Την λειτουργία ερευνητικής σκηνής και το όραμά του για αυτήν, παρουσίασε ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου Δημήτρης Λιγνάδης ταυτόχρονα με τη διαδικτυακή μετάδοση της παράστασης «Μήδεια». Πρόκειται για μία από τις πρώτες εξαγγελίες του, όταν πριν από ενάμιση χρόνο ανέλαβε την Καλλιτεχνική Διεύθυνση του Εθνικού Θεάτρου. Είχε πει τότε πως η ερευνητική σκηνή πρέπει να έχει «στοχευμένη δράση και μάλιστα μία δράση που θα περιλαμβάνει το αρχαίο δράμα».
«H Ερευνητική Σκηνή αποτελεί το πεδίο πάνω στο οποίο επιχειρείται η οικοδόμηση ενός νέου οράματος από πλευράς Εθνικού Θεάτρου» όπως εξηγεί ο ίδιος. «Πρόκειται για μια νέα ‘επένδυση’ - πνευματική, καλλιτεχνική και όχι μόνο – που φέρει τη σφραγίδα της Καλλιτεχνικής Διεύθυνσης και εμού προσωπικά.
Υπό μία έννοια η Ερευνητική Σκηνή αποτελεί έναν εξελικτικό μετασχηματισμό της Πειραματικής Σκηνής, - που τόσα έχει προσφέρει μέχρι τώρα – αλλά με αναπροσαρμογές ως προς τη λειτουργική διάσταση και τη σκοποθεσία· ἀναπροσαρμογὲς που συνάδουν, αφενός με τη χάραξη της νέας πορείας του Εθνικού Θεάτρου, της νέας στρατηγικής ως προς την αξιοποίηση νέων προοπτικών καλλιτεχνικής ανάπτυξης αλλά και την αξιοποίηση της πολύτιμης ιστορικής παράδοσής του Εθνικού, και αφετέρου με αναπροσαρμογές που συνάδουν με τις καταστατικές αρχές που ορίζουν τους καλλιτεχνικούς προσανατολισμούς και φυσικά την πνευματική αποστολή του πρώτου θεατρικού οργανισμού της χώρας».
Επιθυμία του, όπως τόνισε, είναι η Ερευνητική Σκηνή να μην μείνει ένας κενός τύπος (ένα νέο απλώς όνομα) ή ένας κοινός τόπος (μια ακόμη Σκηνή που έρχεται να προστεθεί στις ήδη υπάρχουσες). Αυτό που φιλοδοξεί και ελπίζει είναι η Ερευνητική Σκηνή να γίνει ένας «καινός τόπος»· μια σκηνή με νέα θεατρική ταυτότητα και νέα στόχευση. «Το αρχαίο δράμα» εξηγεί, «μπορεί και πρέπει, να αποτελεί ένα αποκλειστικό πεδίο θεατρικής σπουδής και μια ξεχωριστή ‘μονάδα παραγωγής’ εντός του Εθνικού Θεάτρου. Προτεραιότητά μας είναι η οργανωμένη καλλιέργεια και η συστηματική σπουδή πάνω στο κορυφαίο αυτό, και παγκοσμίως καταξιωμένο, είδος θεάτρου».
Το αντικείμενο σπουδής δεν περιορίζεται στα έργα του Αρχαίου Δράματος. Όπως έχει αποδείξει η θεατρικὴ εμπειρία, υπάρχουν πολλά είδη της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας, της ποίησης, της πεζογραφίας, της ιστορίας που μπορούν να αξιοποιηθούν θεατρικά, σκηνικά αλλά και ακροαματικά – λόγου χάρη στο ραδιόφωνο –, να λειτουργήσουν δηλαδή μέσω δραματικών κωδίκων, προσφέροντας στο κοινὸ ένα πολύτιμο ψυχαγωγικὸ βίωμα. Τα κείμενα λοιπόν της αρχαίας ελληνικής (και λατινικής) γραφής συνιστούν την αποκλειστικὴ θεματική της εν λόγω Σκηνής.
Οι σκοποί της Ερευνητικής Σκηνής μπορούν να συναιρεθούν σε δύο βασικές θέσεις. Συμβολή στην εκπαίδευση σε εθνικό επίπεδο και συμβολή στην ανάδειξη του ελληνικού πολιτισμού μέσα από την εξωστρεφή διάδοση της αρχαίας ελληνικής κληρονομιάς.
«Ως προς το πρώτο, φιλοδοξία είναι να καταστεί η Ερευνητική Σκηνή ένα εργαλείο "παιδείας" σύμφωνα με τον Δημήτρη Λιγνάδη. «Ενα ‘σχολείο’ ή ένα "πανεπιστήμιο" ανοικτό σε όλους, που θα προσφέρει μέσα από την τέχνη του θεάτρου μια σύγχρονη, ελκυστική και αποτελεσματική μορφή βιωματικής διδασκαλίας· ένα "μάθημα" που θα συμπληρώνει δια της ψυχαγωγικής οδού την αεικίνητη διαδικασία της γνωστικής κατάρτισης, υπηρετώντας στοχευμένα το αίτημα της "δια βίου μάθησης".
Ως προς το δεύτερο, δηλαδή την ανάδειξη του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, στόχος είναι να γίνει η Ερευνητική Σκηνή πόλος έλξης ενός ευρύτερου διεθνούς κοινού που επιθυμεί να γνωρίσει την ελληνική αρχαιότητα και μέσα από τη θεατρική τέχνη. Με αυτόν τον τρόπο αξιοποιείται το μέχρι σήμερα αναξιοποίητο κεφάλαιο του τουριστικού ενδιαφέροντος, μέσω της παροχής μιας ψυχαγωγικής-επιμορφωτικής υπηρεσίας που μπορεί να λειτουργεί τόσο αυτοτελώς όσο και συμπληρωματικά στις συνήθεις πολιτιστικές δράσεις του τουρισμού, όπως οι επισκέψεις σε αρχαιολογικά μουσεία, σε αρχαιολογικούς τόπους, κ.α. Η διασύνδεση, η οικοδόμηση μιας διαλεκτικής σχέσης, μιας συνέργειας, μεταξύ των θεματικών δράσεων της Ερευνητικής Σκηνής και των αρχαιολογικών τόπων, αποτελεί ένα από τα μείζονα «στοιχήματα» του Εθνικού Θεάτρου».
Για την επίτευξη των παραπάνω στόχων η Ερευνητική Σκηνή θα αξιοποιήσει ένα δίκτυο συνεργασιών με κρατικούς – ως επί το πλείστον – φορείς, με πανεπιστημιακά ιδρύματα αλλά και με σχετικά χρηματοδοτικά προγράμματα.
Τη θεατρική περίοδο 2021 της Ερευνητικής Σκηνής εγκαινιάζουν δύο παραστάσεις έργων αρχαίου δράματος: η Μήδεια του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία Μάρθας Φριντζήλα και οι Βάκχες του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία Άντζελας Μπρούσκου. Λόγῳ των εκτάκτων συνθηκών της πανδημίας που επιβάλλει την αναστολή λειτουργίας των σκηνών και του Εθνικού Θεάτρου, η παράσταση της Μήδειας προβάλλεται διαδικτυακά με απευθείας ζωντανή μετάδοση.
Τις δύο αυτές παραστάσεις θα διανθίσει η επανάληψη της αναμετάδοσης on demand της καλοκαιρινής μας παραγωγής Πέρσες που έγινε στην Επίδαυρο και που μεταδόθηκε σε όλο τον κόσμο. Αυτό θα συμβεί μέσα στον Φεβρουάριο και τις τρεις αυτές δράσεις θα ακολουθήσουν και άλλες δράσεις με διαλεκτικές ομιλίες, με διαλόγους μεταξύ πανεπιστημιακών φορέων και καλλιτεχνικών φορέων.
«Όπως μπορείτε να αντιληφθείτε, οι δυσχερείς συνθήκες και οι πολλοί αστάθμητοι παράγοντες με τους οποίους ήρθαμε αντιμέτωποι, δεν μας επέτρεψαν να πραγματοποιήσουμε τα πρώτα σχέδια για το παρόν θεατρικό έτος με τον τρόπο που επιθυμούσαμε αλλά και με τρόπο που θα άξιζε στον αγώνα που κατέβαλαν και καταβάλλουν καθημερινά οι θεατρικοί μας θίασοι» σημειώνει ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου. «Παρά ταύτα, προσπαθήσαμε να δημιουργήσουμε ένα "παιδευτικό" πλαίσιο για τις παραστάσεις της Ερευνητικής Σκηνής που να είναι ενδεικτικό των προθέσεων που αναφέρθηκαν παραπάνω.
Το πλαίσιο αυτό περιλαμβάνει: α) προλογικές τοποθετήσεις για το έργο και την προβληματική του από τον σκηνοθέτη της παράστασης και τον δραματολόγο, β) έκδοση προγράμματος (ηλεκτρονική λόγω των ειδικών παραστάσεων) με κείμενα Ελλήνων και ξένων μελετητών που διαφωτίζουν το δραματικό έργο στην καθόλου διάστασή του ή και σε επιμέρους πτυχές, και τέλος γ) ανοικτή συζήτηση του κοινού με τους συντελεστές της παράστασης· μια διαλεκτική-συμμετοχική δράση που – μεταξύ των άλλων ωφελημάτων που προσφέρει – καθιστά εναργέστερη την πρόσληψη του δραματικού έργου στην καθολική του διάσταση.
Διατηρώντας την πεποίθηση ότι το αίτημα για παιδεία είναι ένα αίτημα πάντα ανοικτό προς εκπλήρωση, ελπίζω το κοινό που επιθυμεί την εκπλήρωση αυτής της αδήριτης εσωτερικής ανάγκης, το κοινό που διψάει για κείμενα υψηλής ποιητικής – άρα και πνευματικής – αξίας, ελπίζω, λέω, και ταυτόχρονα καλώ το κοινό αυτό, κάθε ηλικίας να ανταποκριθεί και να προσέλθει στην πρόσκληση της Ερευνητικής Σκηνής. Γιατί παραφράζοντας τους στίχους του μεγάλου αρχαίου μας κωμικού, του Αριστοφάνη, «τοῖς μὲν γὰρ παιδαρίοισίν/ ἐστὶ διδάσκαλος ὅστις φράζει, τοῖσιν δ᾽ ἡβῶσι ποηταί» δηλαδή «γιατί για τα μικρά παιδιά δάσκαλος είναι όποιος τα εκπαιδεύει, για τους ενήλικες είναι οι ποιητές».
