Της Μαρίας Χούκλη
Στον απόηχο του φαληρικού πάρτι και της μανιχαϊστικής ανάγνωσης της πραγματικότητας με εργαλείο το διαχωρισμό «εμείς και οι άλλοι», ας προστρέξουμε σ' έναν από τους επιφανείς αριστερούς διανοουμένους του καιρού μας. Ο Zygmunt Bauman θεωρείται από τους πλέον σημαντικούς κοινωνιολόγους διεθνώς. Ο Πολωνό-εβραίος διανοητής εξακολουθεί να ταξιδεύει ανά την Ευρώπη, δίνοντας διαλέξεις για ευρεία γκάμα θεμάτων που μοιάζουν διαφορετικά, ωστόσο όλα αποτελούν -όπως λέει- εκφάνσεις της ρευστής νεωτερικότητας, όρος που εφευρέθηκε από τον ίδιο. Iδιωτικότητα, παγκοσμιοποίηση, Ολοκαύτωμα, social media, οι ανισότητες στο 21ο αιώνα είναι τα ζητήματα που τον απασχολούν. Και κάθε φορά που τα θίγει, επισημαίνει πόσο σύνθετη έγινε πια η ζωή μας. Δεν ισχύουν οι παλιές νοηματοδοτήσεις φαινομένων όπως η πάλη των τάξεων, η εθνική κυριαρχία, η ταυτόχρονη συνύπαρξη της ελευθερίας και της ασφάλειας. Με καινούργια γυαλιά πρέπει να διαβάσουμε τα προβλήματα που έχουμε ενώπιον μας, λέει στην El Pais, που «ανέκρινε» πρόσφατα τον σοφό του Leeds.
Ευθύς εξαρχής προσδιορίζει τις αντιφάσεις.
Η εξουσία και η πολιτική έχουν πάρει διαζύγιο. Η ισχύς της διακυβέρνησης βρίσκεται σε απρόσωπες υπερεθνικές οντότητες. Η πολιτική, λέει, ο Bauman έφυγε από τα χέρια του έθνους-κράτους, οι Βερσαλλίες είναι μια ψευδαίσθηση. Η εξουσία έχει παγκοσμιοποιηθεί, η πολιτική παραμένει τοπικής εμβέλειας. Διανύουμε ιστορικά ένα μεσοδιάστημα μεταξύ μιας εποχής που ζούσαμε με βεβαιότητες και μιας άγνωστης νέας γης. Όλες οι συμφωνίες είναι προσωρινές, φευγαλέες, ισχύουν μόνο μέχρι την επόμενη. Η ρευστότητα είναι πλέον το χαρακτηριστικό της εποχής μας. Σε παγκόσμιο επίπεδο, εντός των κρατών και των κοινωνιών, σε ό,τι αφορά την τύχη καθενός μας. Είμαστε νομάδες, δίχως καμία βεβαιότητα για το πού θα μας βρει το αύριο. Οι παλιοί τρόποι δεν λειτουργούν, δεν γνωρίζουμε τι θα τους αντικαταστήσει. Οι ηγέτες πρέπει να το λάβουν υπόψιν τους και να μην βαυκαλίζονται ότι αρκεί να θέλουν και θα γυρίσει ο κόσμος ανάποδα. Ούτε να καλλιεργούν προσδοκίες που τους υπερβαίνουν. Το δημοκρατικό σύστημα και οι θεσμοί του αδυνατούν να τηρήσουν τις υποσχέσεις τους, γι' αυτό έχει ξεσπάσει κρίση εμπιστοσύνης. Οι άνθρωποι ζούμε πλέον με συντροφιά το άγχος και την αβεβαιότητα. Η τεχνολογία πλήττει την ταυτότητα μας ως υποκειμένων, μάς κάνει άυλους, ψάχνουμε για δίκτυα άμεσης δημοκρατίας που θα αντικαταστήσουν τον κοινοβουλευτισμό, αλλά το πείραμα δεν μπορεί να λειτουργήσει για πολύ και αποτελεσματικά. Πάντοτε θα χρειάζεται μια ηγετική φυσιογνωμία να εκφράσει τα αιτήματα της στιγμής. Ο Πολωνό-εβραίος διανοητής είναι μάλλον απαισιόδοξος και για τις πολιτικές της λιτότητας. Θα συνεχιστούν, οι πληθυσμοί γερνούν, εκατομμύρια εργαζόμενοι θα πρέπει να αλλάξουν δουλειά τα επόμενα 10 χρόνια. Οι πολιτικοί το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να παρακολουθούν τις αλλαγές, να είναι αποφασιστικοί και ευέλικτοι.
Η αιώνια λιακάδα ενός 90χρονου μυαλού που διέσχισε τον σκοτεινό 20ο αιώνα και βλέπει πιο καθαρά ποια είναι τα σκυλιά και ποιο το καραβάνι.
