Για την «τρέλα» που επικρατεί στις αγορές με τις αποτιμήσεις να διογκώνονται συνεχώς θυμίζοντας μία μεγάλη φούσκα, αλλά και για τις οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας, μιλάει στο Liberal.gr ο Αθανάσιος Βαμβακίδης, αναλυτής της Bank of America Merrill Lynch, σε μία εφ’ όλης της ύλης συνέντευξη.
Ο κ. Βαμβακίδης αναφέρεται στο καλό και το κακό σενάριο για την οικονομία, δεδομένων των προβλημάτων στους εμβολιασμούς και των μεταλλάξεων του κορονοϊού, ενώ επισημαίνει την ανάγκη να υπάρξει αναθεώρηση των ευρωπαϊκών δημοσιονομικών κανόνων μετά την πανδημία, γιατί οι οικονομίες της Ευρώπης με υψηλά χρέη δεν μπορούν να βιώσουν μία νέα περίοδο λιτότητας.
Συνέντευξη στον Κωνσταντίνο Μαριόλη
Σε όλη την Ευρώπη οι χώρες παρατείνουν τα περιοριστικά μέτρα, ενώ η Αθήνα θα ζήσει, όπως όλα δείχνουν, ένα ακόμη σκληρό lockdown τουλάχιστον δύο εβδομάδων. Όλα αυτά, μαζί με τις καθυστερήσεις στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα εμβολιασμού και την αύξηση των μεταλλαγμένων κρουσμάτων, πόσο μεταθέτουν προς τα πίσω την ανάκαμψη της Ευρωζώνης; Ποιο είναι το καλό και ποιο το κακό σενάριο με βάση πλέον τις νεότερες εκτιμήσεις σας;
Πλέον αναμένουμε μία σχετικά αδύναμη ανάκαμψη της οικονομίας της Ευρωζώνης. Μετά την πτώση του ΑΕΠ κατά 7% τον περασμένο χρόνο, προβλέπουμε ανάπτυξη μόλις 2,9% φέτος και 3,4% τον επόμενο χρόνο. Αυτό υποδεικνύει ότι η Ευρωζώνη θα φτάσει στα προ κορονοϊού επίπεδα οικονομικής παραγωγής το 2023. Επιπλέον, οι κίνδυνοι που συνοδεύουν τις εν λόγω προβλέψεις αυξάνονται αν δεν επιταχυνθούν σύντομα οι εμβολιασμοί και στην περίπτωση που οι χώρες αποσύρουν πρόωρα τα μέτρα στήριξης. Μέχρι στιγμής, η Ευρώπη χάνει την κούρσα μεταξύ των νέων πιο μεταδοτικών στελεχών του κορονοϊού και του εμβολιασμού του πληθυσμού της. Θα χρειαστεί περισσότερο χρόνο για να καλύψει το χαμένο έδαφος και να εμβολιάσει σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού έτσι ώστε να αρχίσει να επιστρέφει στην κανονικότητα.
Το καλό σενάριο για την Ευρώπη προϋποθέτει ταχύτερους εμβολιασμούς και υποστηρικτικά μακροοικονομικά μέτρα. Τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Μ. Βρετανία προπορεύονται στους εμβολιασμούς, ωστόσο δεν αναμένεται να άρουν όλους τους περιορισμούς πριν τον Σεπτέμβριο. Αν η Ευρώπη δεν τους προλάβει, η ανάκαμψη φέτος ίσως αποδειχθεί χίμαιρα.
Σε πολιτικό επίπεδο, η στρατηγική αναθεώρηση της ΕΚΤ είναι σημαντική. Η κεντρική τράπεζα πρέπει να βρει τρόπους να συνεχίσει να εφαρμόζει πολιτικές όπως το QE και μετά τη λήξη του προσωρινού QE Πανδημίας. Υπάρχουν νομικά εμπόδια που περιορίζουν την ελευθερία κινήσεων, όμως η ΕΚΤ πρέπει να βρει τρόπο να τα παρακάμψει για να πετύχει τους στόχους για τον πληθωρισμό.
Σε επίπεδο δημοσιονομικής πολιτικής, η εκ νέου εφαρμογή των δημοσιονομικών κανόνων από το ερχόμενο φθινόπωρο, όπως προβλέπεται αυτή τη στιγμή, θα είναι λάθος και θα οδηγήσει σε επιθετική λιτότητα. Ιδανικά οι ευρωπαϊκοί δημοσιονομικοί κανόνες πρέπει να ανασταλούν για έναν ακόμη χρόνο και μετά να αναθεωρηθούν για να μπορεί η Ευρώπη να βαδίσει σε ένα πιο λογικό δρόμο δημοσιονομικής προσαρμογής.
Το θετικό σενάριο γενικότερα για την παγκόσμια οικονομία είναι ακόμη εφικτό. Η επιτάχυνση των εμβολιασμών των πιο ευπαθών ομάδων πληθυσμού θα επιτρέψει τη σταδιακή άρση των περιορισμών, αρχή γενομένης από την άνοιξη. Αν στο μεταξύ η νομισματική και δημοσιονομική πολιτική παραμείνουν χαλαρές, είναι πιθανό να δούμε ισχυρή ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας στο δεύτερο εξάμηνο του χρόνου. Εντούτοις, είναι πιθανό να χρειαστεί περισσότερος χρόνος για να δούμε τις αναπτυσσόμενες οικονομίες να επιστρέφουν στην κανονικότητα.
Το κακό σενάριο συμπεριλαμβάνει τα νέα στελέχη του κορονοϊού και μία συνεχή μάχη ενίσχυσης των εμβολίων, με τις περισσότερες χώρες να παραμένουν σε συνθήκες «ημι-lockdown» για φέτος, ίσως και περισσότερο. Ανησυχούμε επίσης για τη μόνιμη ζημιά που η κρίση έχει ήδη προκαλέσει στην οικονομία, κάτι που μπορεί να γίνεται τόσο εμφανές κατά τη διάρκεια του lockdown και όσο οι κυβερνήσεις δίνουν επιδόματα, όμως θα γίνει ξεκάθαρο την επόμενη ημέρα. Απλά δεν γνωρίζουμε ακόμα ποιες επιχειρήσεις κλάδων που επηρεάστηκαν έμμεσα ή άμεσα από τους περιορισμούς της πανδημίας, θα επιβιώσουν. Κάποιοι κλάδοι ίσως χρειαστεί να συρρικνωθούν για πάντα.
Ειδικά για την Ελλάδα, μετά και τα νέα δεδομένα, αλλά και το δυσβάστακτο κόστος που συνεπάγονται τα συνεχή lockdown στον προϋπολογισμό, ποιες οι προβλέψεις σας για τη φετινή πορεία του ΑΕΠ, τα ελλείμματα και το χρέος;
Μετά την κατάρρευση του ελληνικού ΑΕΠ κατά 9% το περασμένο έτος, αναμένουμε ανάκαμψη κατά 2,8% φέτος, η οποία θα επιταχυνθεί στο 5,6% το 2022. Ωστόσο, αυτές οι προβλέψεις υποθέτουν ότι η Ελλάδα δεν θα χάσει δεύτερη διαδοχική τουριστική περίοδο αυτό το καλοκαίρι και θα αποφύγει την όποια δημοσιονομική σύσφιξη τον επόμενο χρόνο. Στηρίζονται επίσης στην υπόθεση ότι θα υπάρξει κάποια βοήθεια και από το Ταμείο Ανάκαμψης, αν και βάσει των εκτιμήσεών μας το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων θα φτάσει στο 2023 και 2024.
Αναμέναμε ήδη στις προβλέψεις μας ότι η Ελλάδα, όπως και η υπόλοιπη Ευρώπη, θα παρέμενε σε lockdown και αυτόν το χειμώνα και θα αρχίσει να ανοίγει σταδιακά από την άνοιξη. Επομένως, τα νέα μέτρα της κυβέρνησης δεν επηρεάζουν ιδιαίτερα τις εκτιμήσεις μας. Παρ’ όλα αυτά, θα ήθελα να τονίσω ξανά ότι η επανέναρξη της οικονομίας το καλοκαίρι αποτελεί βασική υπόθεση και συνεπώς έναν πολύ σημαντικό κίνδυνο για την ελληνική οικονομία.
Καμία χώρα δεν μπορεί να σηκώσει τα βάρη της πανδημίας, παντού αυξάνονται τα χρέη και δημιουργούνται νέα ελλείμματα. Ειδικά όμως η Ελλάδα, που ζει υπό την «δαμόκλειο σπάθη» των ελλειμμάτων και του χρέους, επιστρέφει σε καταστάσεις 2009. Επειδή η ελληνική οικονομία είναι ήδη επιβαρυμένη από την προηγούμενη δεκαετή κρίση, ποιο μπορεί να είναι το φάρμακο; Υπάρχει περίπτωση να δούμε μέτρα λιτότητας; Αρκεί από μόνο του το Ταμείο Ανάκαμψης ή θα χρειαστεί ένα νέο «Σχέδιο Μάρσαλ»;
Αυτός είναι πραγματικά ο «ελέφαντας στο δωμάτιο» μετά την πανδημία. Το ελληνικό χρέος διαμορφώνεται στο 205% του ΑΕΠ, που είναι το υψηλότερο όλων των εποχών. Θα μειωθεί αυτομάτως κατά ένα μέρος κατά την ανάκαμψη της οικονομίας. Εντούτοις, θα είναι απαραίτητη και η δημοσιονομική προσαρμογή για να υποχωρήσει στα προ πανδημίας επίπεδα. Ακόμη μεγαλύτερη προσαρμογή θα χρειαστεί στη συνέχεια για να μειωθεί το χρέος σε επίπεδα που θα θεωρούνται βιώσιμα μακροπρόθεσμα. Η ανάγκη αυτή μπορεί να οδηγήσει, τόσο πολιτικά όσο και οικονομικά, σε αδιέξοδο, σε έναν φαύλο κύκλο λιτότητας και αποδυνάμωσης της οικονομίας, μία κατάσταση που η Ελλάδα γνωρίζει πολύ καλά από τα προηγούμενα χρόνια.
Για να υπάρξει λύση είναι απαραίτητο να σημειωθεί πρόοδος σε μία σειρά πεδίων. Όπως και η Ιταλία αντιμετωπίζει ανάλογα προβλήματα, με το χρέος της στο 160% του ΑΕΠ, είναι απαραίτητη η αναθεώρηση των δημοσιονομικών κανόνων της Ε.Ε. Δεν αναμένουμε κάποια μορφή ελάφρυνσης χρέους, όμως η ΕΚΤ θα συνεχίσει να αγοράζει ομόλογα και να επανεπενδύει όσα έχει στην κατοχή της τα επόμενα χρόνια. Στο μεταξύ, η αποτελεσματική αξιοποίηση των τεράστιων ποσών που θα λάβει η Ελλάδα από το ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης στα επόμενα επτά χρόνια, θα συμβάλλει στην αντιστάθμιση της δημοσιονομικής προσαρμογής και στη στήριξη των επενδύσεων. Τέλος, αλλά ίσως το πιο σημαντικό, είναι η εφαρμογή διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, οι οποίες ενισχύουν σημαντικά τις προοπτικές ανάπτυξης.
Ποια η εκτίμησή σας για την «τρέλα» που βλέπουμε στις αγορές, με τους 20άρηδες επενδυτές, τα tweets του Ελον Μάσκ που πυροδοτούν άνοδο σε κρυπτονομίσματα, και γενικά όλη αυτή την παράκρουση; Είναι φούσκα που πρόκειται να σκάσει;
Τα δημοσιεύματα για τις αγορές και η υπερβολική μεταβλητότητα που βλέπουμε σε ορισμένες περιπτώσεις σήμερα δεδομένα θυμίζουν συνθήκες φούσκας. Ανησυχούμε ιδιαίτερα για τα μέτρα που εφαρμόζουν οι κεντρικές τράπεζες και πυροδοτούν φούσκες στις αποτιμήσεις. Ενώ η παγκόσμια οικονομία βίωσε πέρσι τη σφοδρότερη ύφεση από τη Μεγάλη Ύφεση της δεκαετίας του 1930, οι τιμές των μετοχών έφτασαν σε ιστορικά υψηλά. Ένα μεγάλο χάσμα χωρίζει σήμερα τη Wall Street από την πραγματική οικονομία. Όλα αυτά συμβαίνουν γιατί τυπώνεται χρήμα. Τα μέτρα νομισματικής στήριξης ήταν προφανώς απαραίτητα, όμως το τίμημα είναι ο εθισμός της αγοράς σε αυτά. Το πρόβλημα ξεκίνησε νωρίτερα, όταν οι κεντρικές τράπεζες διατήρησαν χαλαρές πολιτικές για μεγάλο χρονικό διάστημα μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση πριν από 10 χρόνια.
Προς το παρόν, όσο η Fed διατηρεί τα επιτόκια στο μηδέν, η στήριξη των αγορών μπορεί να συνεχίζεται. Ωστόσο, η έξοδος της Fed από τα μέτρα θα είναι μεγάλη πρόκληση, ιδιαίτερα αν αρχίσουμε να βλέπουμε πληθωρισμό. Η επικρατούσα αντίληψη στην αγορά είναι ότι ο πληθωρισμός θα παραμείνει χαμηλά για πάντα, όμως αυτή είναι μία επικίνδυνη υπόθεση. Εμείς εκτιμούμε ότι ο πληθωρισμός στις ΗΠΑ θα διαμορφωθεί πάνω από το 2% φέτος και του χρόνου. Η Fed ενδεχομένως προτίθεται να αφήσει τον πληθωρισμό να ξεπεράσει λίγο τον στόχο, ωστόσο ο πληθωρισμός ίσως δεν σταματήσει εκεί αν η Fed δεν προσέξει.
