Της Δρ Μαρία Χρ. Αλβανού*
Όσο η τεχνολογία αναπτύσσεται και γίνεται προσιτή για χρήση από τον απλό άνθρωπο, τόσο και οι προκλήσεις για την ασφάλεια εντείνονται. Αυτές τις ημέρες στην επικαιρότητα των ΗΠΑ βρίσκεται η υπόθεση της ιστοσελίδας Defense Distributed σχετικά με τη δημοσίευση σχεδίων κατασκευής όπλων στο διαδίκτυο που θα μπορούν να «κατεβάσουν» χρήστες και να «εκτυπώσουν» έτσι όπλα μέσω ειδικού εκτυπωτή (3D printer).
Ενώ ομοσπονδιακός δικαστής έχει παγώσει προσωρινά τη δημοσίευση αναμένεται η επί της ουσίας δικαστική απόφαση. Το θέμα δεν αφορά φυσικά μόνο τις ΗΠΑ, ούτε περιορίζεται στο δικαίωμα οπλοκατοχής και ελευθερίας του Τύπου και Λόγου, όπως κατοχυρώνονται από το αμερικανικό σύνταγμα και θα αποτελέσουν ζήτημα δικαστικής κρίσης. Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και του διαδικτύου, αν τα σχέδια όπλων ανεβούν σε έναν ιστότοπο αυτό σημαίνει ότι μπορούν χρήστες (ανάμεσα τους και επίδοξοι εγκληματίες και φυσικά τρομοκράτες) σε οποιοδήποτε μέρος της γης να αξιοποιήσουν αυτό το υλικό.
Μολονότι ονομάζονται «όπλα φάντασμα» («ghost guns») και ειδικοί προειδοποιούν ότι σε αυτή τη φάση περιορίζονται μάλλον σε δυνατότητα «μιας βολής» («single shot»), τα πλαστικά «3D» όπλα απασχολούν τους ειδικούς στον ευρύτερο χώρο της ασφάλειας. Η επικινδυνότητα δεν αφορά μόνο τη χρήση σε τρομοκρατική δράση, αλλά και στο κοινό έγκλημα.
Στην παρούσα φάση βέβαια, το κόστος ενός εξοπλισμού τρισδιάστατης εκτύπωσης δεν είναι ευκαταφρόνητο και προφανώς δεν είναι αυτή η τεχνολογία άμεσα προσιτή στον οποιονδήποτε. Επίσης μολονότι ειδικές υπηρεσίες έχουν εξετάσει εργαστηριακά και έχουν αποφανθεί περί της αποτελεσματικότητας τέτοιων όπλων, υπάρχει και η άλλη πλευρά ειδικών που αμφισβητεί την αξιοπιστία τους ακόμη και την ασφάλεια χρήσης τους (για τον ίδιο τον εγκληματία/τρομοκράτη χρήστη).
Παρόλα αυτά, ο ασκός του Αιόλου έχει ανοίξει. Ήδη στο Χονγκ Κονγκ το 2015 συνελήφθησαν μέλη τρομοκρατικής ομάδας που σχεδίαζαν επίθεση στην πόλη και μεταξύ άλλων θα μετέτρεψαν – «αναβάθμιζαν» τα αεροβόλα όπλα τους μέσω χρήσης 3D εκτυπωτή. Η συγκεκριμένη τεχνολογία που σήμερα είναι τόσο ακριβή, θα γίνει φθηνότερη (και θα εξελιχθεί σε ευκολία χρήσης ακόμη περισσότερο), με παράνομο ή νόμιμο τρόπο (λίγη σημασία έχει) τα σχέδια όπλων θα αναρτηθούν σε ιστότοπους ή θα διαρρεύσουν μέσω του dark web, κλπ. και «πατέντες» θα βρεθούν για να βελτιωθούν λειτουργικές αδυναμίες.
Άλλωστε ο οπλισμός αυτός δεν προορίζεται για τακτικό στρατό και πόλεμο, αλλά για να οπλίσει το χέρι κάποιου σε περιπτώσεις που αρκεί και μία βολή για καταστρεπτικό αποτέλεσμα. Δεδομένου ότι η υφιστάμενη τεχνολογία ελέγχου είναι προσανατολισμένη για τον έλεγχο όπλων από μέταλλο και για εκρηκτικά γίνεται εύκολα αντιληπτό πως ένα πλαστικό όπλο που θα περάσει τον έλεγχο (πιθανόν και δίχως να έχουν συναρμολογηθεί τα μέρη του) μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα π.χ. στην ασφάλεια αεροδρομίων και πτήσεων, αλλά και σε χώρους που γενικότερα ελέγχονται για τη μη είσοδο όπλων.
Στην πραγματικότητα η εξέλιξη αυτή είναι ανησυχητική γιατί ακολουθεί την ευρύτερη τάση/μήνυμα «κάνε το μόνος σου» που επικρατεί στην κοινωνία της πληροφόρησης και τεχνολογίας. Αυτή η τάση εδώ και καιρό έχει εισχωρήσει και στο έγκλημα και στην τρομοκρατία. Το επιχειρησιακό μοτίβο του «μοναχικού λύκου» (ακόμη κι αν αμφισβητείται για τις διαστάσεις του σε πολλές περιπτώσεις) βασίζεται ακριβώς στη δυνατότητα που υπάρχει μέσω οδηγιών στο διαδίκτυο να φέρει σε πέρας τρομοκρατική επίθεση μεμονωμένος δράστης. Μέχρι τώρα η χρήση οχήματος ή μαχαιριού εξασφαλίζει στον δράστη ότι οι αρχές δεν έχουν όγκο πληροφοριών σχετικά με την επιχειρησιακή προετοιμασία τέτοιας επίθεσης.
Πολύ απλά γιατί –ειδικά στην περίπτωση του μαχαιριού- δεν υπάρχει ανάγκη να προμηθευτεί το φονικό όπλο από κάπου ο μελλοντικός δράστης και έτσι να αφήσει ίχνη. Ο καθένας έχει μαχαίρι σπίτι του. Η δυνατότητα να κατασκευάζει κάποιος λοιπόν π.χ. ένα πιστόλι σπίτι του διευρύνει επικίνδυνα τον κύκλο των όπλων που θα μπορεί να έχει ο τρομοκράτης χωρίς να χρειάζεται άλλη φυσική εμπλοκή του και επικοινωνία με τον κόσμο της παρανομίας.
Ένα άλλο ενδιαφέρον σημείο είναι ότι το διαδίκτυο και ο υπολογιστής μπορούν να έχουν επίδραση γενικότερα στη στάση του ανθρώπου απέναντι στην παρανομία. Η ευκολία να πατά κάποιος ένα κουμπί στον υπολογιστή του σπιτιού του απολαμβάνοντας την ιδιωτικότητα του χώρου του, χωρίς φυσική επαφή με τον «υπόκοσμο» και το «περιθώριο» συχνά εμποδίζει τη συνειδητοποίηση διάπραξης εγκλήματος.
Δεν μπορεί αντιλαμβάνεται με τον ίδιο τρόπο την παρανομία κάποιος που κάνει «download» και μετά «print» για να κατασκευάσει/προμηθευτεί ένα όπλο, με αυτόν που χρειάζεται να ψάξει και να βρει «σημείο» επαφής και επικοινωνίας κύκλωμα εμπορίας όπλων, να έλθει σε συμφωνία και κάνει συναλλαγή με μέλος συμμορίας κλπ. και όλα αυτά παρά τους κινδύνους (που δεν εξαντλούνται στη σύλληψη από τις αρχές).
Η όλη διαδικασία και εμπλοκή με τον κόσμο της παρανομίας ενδέχεται να λειτουργεί σε κάποιους ανθρώπους ως ανασταλτικός ή πάντως αποθαρρυντικός παράγοντας για να προχωρήσουν στην απόκτηση όπλου. Η δυνατότητα που προσφέρει η τεχνολογία με τους 3D εκτυπωτές δεν αφορά σαφώς φιλόδοξα τρομοκρατικά σχέδια για «μέγα-επιθέσεις» ή τρομοκράτες που έχουν περάσει εδώ και καιρό στον χώρο της παρανομίας, συχνά με ποινικό παρελθόν και διασυνδέσεις με τον κόσμο του (κοινού) εγκλήματος.
Για όσους όμως είναι ευάλωτοι στη ριζοσπαστικοποίηση στη βία αλλά δεν είναι ενταγμένοι με φυσική ακόμη παρουσία σε κάποια ομάδα εξτρεμιστικής βίας, για όσους βρίσκονται ακόμη στο «ψάξιμο» και δεν έχουν πάρει τη μεγάλη απόφαση να κάνουν βίαιη πράξη την εξτρεμιστική ιδεολογία τους, ένα «homemade» όπλο διευκολύνει το πέρασμα στην «άλλη όχθη».
Όσο κι αν μπορεί να φαντάζει παράξενο, ο «ερασιτεχνισμός» στην τρομοκρατία την καθιστά ακόμη πιο επικίνδυνη. Η «επαγγελματική» τρομοκρατική δράση είναι σε κάποια σημεία της προβλέψιμη, σημαίνει σχέδιο και λήψη μέτρων, αλλά και στρατηγική πίσω από την επιλογή στόχου και επιχειρησιακής μεθόδου που (αν συντρέχουν και άλλοι παράγοντες) επιτρέπουν στις αρχές να μπορούν να προβλέψουν κάποιες επιθέσεις και αντιδράσουν έγκαιρα. Ο «ερασιτέχνης» τρομοκράτης όμως , που πλέον εξοπλίζεται όλο και πιο εύκολα, είναι εντελώς απρόβλεπτος και ακριβώς εκεί έγκειται η αυξημένη επικινδυνότητα του.
*Η Δρ. Μαρία Χρ. Αλβανού είναι Εγκληματολόγος-Ειδική σε θέματα τρομοκρατίας και εξτρεμιστικής βίας, μέλος ερευνητικής ομάδας ITSTIME
