Του Γιώργου Λιγνού
Ο πιο γνωστός συμψηφισμός είναι αυτός των οφειλών μιας επιχείρησης προς το Δημόσιο με τα οφειλόμενα από το Δημόσιο προς αυτή. Ο συμψηφισμός λοιπόν για ομοειδή και μετρήσιμα πράγματα είναι λογικός και επιθυμητός.
Όταν όμως αφορά στην αποτίμηση άυλων και μη μετρήσιμων εννοιών, όπως η έννοια του ανθρώπινου πόνου ή χαμένων ζωών ή η έννοια της ευθύνης για ιστορικά γεγονότα, τότε ανοίγει η πόρτα του υποκειμενικού συναισθήματος, όσο κι αν αυτό ντύνεται με το ένδυμα της λογικής.
Εδώ κάνουνε πάρτυ οι ποικιλώνυμοι αγκιτάτορες.
Μετά το χτύπημα στο Παρίσι δεν εμφανίστηκαν από το πουθενά στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης σχόλια που έβαζαν στην πλάστιγγα από τη μια τους 130 και πλέον νεκρούς κι από την άλλη τους αγνώστου αριθμού αυτόχειρες που αποδίδονται στην οικονομική κρίση. Τα τελευταία χρόνια η άρνησή μας να δεχτούμε τα στοιχεία της πραγματικότητας μας οδήγησε στην αναζήτηση παράλογων εξηγήσεων, όπως θεωρίες συνομωσίας και στη χρήση απλουστευτικών λογικών σχημάτων όπως οι συμψηφισμοί
Τέτοιου είδους συμψηφισμούς ακούμε ολοένα και συχνότερα τα τελευταία χρόνια. Οι συμψηφισμοί έχουν σαν βασικό χαρακτηριστικό ότι είναι απλουστευτικοί και μεροληπτικοί.
Ετσι ο παρακάτω συμψηφισμός που διατυπώθηκε πρόσφατα απο αριστερό δημοσιογράφο και για λιγους μηνες βουλευτή, γνωστού επίσης για την υπαρξιακή του κρίση μετα την ψηφοφορία του πρώτου αριστερού μνημονίου διεκδικεί βραβείο. Σ' αυτόν μπορούμε να παρατηρήσουμε τα χαρακτηριστικά των συμψηφισμών και το αντικτυπό τους στο τρόπο σκέψης του κόσμου.
«Όταν σε πυροβολούν τρομοκράτες πεθαίνεις μια φορά , όταν χρωστάς στο ΔΝΤ πεθαίνεις κάθε μέρα από φρικτά ισοδύναμα βασανιστήρια».
Στο παραπάνω σχήμα επιχειρείται μια ατυχής παρομοίωση κατ αναλογία, συγκρίνοντας άσχετα μεταξύ τους πράγματα.
Εδώ απενοχοποιούνται οι ισλαμιστές τρομοκράτες αφού υπάρχει κάτι άλλο χειρότερο που είναι ο καθημερινός θάνατος από τις σφαίρες του ΔΝΤ. Κανείς δεν αρνείται πως το ΔΝΤ είναι μια δυσάρεστη πραγματικότητα, όμως δεν ήλθε μόνο του, αλλά του ζητήθηκε.
Επιχειρείται ακόμα μια απαξίωση του πραγματικού θανάτου των θυμάτων της τρομοκρατικής επίθεσης, που κατ αυτόν συμβαίνει μία φορά, συγκρίνοντάς τον με τους συμβολικούς καθημερινούς θανάτους που τόσο πολύ «πούλησαν» πριν την άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία. Η απαξίωση αυτή δεν γίνεται χωρίς σκοπό αφού προφανώς έρχεται σαν αποτέλεσμα της ιμπεριαλιστικής πολιτικής της Δύσης, αν και όλα αυτά είναι ασαφή και υπαινικτικά.
Αυτό είναι ένα ακόμα προσόν του καλού δημαγωγικού συμψηφισμού. Οδηγεί υπόγεια τον ακροατή σε ακραίους συλλογισμούς φορτίζοντάς τον συναισθηματικά.
Οι συμψηφισμοί οδηγούν σε μια στρεβλή ηθική κρίση επιδιώκοντας είτε να καταγγείλουν είτε να απενοχοποιήσουν κάτι που μέχρι τότε η κοινωνία θεωρούσε κακό. Συνήθως απο πρόθεση. Είναι σύντομοι , το twitter βοηθάει , και λειτουργούν συνθηματολογικά, αν και υποτίθεται ότι είναι ολοκληρωμένοι συλλογισμοί.
Έτσι το σύνθημα που ήταν γραμμένο σε πανό στην Πλατεία Εξαρχείων, «τι είναι η ληστεία μιας τράπεζας μπροστά στην ίδρυσή της», καλλιεργούσε μια συγκεκριμένη στάση, που εύκολα ο στριμωγμένος οικονομικά πολίτης εύκολα θα δεχόταν, ακόμα κι αν δεν του ήταν το πιο ευχάριστο να δει το παιδί του να γίνεται ληστής τραπεζών.
Μην ξεχνάμε όμως πως με τέτοιους εύκολα διατυπωμένους συλλογισμούς φτάσαμε να συνομιλούμε με αυτούς που μία συντεταγμένη πολιτεία θα θεωρούσε αντιπάλους της, για να μην πω εχθρούς της. Βλέπετε οι λεκτικές διαβαθμίσεις του κακού είναι της μόδας, ασχέτως του ότι είναι αναγκαίες όταν κάνουμε μια σοβαρή συζήτηση.
Μόνο που τα συμψηφιστικά σχήματα δεν είναι σοβαρά, ούτε συμβάλλουν. Είναι όμως δηλητηριώδη, όσο αθώα κι αν φαίνονται, όσο κι αν γελάμε μαζί τους. Εκεί ακριβώς είναι η δύναμη τους. Ότι δεν τα παίρνουμε σοβαρά, πολύ δε περισσότερο τους εμπνευστές τους. Και δυστυχώς αυτοί είναι πολλοί, ενδημούν δε κυρίως στα άκρα του πολιτικού φάσματος χωρίς ωστόσο να απεχθάνονται τη χρήση συμψηφισμών και πολιτικοί του συνταγματικού τόξου. Ο λαϊκισμός που δυστυχώς που αφθονεί και συντηρείται από πολλούς, έχει ανάγκη τους συμψηφισμούς προκειμένου να φτάσει γρήγορα και εύκολα στους αποδέκτες του.
Χρέος μας να τους εντοπιζουμε και να τους αποδομούμε.
