Του Νίκου Χαραλάμπους*
Μας είπαν πως στο Μάτι κάηκαν αυθαίρετα και καλώς κάηκαν. Μας είπαν πως κακώς υπήρχαν σπίτια εκεί. Όμως, τα σπίτια που ήταν κακώς εκεί, ήταν εκεί για δεκαετίες. Ήταν μια παγιωμένη κατάσταση.
Σε μια φιλελεύθερη δημοκρατία, ο σκοπός ενός πολεοδομικού κώδικα είναι να δημιουργήσει ένα περιβάλλον όπου θα προστατεύονται απτά αλλά και μη απτά ιδιοκτησιακά δικαιώματα. Απτά δικαιώματα μπορεί να είναι η ίδια η ιδιοκτησία, ο ηλιασμός, η θέα, η ησυχία, η υγεία, η ασφάλεια από επικίνδυνες κατασκευές, η προστασία του περιβάλλοντος. Μη απτά δικαιώματα θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε την προστασία της ιστορίας και της πολιτισμικής κληρονομιάς.
Σε άλλα καθεστώτα, ο σκοπός του πολεοδομικού κώδικα είναι να ελέγχει τους πολίτες σε οτιδήποτε χτίζουν και -σε πιο ιδανικές καταστάσεις για το καθεστώς- να χρησιμοποιείται για να κρατά τους πολίτες σε καθεστώς ομηρίας.
Ένα πολεοδομικό πλαίσιο, φιλικό στην ατομική ελευθερία του πολίτη, εστιάζει μόνο στο αν αυτό που θα χτίσει ο πολίτης θα έχει αρνητικές συνέπειες για τα βασικά δικαιώματα των συμπολιτών του. Αν δεν έχει, τότε ο πολίτης είναι ελεύθερος να χτίσει αυτό που επιθυμεί και ονειρεύεται.
Σε ένα ανελεύθερο καθεστώς, οτιδήποτε θέλει να κάνει ο πολίτης ελέγχεται από το κράτος και αν τυχόν υποπέσει σε παρανομία εν αγνοία του, το καθεστώς έχει κι εκεί τον τρόπο για να τον χειραγωγήσει. Στην Ελλάδα βιώνουμε με τον πιο άγριο και σχεδόν σαδιστικό τρόπο αυτή τη νοοτροπία.
Διαφορές με το πολεοδομικό σύστημα της Μεγάλης Βρετανίας
Στη Μεγάλη Βρετανία, αν μια αυθαίρετη κατασκευή δεν γνωστοποιηθεί στην πολεοδομία (συνήθως μέσω καταγγελιών πολιτών μιας και οι υπάλληλοι της πολεοδομίας είναι πάρα πολύ απασχολημένοι για να κάνουν περιπολίες), τότε σε 5 χρόνια θεωρείται νόμιμη. Η λογική είναι ξεκάθαρη: αν για πέντε χρόνια αυτό που έκανες δεν ενόχλησε και δεν είχε επιπτώσεις στους γύρω σου, τότε μπορεί να παραμείνει εκεί.
Στην Ελλάδα, μια πολεοδομική παρανομία επισύρει πρόστιμο μόνο και μόνο επειδή την διέπραξες, και επιπλέον πρόστιμο για κάθε χρόνο που συνεχίζει να υφίσταται. Νομιμοποιείται με βαρύ πρόστιμο, στην καλύτερη περίπτωση.
Στη Μεγάλη Βρετανία, νομιμοποίηση γίνεται με 200 ευρώ για να πάρεις το πιστοποιητικό νομιμότητας (Certificate of Lawfulness). Και αυτό γίνεται μόνο αν θες επίσημο χαρτί από την πολεοδομία γιατί μπορεί να το χρειαστεί, για παράδειγμα, ο αγοραστής του αυθαίρετου σπιτιού, σε περίπτωση που το πουλήσεις.
Πολλοί οικισμοί στην Ελλάδα έχουν χτιστεί αυθαίρετα και για δεκαετίες οι κάτοικοί τους βρίσκονται κάτω από την γκιλοτίνα του κράτους που ανά πάσα στιγμή μπορεί να τους χαρατσώσει ή αν ένας πολιτικός το θεωρήσει καλό θέαμα να του γκρεμίσει το σπίτι . Η πολεοδομία είναι από τους πιο διεφθαρμένους και οπισθοδρομικούς θεσμούς.
Ανάγκη μεταρρύθμισης του πολεοδομικού συστήματος και κυρίως αλλαγής στη βάση της φιλοσοφίας του:
-Θα πρέπει να δοθεί ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων παρεμβάσεων που ο ιδιοκτήτης θα μπορεί να κάνει στην ιδιοκτησία του χωρίς άδεια και τον φόβο της παρανομίας.
-Θα πρέπει να μπορούν οι γειτονιές να συνεργάζονται και να επιτρέπουν επεκτάσεις και παρεμβάσεις, που και πάλι δεν θα χρειάζονται άδεια αλλά θα έχουν και τη γενική συμφωνία της γειτονιάς.
-Παρανομίες που δεν καταγγέλλονται μετά από ένα διάστημα θα νομιμοποιούνται αυτόματα και η πολεοδομία δεν θα έχει καμία δικαιοδοσία να παρέμβει.
-Αν η πολεοδομία θεωρεί πως υπάρχουν ευαίσθητες περιοχές, (δάση, αρχαιολογικοί χώροι, παραδοσιακοί οικισμοί, ρέματα) θα πρέπει να δημοσιεύσει σχετικούς χάρτες στο διαδίκτυο. Όσο δεν τους δημοσιεύει, δεν θα μπορεί να παρέμβει σε πολεοδομική παρανομία.
-Πρέπει να αποσυνδεθεί επιτέλους το σκάνδαλο της σύνδεσης παροχής ρεύματος με την έγκριση του έργου από την πολεοδομία. Είναι ένα άθλιο γραφειοκρατικό μέτρο που τροφοδοτεί περισσότερες παρανομίες από όσες προσπαθεί να αποτρέψει.
Στο Μάτι βγήκαν οι πολιτικοί να καταδικάσουν την ύπαρξη των κατοικιών στην περιοχή και εξήγγειλαν κατεδαφίσεις. Με το πρόσχημα της «έλλειψης άδειας» πολιτικοί και γραφειοκράτες θα αποπειραθούν να κατεδάφισουν σπίτια που για δεκαετίες δεν δημιούργησαν κανένα πρόβλημα. Γιατί φυσικά τα σπίτια δεν συνέβαλαν στην πυρκαγιά ούτε και ήταν υπεύθυνα για τους θανάτους.
Αλλά είναι φανερό πως το πολεοδομικό καθεστώς που έχουμε δεν υφίσταται για να διαφυλάξει τα δικαιώματα των πολιτών και να τους εξυπηρετεί στα σχέδια, στα όνειρα και στις φιλοδοξίες τους να χτίσουν το δικό τους μέλλον αλλά για να ασκεί υπηρεσίες μαφίας.
*Ο κ. Νίκος Χαραλάμπους είναι μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής της Φιλελεύθερης Συμμαχίας
