Ήταν προφανές ότι ο Ερντογάν ήθελε την επαφή. Μια επαφή με την Ελλάδα για την αναζήτηση συνεννόησης, ενός διαύλου επικοινωνίας θα ήταν κίνηση καλής θέλησης και «συμμόρφωσης» προς την Ευρώπη και τις ΗΠΑ.
Ο Τούρκος Πρόεδρος, είχε ανάγκη διορθωτικών κινήσεων με τις αρνητικές εντυπώσεις που άφησε το sofagate και όσες είχε προκαλέσει η αποχώρηση από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών.
Αυτήν την περίοδο βρίσκεται με πολλά μέτωπα ανοικτά εκτός και εντός συνόρων, γεγονός που του δημιουργεί δυσκολίες, παρά το ισχυρό ένστικτο πολιτικής επιβίωσης που έχει.
Είναι ενδεικτικό ότι ακόμη και οι δηλώσεις του Λίβυου πρωθυπουργού Ντιμπέϊμπα, -λίγο πριν από την πρόσκληση Δένδια- ότι η χώρα του επιθυμεί να διαβουλευθεί και με τις άλλες παράκτιες για την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών, δημιούργησε ανασφάλεια στον Ερντογάν και τον έστρεψε σε επιθετική ρητορική κατά της Ελλάδας.
Διερευνητικές, τι μέλλει γενέσθαι
Οι κοινές δηλώσεις που ακολούθησαν τις συναντήσεις Δένδια με τον Τσαβούσογλου μεταβλήθηκαν σε debate on camera. Διαμορφώθηκε ένα σκηνικό στο οποίο αποδόθηκαν με σαφήνεια οι γνωστές διιστάμενες θέσεις που χωρίζουν τις δύο χώρες. Στις τουρκικές αιτιάσεις, η Ελλάδα πρέπει να απαντάει, όπως και έγινε.
Το ζητούμενο είναι να μην επικρατήσει το ψυχροπολεμικό κλίμα του παρελθόντος που θα δυσχέραινε την όποια προοπτική ενός ελληνοτουρκικού διαλόγου. Να μην έχει επίπτωση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και στο διάλογο που επανεκκίνησε, να υπάρξει φυγή προς τα εμπρός. Να μην χαθεί η προσέγγιση με τις διερευνητικές επαφές και να υπάρξει πνεύμα συνεννόησης ως προς την επανεκκίνηση της επίλυσης του Κυπριακού. Οι διαφορές δεν θα εκλείψουν εάν δεν επιλυθούν και απαιτείται λογική και πραγματισμός.
Στόχος της διπλωματίας είναι η αναζήτηση κοινής λύσης με τρόπο που να ικανοποιούνται αμοιβαία τα θεμιτά συμφέροντα και των δύο κρατών. Προκειμένου να υπάρξει συνέχεια των διερευνητικών επαφών, πρέπει να υπερπηδηθούν τα διλήμματα, πολύ περισσότερο που αυτές έχουν συνδεθεί με τη θητεία του Τούρκου προέδρου. Ο Ερντογάν παραμένει ο κυρίαρχος του παιχνιδιού για την Τουρκία και ο ίδιος θα αποφασίσει με τον Έλληνα πρωθυπουργό για την εξέλιξή τους. Διατυπώνεται η άποψη ότι όσο η Τουρκία είναι στο μικροσκόπιο της ΕΕ για την συμπεριφορά της παρά την θετική ατζέντα μετά και την κοινή δήλωση της 25ης Μαρτίου, θα παραμείνει στον διάλογο ως ένδειξη καλής διαγωγής.
Όμως η διαδικασία είναι η μόνη η οποία μπορεί να διαμορφώσει μια ατζέντα διαπραγμάτευσης για τα θέματα οριοθέτησης, που ούτως ή άλλως είναι αναγκαία, διότι διαφορετικά κανένα κράτος δεν θα μπορέσει να αξιοποιήσει τα ορυκτά του, εάν η υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου και της Αν. Μεσογείου δεν κατανεμηθεί μεταξύ τους με συμφωνία ή δικαστική διευθέτηση. Προϋπόθεση των δύο τελευταίων είναι η διαπραγμάτευση την οποία θα προετοιμάσει μια επιτυχημένη σειρά διερευνητικών συνομιλιών.
Το Κυπριακό
Οι διερευνητικές επαφές δεν είναι το μόνο θέμα. Οι δύο χώρες θα βρεθούν στις 27 Απριλίου στη Γενεύη για το Κυπριακό. Θα ανοίξει η άτυπη, διερευνητική, διάσκεψη για να αναζητηθεί το κοινό έδαφος και να βολιδοσκοπηθούν οι προθέσεις των πέντε μερών ως προς την επανέναρξη διαδικασίας επίλυσης του Κυπριακού. Υπάρχει το ερώτημα εάν η τουρκική πλευρά θα διατηρήσει την πρόθεση περί δύο κρατών που έχει προαναγγείλει ως επιθυμητή λύση. Πρόκειται για ριζική απόκλιση της τακτικής Ερντογάν που έχει υποστηρίξει τη διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία τόσο με το σχέδιο Ανάν το 2004, όσο και στη διάσκεψη το 2017.
Το πυροτέχνημα της τουρκικής θέσης περί δύο κρατών πρέπει να αποκωδικοποιηθεί. Η Τουρκία μάλλον προτιμά την αποκεντρωτική ομοσπονδία αντί της λύσης δύο κρατών, αλλά χρειάζεται διάλογος για να ξεδιπλωθούν οι μύχιες σκέψεις που κρύβονται πίσω από το σύνθημα. Και είναι σημαντικό να υπάρχει προεργασία και βεβαίως να κατατεθεί σε μια επόμενη συνάντηση η ελληνική άποψη συνάδουσα με την ελληνοκυπριακή. Άποψη στέρεη, ευθυγραμμισμένη με τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών που αποσκοπούν στη λύση της ομοσπονδίας και τη διατήρηση της εδαφικής ακεραιότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Ανατολική Μεσόγειος
Όλα μπορεί να συνδέονται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο μαζί και με τις αλλαγές στην Αν. Μεσόγειο και ιδιαίτερα στη Λιβύη. Ακανθώδες ζήτημα παραμένει η τύχη των θαλασσίων ζωνών που θα σχετίζονται με αυτήν. Η δυνατότητα της δικαστικής επίλυσης και η συνακόλουθη τύχη του τουρκολιβυκού μνημονίου η Λιβύη θα μπορεί να εντάξει σε μια μεγαλύτερη εικόνα οριοθέτησης με την Ελλάδα, αλλά σε επίπεδο δικαστικής διευθέτησης, αφού έχει δεχθεί μια τέτοια προοπτική σε συνδυασμό με το ερώτημα περί νομιμότητας του μνημονίου. Δεν πρέπει βεβαίως να υποτιμηθεί, το ξαναζεσταμένο ενδιαφέρον της Τουρκίας για την Αίγυπτο, η προσπάθειά της να δείξει ότι υπάρχει περιβάλλον διαλόγου, σε αυτό το πλαίσιο και το, εντός των ημερών, ταξίδι Τσαβούσογλου στο Κάιρο. Πολύ δε περισσότερο που δεν είδε με καλό μάτι την οριοθέτηση ΑΟΖ της Ελλάδας με την Αίγυπτο που διεμβόλισε το τουρκολιβυκό μνημόνιο.
* O Πέτρος Λιάκουρας είναι Καθηγητής Διεθνούς Δικαίου, διευθυντής του Μεταπτυχιακού Προγράμματος «Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Σπουδές», στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς.
