Κείμενο - φωτογραφίες: Κώστας Κατσίγιαννης
Βρίσκονται σε ένα κομμάτι της μυθικής χώρας των απόγονων του βασιλιά Αθάμαντα και αυτό που θα αντικρίσετε είναι οι γυμνές κορυφές των Αθαμανικών ορέων, που καταλήγουν σε ελατοσκέπαστες πλαγιές όπου κουρνιάζουν τα χωριά. Για να φτάσετε εκεί θα πρέπει να διασχίσετε πλαγιές σκεπασμένες με πλατάνια, με οξιές, πεύκα με τη λίμνη Πουρναρίου να εμφανίζεται κάποιες στιγμές ανάμεσά τους και να σπάει με την υγρή επιφάνειά της τη μονοτονία του πράσινου. Κάποια στιγμή σειρά παίρνουν τα έλατα και όταν αρχίζουν πλέον να εμφανίζονται γυμνές κορφές θα φτάσετε στο Βουργαρέλι με την απίστευτη θέα. Αφήστε λοιπόν κατά μέρος τη φωτογραφική μηχανή και απολαύστε τη διαδρομή που θα σας οδηγήσει στο Βουργαρέλι. Από το χωριό μπορείτε να δείτε τον κόσμο αφ' υψηλού. Σας το εξασφαλίζουν τα 750μ. στα οποία είναι χτισμένο, αλλά και η πλατεία του, μεγάλη, με πλατάνια, με την καλύτερη θέα, πραγματικός εξώστης. Ωρα είναι να κάνει πάλι την εμφάνισή της και η φωτογραφική σας μηχανή. Αν συνεχίσετε την πορεία σας, αλλά «ακολουθώντας τα σύννεφα», θα βρεθείτε στα «μοναχικά» Θεοδώριανα, καθώς μοιάζουν προστατευμένα, αποκομμένα από τον υπόλοιπο κόσμο, βαθιά μέσα στην αγκαλιά των βουνών.
Βρίσκεσαι λίγα μόλις χιλιόμετρα από την Άρτα κι αμέσως αντιλαμβάνεσαι ότι η ζωή κυλά αλλιώς. Εδώ οι άνθρωποι είναι «δουλεμένοι», κερνούν τσίπουρο, γλυκό του κουταλιού, λίγη πίτα «για το δρόμο» και αναστενάζουν γιατί τα ορεινά ερημώνουν. Εδώ οι δρόμοι είναι γεμάτοι στροφές, αλλά πάνω που νιώθεις ότι το στομάχι σου δεν αντέχει άλλο, το βλέμμα, λες και έχει τη δική του θέληση, από κάπου θα βρει να γαντζωθεί, από μια κορυφή που παιχνιδίζει με το σύννεφο, από αυτό το κίτρινο λουλούδι που τελικά δεν θα μάθεις πώς το λένε, από τον αχό του νερού που τρέχει, από τα φύλλα της φτέρης που κουνιούνται από την αλεπού που μόλις κρύφτηκε πίσω τους.
Βουργαρέλι, πραγματικός εξώστης
Η διαδρομή που ανηφορίζει από την Άρτα μοιάζει να τελειώνει στα ριζά της γυμνής κορυφής Τσούμα Κατή (2.088 μ.) η οποία στέκεται επιβλητική πάνω από το Βουργαρέλι.
Το κρύο πλέον κάνει αισθητή την παρουσία του και η ώρα (μεσημέρι) δεν είναι η καλύτερη για να βρεις ανθρώπους του χωριού. Σε αυτά τα μέρη καταφέρνουν ακόμα να διατηρούν τη συνήθεια του μεσημεριανού ύπνου. Ομως στην πλατανοσκέπαστη πλατεία ο καπνός μιας καμινάδας με οδηγεί στο «Παραδοσιακό καφενείο» του χωριού. Ανοίγοντας την πόρτα με υποδέχεται η θαλπωρή της ζέστης και η ιδιοκτήτριά του, η οποία με το «ζόρι» με κέρασε σπιτικές πίτες και ψωμί, αλλά και λίγο τσίπουρο, καθώς τέτοια ώρα «δύσκολα θα βρεις να φας για να πάρεις δυνάμεις και να συνεχίσεις»!
Στην πλατεία βρίσκεται η εκκλησιά του Αγίου Νικολάου, που το 1943 κάηκε μαζί με όλο το χωριό από τους Γερμανούς, οι οποίοι νωρίτερα είχαν ρίξει 400 περίπου βόμβες στην περιοχή. Από αυτές που έπεσαν στο χωριό, δύο δεν έσκασαν και σήμερα βρίσκονται στο μνημείο πεσόντων της πλατείας. Στην πλατεία βρίσκεται και η προτομή του καθηγητή Χρήστου Λαμπράκη, ιδρυτή της έδρας διδασκαλίας Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης.
Καθώς θα τριγυρνάτε στο χωριό, κάποια στιγμή πρώτα θα ακούσετε και μετά θα δείτε τις δυο βρύσες, σήμα κατατεθέν του χωριού, την Αρχόντω και την Κρυστάλλω. Από τα 5 στόματα της πρώτης και τα 9 της δεύτερης τρέχει για πάνω από 80 χρόνια γάργαρο νερό. Ομως αν πιστεύετε στους λαϊκούς μύθους θα πρέπει να ξέρετε ότι όσοι πίνουν νερό από αυτές, παντρεύονται και μένουν για πάντα στο Βουργαρέλι!
Κοντά στις βρύσες οι ντόπιοι θα σας δείξουν και το σπίτι που ο Ναπολέοντας Ζέρβας επέλεξε για αρχηγείο του, ενώ στην πλατεία μια ταμπέλα υπενθυμίζει ότι το 1981 το Βουργαρέλι επελέγη από την κυβέρνηση Ράλλη για να δοθούν σε κτηνοτρόφους και γεωργούς οι πρώτες επιδοτήσεις της ΕΟΚ.
Στα «χαμηλά» όρια του χωριού, δεξιά καθώς θα ανηφορίζετε από την Αρτα, βρίσκεται και το «Νεραϊδογέφυρο», όμορφο πέτρινο γεφύρι που ενώνει τις όχθες του Τσιρλιάρη (επειδή κατεβάζει λάσπη). Αλλά και «απέναντι», στο υψηλότερο σημείο του χωριού βρίσκεται κάτι που αξίζει. Είναι η Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου, γνωστή και ως η Αγία Λαύρα της Ηπείρου, η οποία αποτελεί ορόσημο στην ιστορία της Ελλάδος και όχι μόνο για τη μεγάλη οικονομική ακμή που γνώρισε στα μέσα του 19ου αιώνα. Το 1821 εδώ συγκεντρώθηκαν οι οπλαρχηγοί των Τζουμερκιωτών, του Ροδοβιζίου και του Ξηρόμερου για να κηρύξουν την επανάσταση στην περιοχή της Αρτας. Περίπου 20 χρόνια νωρίτερα, εδώ βρήκαν καταφύγιο οι σουλιώτικες φάρες των Μποτσαραίων, ενώ το 1943 στον Αγιο Γεώργιο κατέφυγαν οι Βουργαρελιώτες όταν οι Γερμανοί βομβάρδιζαν το χωριό. Η ιστορία της μονής ξεκινά κάπου στο 1690 και το καθολικό της κοσμείται με τοιχογραφίες του 1714, ενώ από τα κειμήλια πιο αξιόλογο θεωρείται μια ασημένια λειψανοθήκη του 1859, έργο ασημουργού από τους Καλαρρύτες. Επίσης σύμφωνα με την παράδοση, η άρνηση ενός χριστιανού να προσκυνήσει Τούρκο αντί για την εικόνα του Αγίου Γεωργίου, οδήγησε τον τελευταίο στο να πυροβολήσει την εικόνα η οποία βρίσκεται πάνω από την είσοδο του ναού. Το βόλι όμως εξοστρακίστηκε σκοτώνοντας ακαριαία τον Τούρκο και για της ιστορίας το αληθές θα δείτε το σημάδι από το βόλι στη βάση της ουράς του αλόγου του Αγίου Γεωργίου.
Info
Στο Παλιοχώρι, λίγο πριν από το Βουργαρέλι, βρίσκεται η Κόκκινη Εκκλησιά. Σύμφωνα με τον ακαδημαϊκό Αναστάσιο Ορλάνδο, οφείλει το όνομά της στο κόκκινο χρώμα των πλίνθων από τις οποίες αποτελείται η τοιχοποιία της. Είναι γνωστή όμως και ως Παναγία Βελλάς λόγω της σχέσης της με τη Μονή Βελλάς των Ιωαννίνων. Από την παράδοση, δε, λέγεται και Βασιλομονάστηρο διότι κάποτε αποτέλεσε το καθολικό βασιλικής μονής.
Το χωριό των 300 πηγών
Την επομένη, με την πρωινή υγρασία να έχει καλύψει τα πάντα, καθώς ζεσταίνω τον κινητήρα, ελέγχω στα γρήγορα τις σημειώσεις μου. Αναπάντεχα μία σκουρόχρωμη φιγούρα εμφανίζεται στο παράθυρο του αυτοκινήτου προτάσσοντας ένα μικρό πακέτο τυλιγμένο με ασημόχαρτο. Η ηλικιωμένη γυναίκα μού προσφέρει μερικά κομμάτια τσουκνιδόπιτα για τον δρόμο, καθώς έμαθε ότι «κάποιος δημοσιογράφος-φωτογράφος έχει επισκεφθεί το χωριό μας και ήθελα καμάρι μ'' να σε φιλέψω για την επίσκεψη» - και ήταν νοστιμότατη! (Σίγουρα η μέρα ξεκίνησε πολύ καλά!).
Μετά το Βουργαρέλι ο δρόμος για λίγο μοιάζει να ηρεμεί, με τα έλατα να εναλλάσσονται με τα πλατάνια έως το χωριό Αθαμάνιο, το οποίο επίσης προσφέρει εντυπωσιακή θέα. Είναι αμφιθεατρικά κτισμένο από υψόμετρο 620 έως 1.042, ενώ η κορυφή που βρίσκεται πάνω από το χωριό έχει υψόμετρο 2.393.
Στα μισά του χωριού μία πινακίδα δείχνει αριστερά προς μια απότομη ανηφοριά, τον μοναδικό δρόμο προς τα Θεοδώριανα.
Ο δρόμος συνεχίζει να ανηφορίζει απότομα και κάθε στροφή αφαιρεί τα έλατα από τις πλαγιές, για να γίνει λίγο αργότερα το τοπίο αλπικό, γυμνό από βλάστηση. Είναι η θέση Σταυρός στα 1.390 μ., και είναι το πέρασμα από τον αυχένα της οροσειράς. Η θέση είναι διάσημη για το ύψος του χιονιού που πιάνει τον χειμώνα, αλλά και για τη θέα, καθώς μπορείς να δεις τον Αμβρακικό, τη λίμνη Πουρναρίου και τις απολήξεις της νότιας Πίνδου. Όμως, σύμφωνα με τους ντόπιους, το 2005 το χιόνι είχε φτάσει τα 6 μέτρα ύψος! Στη συνέχεια ο δρόμος κατηφορίζει και ελίσσεται διασχίζοντας μια γη σφιχτή και άγονη, σπαρμένη με βράχια - είναι το οροπέδιο Λιβάδι.
Δεν μπορείτε παρά από εδώ να καταλήξετε στα Θεοδώριανα τα οποία κάνουν ξαφνικά την εμφάνισή τους στα 980 μέτρα. Η δυσκολία του να έρθεις μέχρι εδώ, η αίσθηση του απόμακρου, μαζί με την έκπληξη που κρύβει τελικά ο προορισμός, είναι μέρος από τη γοητεία των ορεινών Θεοδώριανων, αυτόνομης κοινότητας παρά τους ελάχιστους μόνιμους κατοίκους του δύσκολου χειμώνα. Φωλιάζουν ανάμεσα σε άγριες πλαγιές, με τη γύρω περιοχή να είναι γεμάτη από έλατα, κέδρους, πλατάνια και καρυδιές. Στην πλατεία του χωριού βρίσκονται τα ταβερνάκια της και η εκκλησία της η οποία χτίστηκε το 1880 από Πραμαντιώτες μαστόρους και είναι αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο. Λέγεται και χωριό των 300 πηγών, καθώς είναι μια από τις πλουσιότερες περιοχές της χώρας σε νερό, ενώ κοντά βρίσκεται και το γνωστό οροπέδιο Κωστηλάτα στο οποίο, σύμφωνα με τους ντόπιους, ξεκαλοκαιριάζουν 17 χιλιάδες πρόβατα!
Από την πλατεία η ταμπέλα δείχνει ανηφορικά προς τους Καταρράκτες, το σημείο κατατεθέν των Θεοδώριανων. Απέχουν 1,5 χλμ. στη θέση Σούδα σε υψόμετρο 1.300 και θα πρέπει, αν δεν έχετε 4Χ4, να περπατήσετε έως εκεί. Κάποια στιγμή θα βρεθείτε σε μονοπάτι μέσα στα έλατα πάνω από τη ρεματιά της Ασπρης Γκούρας. Απολαμβάνοντας το δάσος θα ακούσετε τον αχό των νερών της που κυλάνε από κάτω, πριν ενωθούν αργότερα με τον Αχελώο κι όταν φτάσετε στους καταρράκτες θα νιώσετε δέος, καθώς το νερό κατακρημνίζεται με δύναμη αφρισμένο. Οι μετρήσεις έδειξαν ότι ανάλογα με την εποχή και τις καιρικές συνθήκες, από την κορυφή του βράχου πέφτουν 2 με 5 κυβικά μέτρα νερού το δευτερόλεπτο!
Info
Η περιοχή του Δήμου Αθαμανίας στους μυθικούς χρόνους αποτελούσε τμήμα της χώρας των Αθαμάνων. Πρόκειται για ηπειρωτικό φύλο που κατοικούσε στην ορεινή περιοχή των Τζουμέρκων και των βορειοανατολικών Αγράφων και το οποίο οφείλει το όνομά του στον μυθικό βασιλιά Αθάμαντα, που ήρθε από τον Ορχομενό της Βοιωτίας και βασίλευσε στην περιοχή.
Info
Για δραστηριότητες στην περιοχή, πληροφορίες: Διονύσης Κασελούρης-6986322002 και Αποστόλης Τσιμπανάκος-6980682589
* * *
ΠΩΣ ΘΑ ΠΑΤΕ
Το ιδανικό είναι με δικό σας όχημα. Το Βουργαρέλι απέχει από την Αρτα 56χλμ. Η Αρτα απέχει περίπου 350χλμ. από την Αθήνα και 321χλμ. από τη Θεσσαλονίκη.
