλλά μέσω τηλεδιάσκεψης την 25 Σεπτεμβρίου 2020. Εκτιμήθηκε η πρόοδος των εργασιών που έχουν κάνει οι Ομάδες Εργασίας και ο λεγόμενος Στρατηγικός Διάλογος, αλλά και τα συμπεράσματα από σεμινάρια για την Ανθεκτικότητα (Resilience) από την πανδημία και συζητήθηκε το θέμα της διεύρυνσης. Αξίζει να επισημάνουμε εμφατικά ότι στα πλαίσια της συζήτησης για τις περιοχές που υπάρχουν κίνδυνοι Ασφάλειας όπως η Sahel, o Αρκτικός Κύκλος και η Λευκορωσία σημαντική θέση είχε και η Μεσόγειος κάτι βεβαίως που μας ενδιαφέρει. Η επόμενη Υπουργική Σύνοδος, το 2021 θα φιλοξενηθεί στην Σουηδία.
Τέλος τονίζεται ότι πέρα από τις εργασίες ως «Forum» σε πρακτικό πεδίο η Πρωτοβουλία σχεδίασε και εκτέλεσε στις Μπαχάμες τον Σεπτέμβριο 2019 Επιχείρηση για Ανακούφιση Πληθυσμού από τις φυσικές καταστροφές του Τυφώνα Dorian.
Πως προδιαγράφεται το μέλλον
Η Γαλλία και το ΗΒ επιθυμούν να μην υπερβεί η Πρωτοβουλία τα 15 μέλη ενώ η Γερμανία επιδιώκει όσο το δυνατόν περισσότερα μέλη. Η τάση βέβαια είναι ότι προέχει αυτή την περίοδο η σταθεροποίηση και η εμπέδωση απέναντι στην διεύρυνση. Μετά την «ωρίμανση» της θα επανεξεταστεί η πρόσκληση σε νέα μέλη.
Το πώς η Ε2Ι θα εξελιχθεί μεσο-μακροπρόθεσμα εξαρτάται από την πολιτική βούληση των συμμετεχόντων κρατών και στο αν τελικά μπορεί να υπάρχει παράλληλα με τις δομές ΕΕ και ΝΑΤΟ συμπληρώνοντας το έργο τους. Αναντίρρητα σημαντικό ρόλο θα παίξει η Γαλλία ως ηγετικό κράτος και το αν με κάποια άλλη πολιτική ηγεσία προσπαθήσει να χρησιμοποιήσει την Πρωτοβουλία καθαρά και μόνο για τα δικά της στρατηγικά συμφέροντα. Δείχνει όμως ότι «μοιράζεται την ιδιοκτησία» και ευνοεί τις τα δραστηριότητες άλλων μελών όπως η Ολλανδία αλλά και η Εσθονία (για την Ασφάλεια της Βαλτικής)
Ελλάδα και Ε2Ι
Εκτιμάται ότι η Γαλλία επιθυμεί την συμμετοχή ενός ακόμα φιλικού κράτους με ισχυρές ΕΔ όπως η Ελλάδα και είναι βέβαιο ότι τουλάχιστον ανεπίσημα έχει προσκαλέσει την χώρα μας να συμμετάσχει. Τον Φεβρουάριο 2020 ο ΥΕΘΑ κ. Νίκος Παναγιωτόπουλος σε συνάντηση που είχε με την Γαλλίδα ομόλογο του κ.Florence Parly είχε δηλώσει μεταξύ άλλων ότι η Ελλάδα επιθυμεί να συμμετάσχει. To γιατί δεν έχει γίνει μέχρι τώρα το γνωρίζει η Κυβέρνηση. Δεν είμαστε σε θέση να η γνωρίζουμε κατά πόσο έγκυρη ήταν αυτή η δήλωση και αν τελικά υπάρχει η πολιτική βούληση για κάτι τέτοιο, μιας και σε τέτοιες συναντήσεις ιδιαίτερα με τους Γάλλους ακούγονται… δυστυχώς πολλά.
Αντί επιλόγου
Μπορεί να είναι πρόωρη οποιαδήποτε εκτίμηση για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας Επέμβασης (European Intervention Initiative (E2I) αλλά κάθε πρωτοβουλία που φιλοδοξεί να ενισχύσει την Ευρωπαϊκή Ασφάλεια και να ενδυναμώσει την Ευρώπη θα πρέπει να την βλέπουμε κατ’ αρχήν θετικά. Υψίστης σημασίας είναι αναμφίβολα η δημιουργία κοινής Στρατηγική Κουλτούρας αλλά δεν είναι αυτοσκοπός. Η Ασφάλεια της Ευρώπης όμως είναι. Κλείνοντας εκτιμάται ότι η συμμετοχή της Ελλάδος σε αυτήν την Πρωτοβουλία σύμφωνα με όσα παραπάνω αναφέρθηκαν μόνο θετικό πρόσημο θα έχει.
*Ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι επικεφαλής στο «Παρατηρητήριο Liberal»
ΠΗΓΕΣ
1. Netherlands Institute of International Relations «Clingendae». The European Intervention Initiative. Developing a shared strategic culture for European defence https://www.clingendael.org/sites/default/files/2019-09/The_European_Intervention_2019.pdf
2. UK Parliament House of Commons Library. The European Intervention Initiative https://commonslibrary.parliament.uk/research-briefings/cbp-8432/
3. War on Rocks. CAN MACRON’S EUROPEAN INTERVENTION INITIATIVE MAKE THE EUROPEANS BATTLE-READY? https://warontherocks.com/2019/10/can-macrons-european-intervention-initiative-make-the-europeans-battle-ready/
4. MoD France E21.
5. Defence Studies. EU security and defence cooperation in times of dissent: analysing PESCO, the European Defence Fund and the European Intervention Initiative (EI2) in the shadow of Brexit https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/14702436.2020.1778472
