Του Στέλιου Φενέκου*
Επί δεκαετίες λέμε ότι αναγνωρίζουμε ως διμερές θέμα προς επίλυση με την Τουρκία μόνο την υφαλοκρηπίδα (άντε και την ΑΟΖ).
Και γι αυτό είμαστε διατεθειμένοι να πάμε στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (ΔΔΧ).
Εντάξει ως εδώ!
1. Πρώτο Συλλογιστικό Λάθος
Όμως γιατί έχουμε επιφυλάξεις και για το ζήτημα αυτό (θέλουμε δωδεκάμηνη προειδοποίηση για να το εξετάσουμε) ως προς την αρμοδιότητα του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης (ΔΔΧ), εφόσον θέλουμε να πάμε στη Χάγη;
Μα διατυπώσαμε επιφυλάξεις για να μην κάνει αίφνης αποδοχή του ΔΔΧ η Τουρκία και μας αναγκάσει να πάμε στο Δικαστήριο.
Όμως εμείς έχουμε ως πάγια εθνική θέση ότι θέλουμε να πάμε στο ΔΔΧ για την υφαλοκρηπίδα (άντε και την ΑΟΖ); Τι θα μας πειράξει εάν αποδεχθεί ο Τούρκος την αρμοδιότητα και πάμε σύντομα γι αυτό, με δεδομένο ότι υπάρχει και η ασφαλιστική δικλείδα του συνυποσχετικού; Εντάξει το καταλαβαίνουμε να αφορά η μη αναγνώριση εκ μέρους μας της αρμοδιότητας του ΔΔΧ χωρίς επιφύλαξη για τα άλλα θέματα που διεκδικεί η Τουρκία, αλλά γιατί εκφράσαμε και περιορισμούς και για την υφαλοκρηπίδα (άντε και ΑΟΖ);
Μήπως τελικά δεν θέλουμε να πάμε στο ΔΔΧ στην ουσία και αποτελεί δικαιολογία για μας η μη αποδοχή της αρμοδιότητας του ΔΔΧ από την Τουρκία;
2. Δεύτερο Συλλογιστικό Λάθος
Η Τουρκία για το ΔΔΧ:
- Δεν αποδέχεται αφενός την αρμοδιότητα του ΔΔΧ.
- Δεν έχει υπογράψει και συμφωνήσει την UNCLOS με την οποία θα δικάσει το ΔΔΧ. Πλην όμως πρέπει να αναφέρεται στο συνυποσχετικό και από τις δύο πλευρές, επί τη βάσει ποίου κανονιστικού πλαισίου και για ποια ζητήματα θαλασσίου δικαίου αποδέχονται για να δικάσει το ΔΔΧ. Συνεπώς τα ΔΔΧ, εφόσον η Τουρκία δεν επικυρώσει την UNCLOS, θα πρέπει να δικάσει με την UNCLOS ως εθιμικό δίκαιο. Θα συμφωνούσε όμως η Τουρκία σε αυτό και μόνο για τα ζητήματα οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών χωρίς να θέσει και τα ζητήματα κυριαρχίας επί νήσων;
- Γι αυτό και δεν υπογράφει συνυποσχετικό και δεν αποδέχεται γενικά την αρμοδιότητα του ΔΔΧ, εάν όπως λέει σήμερα δεν πάμε για όλα τα θέματα πακέτο.
Στην περίπτωση αυτή, εμείς σωστά λέμε ότι δεν δεχόμαστε να υπάρξει δικαστική διευθέτηση για όλα τα θέματα αλλά μόνο για την υφαλοκρηπίδα (και άντε και την ΑΟΖ). Αυτό όμως σημαίνει ότι ελπίζουμε ότι η Τουρκία δεν θα θέσει ζητήματα κυριαρχίας νήσων και θα αποδεχθεί ως κανονιστικό πλαίσιο την UNCLOS (για να υπογράψει συνυποσχετικό και να ξέρει το Δικαστήριο τι θα δικάσει).
Μονομερώς πάλι δεν μπορούμε να προσφύγουμε, γιατί σεν υπάρχουν οι προϋποθέσεις και το ΔΔΧ δεν θα αποδεχθεί την αρμοδιότητα (όπως έκανε στην προσφυγή μας το 1974-76).
3. Τρίτο Συλλογιστικό Λάθος: Η Προσφυγή στο ΔΔΧ και τα ζητήματα κυριαρχίας
Συνεπώς η επίκληση για προσφυγή στη Χάγη μόνο για την υφαλοκρηπίδα (άντε και ΑΟΖ) είναι στην καλύτερη περίπτωση όνειρο θερινής νυκτός.
Εκτός και εάν είμαστε έτοιμοι να υποχωρήσουμε και να κάνουμε το χατίρι της Τουρκίας και να πάμε πακέτο στη Χάγη, με ζητήματα κυριαρχίας επί νήσων άλλα και με όλα τα άλλα ζητήματα που διεκδικεί.
Σε κάθε άλλη περίπτωση η επίκληση του ΔΔΧ είναι απλά προσχηματική και για λαϊκή κατανάλωση.
4. Μήπως πρέπει να επικαλούμαστε καλύτερα προσφυγή στο ΔΔ του Αμβούργου (με αρμοδιότητα μόνο UNCLOS);
Εάν τώρα λέγαμε ότι θέλουμε να πάμε στο Διεθνές Δικαστήριο για το Δίκαιο της Θάλασσας του Αμβούργου (ΔΔΑ):
- Το ΔΔ του Αμβούργου είναι το καθ’ ύλη αρμόδιο για διαφορές σε θέματα Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας (UNCLOS), άρα και για την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ, τα οποία είναι τα μόνα θέματα προς διευθέτηση με την Τουρκία.
- Στην περίπτωση αυτή η Τουρκία μπορεί να επικαλεσθεί ζητήματα κυριαρχίας επί νήσων (ως προϋπόθεση για την οριοθέτηση των ζωνών κυριαρχίας) , δεν μπορεί όμως να επικαλεσθεί να κοτσάρουμε στο ΔΔ του Αμβούργου και όλα τα άλλα θέματα (αποστρατιωτικοποίηση, εναέριο χώρο, FIR κλπ).
- Για να αποδεχθεί την αρμοδιότητα του ΔΔΑ, θα πρέπει να αποδεχθεί ότι το δικαστήριο θα δικάσει με βάση την UNCLOS έστω και ως εθιμικό δίκαιο (πράγμα που πρέπει οπωσδήποτε να κάνει και για να πάμε στην Χάγη).
- Εμείς φυσικά δεν θα δεχθούμε να πάμε εάν η Τουρκία θέσει ζητήματα κυριαρχίας επί νήσων και εκτιμάται ότι η Τουρκία δεν θα αποδεχθεί να πάμε χωρίς αυτά. Ούτε θα αποδεχθεί και την αρμοδιότητα του δικαστηρίου όπως εξηγήσαμε πιο πάνω , παρά το γεγονός ότι την UNCLOS ερμηνεύει (στρεβλά) και επικαλείται για να παραβιάσει τα δικά μας δικαιώματα.
- Τελικά και στο ΔΔ του Αμβούργου η προσφυγή διμερώς καθίσταται αδύνατη, πλην όμως υπάρχουν πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες μονομερούς ή και με τρίτους προσφυγής σε αυτό έναντι του ΔΔΧ (εάν πραγματικά θέλουμε διευθέτηση από Δικαστήριο Διεθνούς Δικαίου για τα ζητήματα μόνο οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ).
Όμως και στο ΔΔΔΘΑ έχουμε εκφράσει επιφυλάξεις για την ρήτρα υποχρεωτικής δικαιοδοσίας του, σε ότι αφορά τις ζώνες θαλάσσιας κυριαρχίας και κυριαρχικών δικαιωμάτων.
5. Τελικά τι Θέλουμε;
Τελικά τι πραγματικά θέλουμε;
Θέλουμε να πάμε σε οιοδήποτε Διεθνές Δικαστήριο για την διευθέτηση του θέματος της υφαλοκρηπίδας (άντε και της ΑΟΖ);
Εάν θέλουμε να πάμε μόνο για τα ζητήματα της υφαλοκρηπίδας (άντε και της ΑΟΖ), γιατί επικαλούμαστε το ΔΔΧ (όπου η Τουρκία θέλει να βάλουμε και ζητήματα κυριαρχίας επί των νήσων και άλλα θέματα αρμοδιότητας του ΔΔΧ), και όχι το ΔΔΑ (όπου η Τουρκία δεν μπορεί να διευρύνει για όλα τα ζητήματα, λόγω ακριβώς αναρμοδιότητας του ΔΔΑ για τα άλλα θέματα πλην της οριοθέτησης), στο οποίο μάλιστα μας δίνονται και περισσότερες επιλογές προσφυγής;
Πόσο μάλλον όταν και στις δύο περιπτώσεις (το ίδιο), θα πρέπει η Τουρκία να αναγνωρίσει την UNCLOS και την αρμοδιότητα του κάθε Δικαστηρίου;
Επίσης και τα δύο Δικαστήρια αναγνωρίζονται εξ ίσου ως όργανα επίλυσης διεθνών διαφορών (για το Δίκαιο της Θάλασσας το ΔΔΑ) και τα δύο Δικαστήρια δεν μπορούν να επιβάλλουν τις αποφάσεις τους και εκτιμάται ότι η Τουρκία δεν θα αποδεχθεί την οιαδήποτε απόφαση θεωρεί εις βάρος της (όπως έκανε με την εισβολή και κατοχή στην Κύπρο, με τους αγνοούμενους, τις γενοκτονίες κλπ).
6. Είναι Λύση η "Μη Λύση";
Οι μόνες εξηγήσεις για όλες τις παραπάνω αντιφάσεις μπορούν να βασισθούν :
- Στον παραλογισμό στην λήψη αποφάσεων του Ελληνικού Πολιτικού συστήματος.
- Στον εγκλωβισμό μας στην ρητορική του παρελθόντος, την οποία αρνούμαστε να την εκσυγχρονίσουμε.
- Στην ανασφάλεια που νοιώθει το πολιτικό σύστημα και η επιστημονική κοινότητα για την προσφυγή σε έναν πολύ νεώτερο θεσμό του Διεθνούς Δικαίου, όπως το ΔΔΑ.
- Στην ελλιπή ανάλυση των δυνατοτήτων που υπάρχουν για προσφυγή στο ΔΔΑ, λόγω έλλειψης πολλών συγγραμμάτων (αντίστοιχων σε αριθμό και ποιότητα με αυτά για το ΔΔΧ) και νομολογίας.
- Ως λύση η Μη λύση: λόγω της απροθυμίας μας να διακινδυνεύσουμε για οιαδήποτε λύση, λόγω του πιθανού πολιτικού κόστους από μία απόφαση που θα ακύρωνε τις προσδοκίες μας (και την ρητορική μας).
7. Καταλήγοντας
Πέραν του ότι η Τουρκία θα θέσει ζήτημα κυριαρχίας επί των νήσων για να καθορισθούν οι θαλάσσιες ζώνες στο Αιγαίο, και άρα θα βάζει έμμεσα το ΔΔΧ να αποφασίζει και για άλλα ζητήματα, δεν μπορούμε να πάμε στη Χάγη ή στο Αμβούργο με 6 νμλ χωρικά ύδατα και χωρίς γραμμές βάσεως. Και αυτό γιατί εάν το ΔΔ αποφασίσει για μειωμένη επήρεια σε κάποιο νησί μέχρι τα χωρικά ύδατα, αυτό θα σημαίνει επήρεια μόνο 6νμλ. Και αυτό η Τουρκία θα το διεκδικεί για όλα τα άλλα νησιά όπου και να βρίσκονται. Επίσης χωρίς γραμμές βάσεως ήδη χάνουμε το 5-6% χωρικών υδάτων.
Και επειδή η ρητορική για την Χάγη είναι ψευδής (ξέρουμε ότι δεν γίνεται να προσφύγουμε μόνο για υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ) και μας εκθέτει, γιατί η Τουρκία τα βάζει όλα μέσα (και εμείς δεν θέλουμε να της δώσουμε την δυνατότητα αυτής της διευρυμένης ρητορικής ), γι αυτό κρίνεται ότι είναι καλύτερο να επικαλούμαστε το Διεθνές Δικαστήριο του Αμβούργου για προσφυγή, το οποίο έχει αρμοδιότητα μόνο για τα ζητήματα οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών.
Απλά η επίκληση του Αμβούργου μας απαλλάσσει από το να μπαίνουν όλα στη συζήτηση (αφού αναγνωρίζουμε ως μόνο πρόβλημα την υφαλοκρηπίδα).
Η μόνη περίπτωση για Χάγη ή για Αμβούργο (που θα έλυνε το πρόβλημα εν πολλοίς), θα ήταν να προσφύγουν οι τρεις χώρες Ελλάς, Κύπρος και Αίγυπτος για να οριοθετήσουν τις θαλάσσιες ζώνες (υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ) της ανατολικής Μεσογείου, όπου δεν τίθεται θέμα κυριαρχίας νήσων Αιγαίου.
Εκεί η Τουρκία θα ήταν στη δύσκολη θέση εάν θελήσει να συμμετάσχει, να αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία στην ουσία και να αποδεχθεί εθιμικά την UNCLOS, ή να μην συμμετάσχει καθόλου (με κίνδυνο να βγουν όλα εις βάρος της).
Η καλύτερη λύση θα ήταν να συμφωνούσαμε και να οριοθετούσαμε την υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ με Κύπρο και Αίγυπτο. Θα πρέπει γι’ αυτό, να καμφθούν οι οιεσδήποτε αντιρρήσεις της Αιγύπτου.
Σε περίπτωση όμως που δεν καμφθούν, εξακολουθούν να υπάρχουν δύο επιλογές:
- Η προσφυγή της Ελλάδος της Κύπρου και της Αιγύπτου στο Διεθνές Δικαστήριο για το Δίκαιο της Θάλασσας στο Αμβούργο (ή στο ΔΔΧάγης) για την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ.
Ο ΓΓ/ΟΗΕ θα καλούσε την Τουρκία να συμμετάσχει αποδεχόμενη την αρμοδιότητα του Δικαστηρίου (πέραν των προαναφερομένων θα έπρεπε να αποδεχθεί και την Κυπριακή Δημοκρατία ως επίσημο συνομιλητή) είτε υποβάλλοντας υπόμνημα (εκφράζοντας τις διεκδικήσεις της, όπου θα αμφισβητεί την Κυπριακή Δημοκρατία και θα διεκδικεί επίσημη συμμετοχή και για το ψευδοκράτος).
- Η οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ με την Κύπρο μόνο, η οποία θα είναι ακόμη πιο ισχυρή αν προσυπογράψει την συμφωνία και η ΕΕ (Commission), ως έχουσα την αρμοδιότητα των θαλασσίων ζωνών αλιείας και ενεργειακών πόρων των Ευρωπαϊκών χωρών και ως συμβαλλόμενο μέρος στην UNCLOS. Και είναι η μόνο λύση για προσφυγή σε Διεθνές Δικαστήριο για την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο
Σε κάθε περίπτωση εκτιμάται ότι Τουρκία θα συνεχίσει να αμφισβητεί οιαδήποτε οριοθέτηση μεταξύ Ελλάδος Κύπρου και Αιγύπτου και οιαδήποτε απόφαση πάρει το ΔΔ που δεν την συμφέρει.
* Ο Στέλιος Φενέκος είναι Υποναυάρχος ε.α. ΠΝ και Πρόεδρος της Κοινωνίας Αξιών
