Η Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ (Summit), ανώτατη μορφή του Βορειοατλαντικού Συμβουλίου, συνιστά συνήθως μία βαρετή διαδικασία όπου οι Αρχηγοί Κρατών και Κυβερνήσεων επικυρώνουν αυτά στα οποία έχουν ήδη κατ’ αρχήν συμφωνήσει ως κράτη-μέλη (έθνη κατά την ορολογία του ΝΑΤΟ) μετά από διαβουλεύσεις στις Επιτροπές και στο Συμβούλιο (Μόνιμο και Υπουργικό) πάνω σε κείμενα που έχει προετοιμάσει η νατοϊκή γραφειοκρατία. Κάποιες φορές όμως δημιουργείται ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην Διεθνή Κοινότητα και στην Κοινή γνώμη, όταν έχει ήδη συμβεί κάτι πολύ σημαντικό από απόψεως Διεθνούς Ασφάλειας, όπως π.χ. για την Σύνοδο τον Σεπτέμβριο 2014 στο Κάρντιφ της Ουαλίας μετά την προσάρτηση της Κριμαίας και την ρωσική εμπλοκή στην Ανατολική Ουκρανία. Ή όταν έχει προηγηθεί κάποια σεισμική δήλωση όπως αυτή του Μακρόν περί εγκεφαλικού θανάτου του ΝΑΤΟ ή ακόμα και όταν ένας ηγέτης όπως ο Τραμπ ετοιμάζεται να δώσει… «παράσταση» λέγοντας ότι το ΝΑΤΟ είναι… απηρχαιωμένο.
Η Σύνοδος που πραγματοποιείται την επόμενη εβδομάδα στις Βρυξέλλες, παρουσιάζει ενδιαφέρον καθόσον είναι η πρώτη του νέου Αμερικανού Προέδρου, μετά και την διθυραμβική του δήλωση «επιστρέψαμε», εννοώντας ότι η χώρα του είναι και πάλι ενεργή στην Ευρωατλαντική Περιφέρεια. Και αναπόδραστα συνδέεται με την συνάντηση Μπάιντεν-Πούτιν που θα ακολουθήσει δύο ημέρες μετά στην Γενεύη (16 Ιουνίου) έστω και αν αυτή είναι διμερής. Σε ότι αφορά στην ελληνική κοινή γνώμη, αυτή μπορεί βέβαια να μην ενδιαφέρεται για το τι θα αποφασιστεί σε αυτήν καθαυτή την Σύνοδο όπως η απόσυρση των νατοϊκών δυνάμεων στο Αφγανιστάν, ή πως θα προχωρήσει το ΝΑΤΟ στην διαμόρφωση της νέας του Στρατηγικής Αντίληψης (Strategic Concept) έστω και αν μπορεί να δημιουργήσει μακροπρόθεσμες δεσμεύσεις για την Χώρα. Επικεντρώνει όμως την προσοχή της στην συνάντηση Μητσοτάκη-Ερντογάν (για την σκοπιμότητα της οποίας προσωπικά έχω εκφράσει επιφυλάξεις) αλλά και στην συνάντηση Μπάιντεν-Ερντογάν στο περιθώριο των εργασιών της Συνόδου που κατά πάσα πιθανότητα μετά από ένα σκληρό «ανατολίτικο παζάρι» θα σηματοδοτήσει και την «επιστροφή» της Τουρκία στην Δύση με την σκέψη ότι η Ουάσιγκτον μπορεί να ζητήσει από την Αθήνα κάποιο «σκόντο» απέναντι στην Άγκυρα.
Όπως προαναφέρθηκε οι Υπουργοί Εξωτερικών έχουν ήδη διαμορφώσει το «Ανακοινωθέν- Διακήρυξη» που θα δοθεί στην δημοσιότητα και πολλά από τα κύρια σημεία του έχουν ήδη «διαρρεύσει». Κάποιες διατυπώσεις την τελευταία στιγμή μέχρι την έναρξη της Συνόδου ενδεχομένως να αλλάξουν αλλά οι αναφορές στα κρίσιμα ζητήματα μίας δυστυχώς πολιτικά «στάσιμης» Συμμαχίας που αναζητεί ρόλο είναι πλέον συμφωνημένα.
Οι τελευταίες εξελίξεις στην Ουκρανία αλλά και στην Λευκορωσία, καθώς και οι μελλοντικοί σχέσεις του ΝΑΤΟ με τη Ρωσία θα έχουν ιδιαίτερη θέση στο «Ανακοινωθέν». Ενόψει και της συνάντησης Μπάιντεν-Πούτιν εκτιμάται ότι οι σχετικές αναφορές των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων των συμμαχικών κρατών θα είναι τόσο αυστηρές όσο να μην υπονομεύεται αυτή η κρίσιμη συνάντηση αφ’ ενός και αφ’ ετέρου να δημιουργεί συνθήκες για διάλογο μαζί της. Για μία ακόμα φορά αναμένουμε να γραφτούν και πάλι «τα κλισέ» για την πολιτική της «ανοικτής πόρτας» του ΝΑΤΟ (Άρθρο 10 του Βορειοατλαντικού Συμφώνου) σαν μία ενθάρρυνση προς την Ουκρανία και την Γεωργία χωρίς όμως ουσιαστική δέσμευση. Οι λόγοι για τους οποίους αναβάλλεται διαρκώς η ένταξη των δύο αυτών χωρών στο ΝΑΤΟ έχουν περιγραφεί σε πρόσφατο άρθρο μας στο Liberal την 20 Απριλίου.
Επίσης αναμένεται να εκδηλωθεί το ενδιαφέρον και η αυξανόμενη ανησυχία του ΝΑΤΟ από τις όχι μόνο περιφερειακές αλλά και παγκόσμιες φιλοδοξίες της Κίνας και τον ανταγωνισμό που προκύπτει με τις ΗΠΑ και την Δύση. Αν και οι ΗΠΑ επιζητούν μία πολύ αυστηρή διατύπωση από την οποία να προκύπτει μεγαλύτερη εμπλοκή της Συμμαχίας στο θέμα της αντιμετώπισης της Κίνας, λόγω της διαφορετικής προσέγγισης των Ευρωπαίων Συμμάχων εκτιμούμε ότι και εδώ θα αναζητηθεί η μέθοδος του «όσο… τόσο». Για το θέμα αυτό έχουμε από την 2 Μαρτίου δημοσιεύσει σχετικό άρθρο-ανάλυση στο Liberal με τίτλο «Το ΝΑΤΟ σε αναζήτηση ρόλου απέναντι στην Κίνα» εκτιμώντας μάλιστα αρκετά νωρίς την πιθανή μορφή εμπλοκής του ΝΑΤΟ.
Επειδή το ΝΑΤΟ ετοιμάζεται να αποχωρήσει μαζί με τις ΗΠΑ από το Αφγανιστάν μέχρι την 11 Σεπτεμβρίου 2021 θα υπάρξει οπωσδήποτε μία αναφορά για το τι πέτυχε η Συμμαχία εκεί στα 20 περίπου χρόνια εμπλοκής της, κάτι σαν την …«δήλωση νίκης» του Νίξον πριν αποχωρήσει από το Βιετνάμ και φυσικά ποιος θα είναι ρόλος της στο μέλλον. Έχει ήδη ανακοινωθεί ότι η Τουρκία σε συνεννόηση με το ΝΑΤΟ και έναντι 130 εκ. δολαρίων θα αναλάβει την ευθύνη της λειτουργίας και ασφαλείας του Αεροδρομίου της Καμπούλ. Παρενθετικά να πούμε ότι η Τουρκία είχε πάντοτε ενεργή και αναβαθμισμένη παρουσία στο Αφγανιστάν, από την θέση του Ειδικού Πολιτικού Απεσταλμένου του ΝΑΤΟ και ανάληψη Διοικήσεις με αρκετές Δυνάμεις μέχρι και τον προσφάτως τοποθετηθέντα επικεφαλής Τούρκο Ταξίαρχο στην Διοίκηση Υποστήριξης και Εκπαίδευσης του ΝΑΤΟ.
Θα δοθεί εντολή για την εκπόνηση της Νέας Στρατηγικής Αντίληψης του ΝΑΤΟ (NATO Strategic Concept) το οποίο είναι το δεύτερο στην ιεραρχία καθοδηγητικό έγγραφο (Guiding Document) μετά το Βορειοατλαντικό Σύμφωνο (Σύμφωνο της Ουάσιγκτον) που αποτελεί και τον Καταστατικό Χάρτη της Συμμαχίας. Η υφιστάμενη Στρατηγική Αντίληψη της Λισαβώνας (2010) θεωρείται ήδη «ξεπερασμένη» λόγω των «τεκτονικών» αλλαγών που έχει υποστεί το διεθνές και παγκόσμιο περιβάλλον Ασφαλείας και το ΝΑΤΟ και πρέπει να αναπροσαρμοστεί προκειμένου να αντιμετωπίσει τις νέες απειλές και προκλήσεις ασφαλείας. Επιδιώκεται και αυτό θα φανεί από την δεσμευτική αναφορά της Συνόδου, η υπερφίαλη Έκθεση με τις 138 προτάσεις που συνέταξε η όχι και τόσο «ανεξάρτητη» Επιτροπή Προσωπικοτήτων που συγκρότησε ο ΓΓ/ΝΑΤΟ κ. Στόλτενμπεργκ με τίτλο «ΝΑΤΟ 2030» να είναι η βάση για την εκπόνηση της νέας Στρατηγικής Αντίληψης. Κρίνεται σκόπιμο να ενημερώσουμε ότι ενώ δεν υπήρχε Έλληνας σε αυτήν την Επιτροπή, συμμετείχε ο ικανότατος και έμπειρος Τούρκος Διπλωμάτης κ. Τακάν Ιλντέμ που λόγω και της πολυετούς νατοϊκής εμπειρίας και διασυνδέσεων εκτιμάται ότι ως ένα βαθμό διαμόρφωσε το κείμενο προς όφελος της χώρας του. Ανάλυση της Έκθεσης «ΝΑΤΟ 2030», του Ναυάρχου ε.α. Γιώργου Τσόγκα δημοσιεύτηκε στο Liberal τον Δεκέμβριο του 2020.
Επειδή το ΝΑΤΟ είναι ένας διακυβερνητικός Οργανισμός στο επόμενο χρονικό διάστημα τα έθνη θα διαβουλευτούν πάνω σε κείμενα που θα προετοιμαστούν από την Γραφειοκρατία του Διεθνούς Επιτελείου (International Staff) που θα βασίζονται όπως προαναφέρθηκε πάνω στην Έκθεση «ΝΑΤΟ 2030». Και εδώ θα χρειαστεί μεγάλη προσοχή από την Ελλάδα στο που και σε τι θα αναζητηθεί συναίνεση (consensus) για ζητήματα που ενδεχομένως να αντίκεινται στα εθνικά μας συμφέροντα.
Στα τρία βασικά καθήκοντα (Core Tasks) του ΝΑΤΟ τα οποία περιγράφονται στην Στρατηγική Αντίληψη 2010, δηλαδή στην Συλλογική Άμυνα, στην Διαχείριση Κρίσεων και στην Συνεργατική Ασφάλεια, ενδεχομένως να προστεθεί και η «Διατήρηση της Σταθερότητας». Ας μην ξεχνάμε ότι οι όροι σταθερότητα και διεθνής ειρήνη εμπεριέχονται στο Σύμφωνο της Ουάσιγκτον που συγκρότησε το ΝΑΤΟ. Η προώθηση της διεθνούς τάξης καθώς και η διαφύλαξη των δημοκρατικών αξιών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με κάποιον τρόπο θα εισαχθούν στο τελικό κείμενο.
Η Στρατηγική Συνεργασία ΝΑΤΟ και ΕΕ θα υπερτονιστεί και πάλι την στιγμή που στην Έκθεση «ΝΑΤΟ 2030» υπάρχει εκτενής αναφορά και μάλιστα εμπεριέχονται διατυπώσεις που διασφαλίζουν τα συμφέροντα της Τουρκίας. Είναι κάτι παραπάνω από βέβαιο ότι θα υπάρχουν αναφορές στους κινδύνους ασφαλείας που δημιουργούνται από την κλιματική αλλαγή αλλά ακόμα και από μία νέα πανδημία.
Τέλος ιδιαίτερο χώρο θα καταλάβει το ζήτημα της κατανομής των βαρών που αποτέλεσε δέσμευση των Συμμάχων το 2014 στην Σύνοδο Κορυφής στο Κάρντιφ και της προόδου της αύξησης των Αμυντικών Δαπανών στο 2% του ΑΕΠ με την επισήμανση να ληφθούν υπόψη, συνεισφορές στις επιχειρήσεις του ΝΑΤΟ και στην επίτευξη σημαντικών στόχων για νέο εξοπλισμό και μεγαλύτερη ετοιμότητα. Αυτό ας το έχουν υπόψη τους κάποιοι στην Ελλάδα που κομπάζουν ή διερωτώνται πως γίνεται η χώρας μας να έχει τόσο ψηλές δαπάνες αλλά να μην διαθέτει αυτά που πρέπει.
Αντί επιλόγου
Το ΝΑΤΟ αναζητά ρόλο και ταυτόχρονα αντιμετωπίζει προβλήματα συνοχής λόγω της διαφορετικής αντιλήψεως που έχουν τα κράτη-μέλη του. Δεν γνωρίζουμε αν μέσα από τα μεγάλα λόγια που θα εμπεριέχονται στο Ανακοινωθέν-Διακήρυξη το απόγευμα της 14 Ιουνίου θα δοθούν απαντήσεις και λύσεις και στα υπαρξιακά του προβλήματα. Η Ελλάδα, μέλος από το 1952 έχει κερδίσει πολλά από την συμμετοχή της σε αυτήν την Πολιτικο-στρατιωτική Συμμαχία και πρέπει να είναι ακόμα πιο ενεργό μέλος και να προωθεί τα εθνικά της συμφέροντα.
Πολλοί βλέπουν αλλά ελάχιστοι το αναφέρουν επίσημα, δηλαδή ότι ένα σοβαρό ζήτημα συνοχής δημιουργείται από το «εξαιρετικά πολύτιμο μέλος του ΝΑΤΟ» κατά τις συχνές δηλώσεις του κ. Στόλτενμπεργκ, την Τουρκία. Δεν είναι μόνον ότι ασκεί εξαναγκαστική πολιτική και απειλεί με πόλεμο ένα άλλο μέλος, την πατρίδα μας αλλά συμμετέχει σε κρίσεις και συγκρούσεις και επικαλείται και το Άρθρο 4 για να ζητήσει την διπλωματική υποστήριξη της Συμμαχίας. Αυτό ας ληφθεί σοβαρά υπόψη από τους Συμμάχους μας.
* Ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι Γεωστρατηγικός Αναλυτής και Εκτελεστικός Διευθυντής στο «Παρατηρητήριο Ευρωμεσογειακής Ασφάλειας και Συνεργασίας»
