Συμπληρώθηκαν οι 100 ημέρες της Διακυβέρνησης Μπάιντεν και έχουμε ήδη μία πρώτη σαφή εικόνα σχετικά με την άσκηση της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ που αναμφίβολα είναι θεμελιωδώς διαφορετική από αυτήν της Διοίκησης Τραμπ.
Τα όσα γίνονται και λέγονται σε αυτές τις πρώτες 100 ημέρες δεν είναι τίποτα λιγότερο ή περισσότερο από το πλαίσιο που είχε «χαράξει» ο για δεκαετίες εντρυφήσας στην Εξωτερική Πολιτική των ΗΠΑ Πρόεδρος Μπάιντεν από την προεκλογική του εκστρατεία και μετά.
Αποτέλεσε έκπληξη το γεγονός ότι σε χρονικό διάστημα μικρότερο των δύο μηνών από την ανάληψη της Προεδρίας, η Στρατηγική Αντίληψη της Διοίκησης Μπάιντεν για τις πολιτικές των ΗΠΑ στο διεθνές στερέωμα αποτυπώθηκε σχεδόν άμεσα (3 Μαρτίου 2021) σε ένα θεσμικό και καθοδηγητικό έγγραφο όπως είναι η «Ενδιάμεση Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας».
Γενικά
Η Ενδιάμεση Στρατηγική (Καθοδήγηση) Εθνικής Ασφάλειας (Interim National Security Strategy Guidance - INSSG) είναι ένα 24σέλιδο έγγραφο που δεν καθοδηγεί μόνο όλον τον διοικητικό αμερικανικό μηχανισμό στα θέματα εξωτερικής πολιτικής θέτοντας ταυτόχρονα τις προτεραιότητες.
Στέλνει και ένα σαφές μήνυμα σε όλο τον κόσμο για το πώς η Ουάσιγκτον με την νέα Αμερικανική Διοίκηση θα αντιμετωπίσει τους ανταγωνιστές και αντιπάλους, πως θα συνεργαστεί με τους Συμμάχους και Εταίρους της και οπωσδήποτε πως θα αντιμετωπίσει γενικά παγκόσμια προβλήματα, όπως η οικονομική ευημερία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και η κλιματική αλλαγή μέσω των Διεθνών Οργανισμών και πολυμερών συνεργασιών.
Αξίζει να σημειωθεί ότι σε έκταση είναι το μισό από το αντίστοιχο 55σέλιδο έγγραφο του Δεκεμβρίου 2017 NSS της διοίκησης Τραμπ αλλά είναι άκρως περιεκτικό και δεν πλατειάζει.
Είναι εντυπωσιακό ότι μελετώντας αυτές τις δύο ΣΕΑ αλλά και αυτή του 2015 «του Ομπάμα» μπορούμε να διαπιστώσουμε πως μέσα σε αυτά τα 6 χρόνια εξελίσσεται η Στρατηγική Αντίληψη των ΗΠΑ απέναντι στις μεταβαλλόμενες γεωπολιτικές συνθήκες του παγκοσμίου περιβάλλοντος χωρίς όμως παράλληλα να διακόπτεται και η συνέχεια αυτής.
Ο τόνος και το ύφος του κειμένου αντικατοπτρίζει τον «χαρακτήρα» της νέας αμερικανικής ηγεσίας αλλά και το όραμα αυτής, όπως αντιλαμβάνεται το «Τοπίο της Παγκόσμιας Ασφάλειας» (1ο Μέρος) αλλά και όπως θέτει τις «Προτεραιότητες Εθνικής Ασφάλειας» της χώρας (2ο Μέρος).
Ανάλυση
Βασικές απειλές
Στην όσο το δυνατόν συνοπτική ανάλυση που θα επιχειρήσουμε, αυτού του σημαντικού εγγράφου όχι μόνο για τις ΗΠΑ αλλά και για ολόκληρο τον κόσμο, μιας και είναι η μόνη Παγκόσμια Υπερδύναμη, δεν θα διαχωρίσουμε αλλά θα διασύνδεσουμε τα δύο βασικά κύρια μέρη του για μία ευκολότερη κατανόηση του.
Οι Βασικές προκλήσεις Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ που προσδιορίζονται στην Ενδιάμεση Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας είναι:
- Οι Παγκόσμιες (διακρατικές) απειλές όπως η πανδημία, η κλιματική αλλαγή, η τρομοκρατία, η διάδοση των πυρηνικών και άλλων όπλων μαζικής καταστροφής.
- Η Διάβρωση της Δημοκρατικής κανονικότητας και των δημοκρατικών αξιών καθώς επίσης και η υπονόμευση του Κράτους Δικαίου. Η άνοδος του Λαϊκισμού εντός και εκτός ΗΠΑ.
- Οι Απειλές που προέρχονται από την ανακατανομή Ισχύος και τον αναθεωρητισμό Μεγάλων Δυνάμεων όπως η Κίνα και η Ρωσία
- Οι Απειλές εναντίον αυτής που αποκαλούμε μεταπολεμική Φιλελεύθερη Τάξη.
- Οι Ανεξέλεγκτες Επαναστατικές αλλαγές της τεχνολογίας.
- Οτιδήποτε απειλεί την ευημερία των Αμερικανών Πολιτών και ιδιαίτερα την συνοχή της «μεσαίας τάξης» για την οποία γίνεται ιδιαίτερη αναφορά με ειδικές αναφορές στο Εμπόριο.
Διεθνής Τάξη- Συμμαχίες-Διεθνής Συνεργασία-Κρίσιμες Περιοχές
Τα όσα λέει και κάνει η νέα Αμερικανική Διοίκηση στις 100 πρώτες ημέρες της Διακυβέρνησης του, αλλά και όπως διατυπώνονται οι βασικές αρχές για την διατήρηση της Διεθνούς Τάξεως, αντιπροσωπεύει το γνωστό πλέον σύνθημα του ίδιου του Μπάιντεν ότι «η Αμερική επιστρέφει».
Το «πρώτα η Αμερική» του Τραμπ που δυστυχώς έγινε «η Αμερική μόνη» όσο και αν προσπάθησαν ο Ματτίς, ο Μακμάστερ και αργότερα ο Πόμπεο να το διορθώσουν, γίνεται πλέον η «Αμερική μαζί με τους Συμμάχους της», η Αμερική σε πολυμερείς συνεργασίες.
Είναι άξια αναφοράς η επισήμανση ότι πλέον «δοκιμάζονται οι Συμμαχίες, οι θεσμοί, οι κανόνες και η Διεθνής Τάξη που οι ΗΠΑ συνετέλεσαν στην καθιέρωση τους και αυτές οι δοκιμασίες απαιτούνται να αντιμετωπιστούν από κοινού με Συμμάχους και Εταίρους». Γίνεται σαφής αναφορά ότι για την Ουάσιγκτον η ενδυνάμωση και ο εκσυγχρονισμός των Συμμαχιών σημαίνει και ενίσχυση της ίδιας της Αμερικανικής Ισχύος και αυτό της δίνει την δυνατότητα να αντιμετωπίσει έγκαιρα τις απειλές και πριν φθάσουν στις αμερικανικές ακτές.
Ο ΟΗΕ και οι λοιποί Διεθνείς Οργανισμοί μπορεί να έχουν … ατέλειες αλλά παραμένουν απαραίτητοι για την προώθηση των αμερικανικών συμφερόντων και η Αμερική θα είναι συνεπής στις οικονομικές υποχρεώσεις απέναντι τους. Εδώ θα λέγαμε ότι είναι και μία μομφή προς την Διοίκηση Τραμπ που έδωσε χώρο και χρόνο σε ανταγωνιστές των ΗΠΑ να προωθήσουν την δική τους ατζέντα όπως η Κίνα στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και για τον οποίο δηλώνεται κατηγορηματικά ότι θα ηγηθεί όλων των προσπαθειών για τον μετασχηματισμό του και την αποτελεσματικότητα αυτού.
Σε ότι αφορά στην Μέση Ανατολή διατηρείται η ακλόνητη αμερικανική δέσμευση για την ασφάλεια του Ισραήλ και η επιδίωξη περαιτέρω εξομάλυνσης των σχέσεων με τους γείτονες του και επαναβεβαιώνεται ότι η Ουάσιγκτον προωθεί την λύση για τα δύο κράτη.
Παράλληλα θίγεται το θέμα της επιθετικότητας του Ιράν, και της τρομοκρατίας από την Αλ Κάιντα και τον ISIS. Με την επισήμανση ότι δεν «δίνονται λευκές επιταγές» δίνεται και ένα ιδιαίτερο μήνυμα στην Σαουδική Αραβία.
Στρατιωτική Ισχύς- Έλεγχος Εξοπλισμών
Υπογραμμίζεται ότι η Διπλωματία και η Οικονομία είναι τα βασικά εργαλεία της προώθησης των συμφερόντων των ΗΠΑ παγκοσμίως και ως εκ τούτου πρέπει να ενισχυθούν, τονίζεται ότι θα υπάρξουν έξυπνες και λελογισμένες επιλογές χρήσεως της Αμερικανικής Στρατιωτικής Ισχύος.
Σχετικά με την σημασία που δίνεται στην Στρατιωτική Ισχύ, θα λέγαμε ότι παραμένει στην ίδια αντίληψη της ΣΕΑ του 2017 η οποία ανέφερε ότι αποτελεί «ζωτικό συστατικό του ανταγωνισμού για επιρροή και θα πρέπει να διατηρηθεί υπέρτερη απέναντι σε κάθε αντίπαλο», απλά τώρα αλλάζει η διατύπωση χαρακτηρίζοντας την «αποφασιστικό αμερικανικό πλεονέκτημα» προσθέτοντας ότι «η χρήση της θα πρέπει να είναι η τελευταία λύση».
Ενώ στην ΣΕΑ του 2017 ο έλεγχος των εξοπλισμών δεν αποτελούσε προτεραιότητα όπως με σαφήνεια εμπεριεχόταν σε αυτήν του 2015, στην Ενδιάμεση ΣΕΑ υπάρχει μία διαφορετική προσέγγιση με την επισήμανση ότι «φιλοδοξία των ΗΠΑ είναι να αποφύγει δαπανηρές κούρσες εξοπλισμών και να αποκαταστήσει την αξιοπιστία ως χώρα - ηγέτης στον έλεγχο αυτών». Όμως η βασική διαφοροποίηση εντοπίζεται στο ότι θα ληφθούν μέτρα για να μειωθεί ο ρόλος των πυρηνικών όπλων στην εθνική ασφάλεια.
Ανταγωνισμός απέναντι στην Κίνα και στην Ρωσία
Αναγνωρίζεται ότι υφίσταται πλέον ανταγωνισμός Μεγάλων Δυνάμεων που επιδιώκουν να επεκτείνουν την επιρροή τους τόσο σε περιφερειακό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο κάτι που θυμίζει τις αρχές του προηγούμενου αιώνα. H Ενδιάμεση ΣΕΑ περιγράφει τις στρατηγικές προκλήσεις από μία αυξητικά επιθετική Κίνα και μία αποσταθεροποιητική Ρωσία και καθιστά σαφές ότι η Αμερική θα έχει πλέον μία ισχυρότερη παρουσία στον Ινδό-Ειρηνικό αλλά και στην Ευρώπη ενώ δεν θα απουσιάζει και στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής.
Με την σε εξέλιξη απόσυρση των Αμερικανικών Δυνάμεων και των Συμμάχων από το Αφγανιστάν γίνεται ιδιαίτερη μνεία στο ότι οι ΗΠΑ δεν σκοπεύουν να εμπλακούν σε «αιώνιους» πολέμους που στοιχίσουν χιλιάδες απωλειών και τρις εκατομμύρια δολάρια.
Ενώ για την Κίνα που θεωρεί στρατηγικό ανταγωνιστή, χρησιμοποιεί σκληρή γλώσσα και επαναβεβαιώνει την δέσμευση της να προστατέψει την Ταιβάν αναζητώντας και συλλογική δράση, ταυτόχρονα καλωσορίζει την πρόοδο μια ειρηνικής και ευημερούσας Κίνας και δηλώνεται ότι θα αναζητήσει μία εποικοδομητική σχέση στην οποία μπορεί να υπάρχει θεμιτός ανταγωνισμός αλλά όχι αντιπαραγωγική αντιπαλότητα.
Κάτι ανάλογο περιγράφεται και για την Ρωσία και αυτό φάνηκε στην πράξη όταν μετά τις δηλώσεις Μπάιντεν για τον Πούτον και την ανάκληση το Ρώσου Πρέσβη στην Ουάσιγκτον στο αποκορύφωμα της πρόσφατης ουκρανικής κρίσης έγινε τηλεφωνική επικοινωνία.
Διασύνδεση με το Εσωτερικό των ΗΠΑ
Με εμφατικό τρόπο στην νέα ΣΕΑ αναφέρεται η υποχρέωση για την προστασία της ασφάλειας και της ευημερίας του αμερικανικού λαού όχι μόνο από τις Μεγάλες Δυνάμεις που ανταγωνίζονται τις ΗΠΑ αλλά και από εγκληματικούς μη κυβερνητικούς δρώντες και εξτρεμιστές, από απειλές από την κλιματική αλλαγή, μολυσματικές ασθένειες, κυβερνοεπιθέσεις και επιχειρήσεις παραπληροφόρησης που ξεπερνούν τα εθνικά σύνορα.
Για πρώτη φορά υπεισέρχονται σε ένα τέτοιο κείμενο ως στόχοι, η ανακατανομή του εθνικού πλούτου, η καινοτομία, η επαύξηση της εθνικής ανταγωνιστικότητας, οι καλά αμειβόμενες εργασίες, η διασφάλιση της εφοδιαστική αλυσίδας και οι δημοκρατικές αξίες.
Εμπόριο
Το Εμπόριο, και η προστασία της μεσαίας τάξης ως σπονδυλικής στήλης του αμερικανικού έθνους. Τονίζεται για μία ακόμα φορά σε αυτό το καθοδηγητικό έγγραφο ότι τα εσωτερικά των ΗΠΑ διασυνδέονται με την εξωτερική της πολιτική.
Για πρώτη φορά ο τοποθετείται ο αμερικανικός λαός και ειδικά οι εργαζόμενες οικογένειες στο κέντρο της Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας και επισημαίνεται ότι η οικονομική ασφάλεια είναι ταυτόχρονα εθνική ασφάλεια. Η οικονομική πολιτική των ΗΠΑ θα πρέπει να υπηρετεί όλους τους Αμερικανούς και όχι τους λίγους προνομιούχους.
Στόχος επίσης είναι να μην επιτραπεί στην διεθνή οικονομία και στο εμπόριο να υπονομεύσουν τα αμερικανικά συμφέροντα ενώ ταυτόχρονα θα αναζητηθούν νέοι κανόνες υγιούς ανταγωνισμού με μετασχηματισμό του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Γίνεται επίσης μνεία στην επαύξηση των θέσεων εργασίας και στα εργατικά δικαιώματα.
Δημοκρατία – Θεσμοί
Μία σημαντική διαφοροποίηση από τις προηγούμενες ΣΕΑ είναι η επισήμανση ότι η Αμερική για να υπερασπιστεί τις δημοκρατικές αξίες σε όλο τον κόσμο θα πρέπει πρώτα απ’ όλα να ενισχύσει τους δημοκρατικούς θεσμούς στο εσωτερικό της.
Ως στόχοι λοιπόν τίθενται η «αναζωογόνηση» της Δημοκρατίας στο εσωτερικό με απαίτηση για διαφάνεια, το κράτος δικαίου, ο σαφής διαχωρισμός των εξουσιών και η ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης, η αποπολιτικοποίηση όλων των υπηρεσιών, η φυλετική δικαιοσύνη, η καταπολέμηση του εξτρεμισμού. Θα τεθεί απέναντι σε απολυταρχικές χώρες, χώρες που καταπατούν τα ανθρώπινα δικαιώματα και στις οποίες υπάρχει διαφθορά ενώ γίνεται μνεία και στις χώρες που ενεργούν «ενεργειακούς εκβιασμούς».
Η επιθυμία να συγκεντρωθούν οι παγκόσμιες δημοκρατίες για μια «Σύνοδο Κορυφής για τη Δημοκρατία» στηρίζεται επίσης σε αυτήν την προτεραιότητα. Μόνο μαζί μπορούν τα δημοκρατικά κράτη να ενισχύσουν τις κοινές δεσμεύσεις και αξίες τους και να ωθήσουν πίσω την παγκόσμια άνοδο του αυταρχισμού και του ριζοσπαστισμού.
Τεχνολογία
Γίνεται αναφορά στην σημασία που έχει η τεχνολογία στην Εθνική Ασφάλεια και στην «κούρσα» που έχουν επιδοθεί οι ανταγωνιστικές δυνάμεις για ανάπτυξη τεχνολογίας όπως τεχνητή νοημοσύνη, τηλεπικοινωνίες και τεχνολογία υπολογιστών, προκειμένου να χρησιμοποιηθούν από την οικονομία και στο στρατιωτικό πεδίο μέχρι και στην διαμόρφωση του εργασιακού πλαισίου στο μέλλον. Η κυβερνοασφάλεια είναι επίσης μία σημαντική προτεραιότητα. Τίθεται ως στόχος στο να αποκτήσουν και πάλι οι ΗΠΑ την πρωτοκαθεδρία καθόσον υπάρχει η ανησυχία ότι η κατάσταση σήμερα δεν την ευνοεί.
Αντί επιλόγου
Με δύο λόγια θα λέγαμε ότι πρόκειται για ένα κείμενο με το οποίο η Διοίκηση Μπάινεν παρέχει συνεκτική αρχιτεκτονική καθοδήγησης σε όλα τα Υπουργεία και τις Υπηρεσίες των ΗΠΑ με επιβαλλόμενες και απορρέουσες υποχρεώσεις προκειμένου να αναπροσαρμοστούν πολιτικές και πρακτικές για την επίτευξη των στόχων που η Ενδιάμεση ΣΕΑ θέτει. Και για αυτό απομένει να δούμε πως οι λέξεις αυτού του κειμένου θα εφαρμοστούν και θα γίνουν πράξεις.
Σε κάθε περίπτωση όμως αντικατοπτρίζει το νέο ύφος και ήθος διακυβέρνησης στις ΗΠΑ και διαφαίνεται επαναπροσδιορισμός στόχων και προτεραιοτήτων με επιστροφή στις προ Τραμπ «νόρμες». Η επιστροφή της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ σε ένα πλαίσιο κανόνων ευνοούν χώρες με προβλήματα ασφαλείας όπως η δική μας. Αντιθέτως οι ΗΠΑ θα σταθούν απέναντι σε απολυταρχικά και ριζοσπαστικά καθεστώτα όπου καταπατώνται τα ανθρώπινα δικαιώματα και δεν υφίσταται Κράτος Δικαίου.
*Ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι Γεωστρατηγικός Αναλυτής, Ιδρυτικό μέλος και Εκτελεστικός Διευθυντής στο «Παρατηρητήριο Ευρωμεσογειακής Ασφάλειας και Συνεργασίας»
ΠΗΓΕΣ
1.National Security Strategy 2017
https://trumpwhitehouse.archives.gov/wp-content/uploads/2017/12/NSS-Final-12-18-2017-0905.pdf
2. Interim National Security Strategy Guidance – INSSG 2021
3. Brookings, «The 100 first days: What does President Biden’ approach to the world look like so far
4.European Council on Foreign Relations. The evolution of US strategic priorities
https://ecfr.eu/publication/the-evolution-of-us-strategic-priorities/
5.Carnegie Council for Ethics in International Affairs.Deconstructing the Narratives of the Interim National Security Guidance
6. Defense One.Biden’s Interim National Security Guidance Is a Good, If Small, First Step
