Του Ηλία Παπαγεωργιάδη
Η συνεχιζόμενη κρίση, η λάθος πολιτική επιβολής φόρων αντί του περιορισμού των δαπανών, οι πάσης φύσεως φαντασίες που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο και οι αστικοί μύθοι έχουν οδηγήσει ένα τμήμα του Ελληνικού πληθυσμού να προτιμά την επιστροφή στο εθνικό νόμισμα.
Μιλούν για αυτό σαν να πρόκειται για τη λύση που αυτόματα θα αλλάξει τα δεδομένα και θα οδηγήσει τη χώρα μας στον παράδεισο, θα μας επιτρέψει να επανεκκινήσουμε την οικονομία και να κτίσουμε για πρώτη φορά τη βιομηχανία που ποτέ δεν είχαμε.
Είναι όμως έτσι; Η πρόσφατη ιστορία της Ρουμανίας αποδεικνύει το αντίθετο.
Δεκέμβριος 1989: Πτώση του Nicolae Ceausescu
Τον Δεκέμβριο του 1989 ο κομμουνιστής δικτάτορας ανατρέπεται, παραδίδοντας τη χώρα του με:
- Τεράστιες ελλείψεις τροφίμων
- Μερικές ώρες θέρμανση / ημέρα και λίγες περισσότερες ηλεκτρικό ρεύμα
- Εξαιρετικά καλές υποδομές
- Μηδενικό εξωτερικό χρέος
1 $ = περίπου 15 Lei (στη μαύρη αγορά, λιγότερο στην επίσημη)
(Φωτ. Ο Nicolae Ceausescu σε ομιλία του στο Κογκρέσο του Κομμουνιστικού Κόμματος Ρουμανίας - Photo by Keystone/Getty Images/Ideal Image)
1990: Δραματικές εξελίξεις και υποτίμηση 50%
Το 1990 η χώρα έζησε πρωτοφανείς καταστάσεις, με νεκρούς και πολιτική αστάθεια. Το νόμισμά της, που πρώτη φορά βγήκε στον διεθνή ανταγωνισμό, υποτιμήθηκε περίπου 50%. Ο πληθυσμός ζούσε ακόμη αξιοπρεπώς.
1 $ = περίπου 22,43 Lei
1991: Ο λαϊκισμός θεριεύει και η υποτίμηση ξεκινά
Το 1991 η πλειοψηφία των πολιτικών προέβη σε πλειοδοσία λαϊκισμού και ψευδών υποσχέσεων. Με τη χώρα να μην προχωρά σε μεταρρυθμίσεις, τα έσοδα να πέφτουν και τον κόσμο να καταφεύγει στις παρατράπεζες που υπόσχονταν μεγάλες αποδόσεις, το νόμισμα κατέρρευσε.
1 $ = περίπου 76,39 Lei
1992: Εκλογές και «δεν πουλάμε τη χώρα μας»
Στις πρώτες ελεύθερες εκλογές μετά από 50+ χρόνια, οι σοσιαλιστές κερδίζουν, υποσχόμενοι ότι «δεν θα πουλήσουμε τη χώρα μας στους ξένους». Στην πράξη έκαναν το αντίθετο, με τρόπο που απέχει παρασάγγας από αυτό που θεωρούμε «διαφάνεια», πουλώντας εργοστάσια σε «παράξενους» επενδυτές που τα πούλησαν ως σκραπ. Το εθνικό νόμισμα πλέον μπαίνει σε τροχιά ελεύθερης πτώσης…
1 $ = περίπου 307,95 Lei
1993: Αρχίζουν να σκάνε οι παρατράπεζες
Το 1993 ήταν η πρώτη χρονιά που οι Ρουμάνοι πραγματικά μπήκαν στο σπιράλ της καταστροφής. Οι παρατράπεζες άρχισαν να χρεωκοπούν και ο κόσμος άρχισε να χάνει μαζικά τα χρήματά του. Ελάχιστα βοήθησε το φθηνό νόμισμα, που υποτιμούνταν καθημερινά.
1 $ = περίπου 760,05 Lei
1994: Παρά τις φτηνές τιμές (λόγω νομίσματος), καταρρέουν οι εξαγωγές
Η ραγδαία πτώση του εθνικού νομίσματος δεν βοήθησε την οικονομία να ανακάμψει. Οι εξαγωγές υποχώρησαν σημαντικά, ενώ ξεκίνησαν και οι ελλείψεις ανταλλακτικών για τον μηχανολογικό εξοπλισμό των επιχειρήσεων. Για νέες επενδύσεις, ούτε λόγος. Αντίθετα, καταστρέφονταν οι παλιές.
1 $ = περίπου 1.655,09 Lei
1995: Μερική συγκράτηση, με τους μισθούς «σκιά» του παρελθόντος
Με το νόμισμα να έχει υποτιμηθεί περίπου 100 (εκατό) φορές σε 5 χρόνια, οι μισθοί των πολιτών δεν τους επέτρεπαν πλέον να αγοράσουν ούτε τα απαραίτητα για την οικογένειά τους. Οι ελλείψεις καταναλωτικών ειδών (που ξεκίνησαν το 1992) ήταν ορατές σε κάθε κλάδο. Η πλούσια Ρουμανική αγροτική γη (140 εκ. στρέμματα), αυτή που κάποτε τάιζε τη χώρα και παρήγαγε σιτάρι για εξαγωγές, πλέον έμεινε ακαλλιέργητη σε ποσοστό πάνω από 70%.
1 $ = περίπου 2.033,26 Lei
1996: Εκλογές και «δεξιά» κυβέρνηση με στόχο την ανόρθωση της οικονομίας
Με τον κόσμο να έχει αγανακτήσει, στις εκλογές του 1996 εκλέγονται άνετα οι «δεξιοί». Υπόσχονται ανόρθωση της οικονομίας και μεγάλες μεταρρυθμίσεις. Παρά το φθηνό νόμισμα, οι επενδύσεις είναι σχεδόν ανύπαρκτες.
1 $ = περίπου 3.082,60 Lei
1997: Σκληροί κεφαλαιακοί έλεγχοι
Ενώ την προηγούμενη χρονιά το εθνικό νόμισμα υποτιμήθηκε «μόνο» 50%, το 1997 η πτώση επιταχύνθηκε. Οι σκληροί κεφαλαιακοί έλεγχοι δεν μπόρεσαν να ελέγξουν το πρόβλημα. Η έννοια του «σκληρού συναλλάγματος» ήταν παρούσα καθ' όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του '90, όμως από αυτή τη χρονιά απέκτησε σχεδόν «μαγική» ιδιότητα. «Έχει δολάρια αυτός»…
1 $ = περίπου 7.167,94 Lei
1998: Πρώτες «σοβαρές» αποκρατικοποιήσεις αλλά η εξαθλίωση απλώνεται
Το 1998 γίνονται οι πρώτες σοβαρές προσπάθειες για αποκρατικοποιήσεις των δομών που πλέον είχαν απαρχαιωθεί. Με μεγάλο αγώνα και ακόμη σκληρότερα μέτρα, το νόμισμα υποχωρεί «λιγότερο του 30%» σε ετήσια βάση.
1 $ = περίπου 8.876,60 Lei
1999 – 2000: Το αποκορύφωμα της κρίσης
Τη διετία 1999 – 2000 η οικονομική καταστροφή και κρίση έφτασε στο αποκορύφωμά της. Η οικονομία πήγαινε από το κακό στο χειρότερο, ο βασικός μισθός έφτασε στα όρια του ανεκδότου, οι συντάξεις που δίνονταν με όρους 1990 αντιστοιχούσαν πλέον σε φαγητό 2 – 3 ημερών. Το νόμισμα της χώρας κατέρρευσε σε χειρότερο βαθμό από κάθε άλλη φορά. Το 2000 χρειάστηκε οικουμενική κυβέρνηση για να «συμμαζέψει» τα πράγματα.
Το ΑΕΠ της χώρας ήταν πια κλάσμα αυτού που παρέδωσε ο κομμουνιστής δικτάτορας και το νόμισμα είχε υποτιμηθεί πάνω από 1.000 (χίλιες φορές). Οι (μεγάλοι) φόροι δεν πληρώνονταν.
1999. 1 $ = περίπου 15.333,81 Lei
2000. 1 $ = περίπου 25.926,00 Lei
2001 – 2004: Αλλαγή σελίδας
Στις εκλογές του 2000 επανήλθαν οι σοσιαλιστές. Βρήκαν μία χώρα χωρίς επενδύσεις και σοβαρή παραγωγή, με το νόμισμά της να παραπαίει και το 95% του λαού να πένεται / μεταναστεύει. Ακολούθησαν «φιλελεύθερη» πολιτική, άρχισαν να αποκρατικοποιούν, να εκσυγχρονίζουν, προσέγγισαν την Ευρωπαϊκή Ένωση και ξεκίνησαν τις διαδικασίες ένταξης της χώρας σε αυτή. Αποτέλεσμα: Το νόμισμα σταμάτησε να καταρρέει και ξεκίνησε δυναμική οικονομική ανάπτυξη, που πρώτα φάνηκε στις τιμές των ακινήτων.
(Οι διαδικασίες τους δεν ήταν ιδιαίτερα διαφανείς, για αυτό και ο τότε πρωθυπουργός φυλακίστηκε δις για διαφθορά, όπως και πολλοί υπουργοί της περιόδου).
21 Ιανουαρίου 2004
Ο υποφαινόμενος προσγειώθηκε στη χώρα. Τη βρήκε με:
- ΑΕΠ υπο-πολλαπλάσιο του Ελληνικού
- Βασικό μισθό 45 Ευρώ
- Προβληματική ζωή για το 85% των κατοίκων
- 42.000 Lei να αντιστοιχούν σε 1 Ευρώ
Συμπτωματικά (ή όχι), η μεγάλη ανάπτυξη της Ρουμανίας ξεκίνησε από τότε. Οι Ρουμάνοι έχασαν 15 χρόνια μέχρι να καταλάβουν το συμφέρον τους. Η ενεργειακή τους αυτονομία σε πετρέλαιο (80% της κατανάλωσης), οι απέραντες εύφορες εκτάσεις και τα άπειρα άλλα πλεονεκτήματά τους δεν τους έσωσαν.
2004 – 2008 ως και σήμερα
- Από το 2004 ως το 2008, με την επιτάχυνση των μεταρρυθμίσεων και την ένταξη στην Ε.Ε., η χώρα δέχτηκε περισσότερα από 40 (σαράντα) δις Ευρώ Άμεσες Ξένες Επενδύσεις, ενώ οι τράπεζες διοχέτευσαν στην οικονομία άλλα 50 δις Ευρώ. Όλα αυτά έγιναν όταν εφαρμόστηκαν οι μεταρρυθμίσεις
- Από το νόμισμα κόπηκαν 4 μηδενικά το 2005 (1 Ευρώ = 4,2 Lei). Κάποια στιγμή το 2007 έφτασε και την ισοτιμία των 1 Ευρώ = 3,05 Lei, για να πέσει με την κρίση του 2008 και να σταθεροποιηθεί στα επίπεδα του 4,2 – 4,5, που βρίσκεται και σήμερα, στο ίδιο επίπεδο με το 2004.
- Η φορολογία μειώθηκε από τις 01.01.2005 και έμεινε σταθερή ως σήμερα, με πολλά πλεονεκτήματα για όσους επενδύουν.
- Οι μισθοί αυξάνονται και ο βασικός μισθός είναι πλέον 5 φορές μεγαλύτερος του 2004 (ακόμη όμως χαμηλός, για άλλους λόγους)
- Από το 2005 – 2006 ξεκίνησε η τεράστια εκστρατεία κάθαρσης της διαφθοράς, που έχει αλλάξει τα δεδομένα και σταδιακά μετατρέπει τη χώρα σε μία σύγχρονη Ευρωπαϊκή.
- Από το 2009 αυξήθηκε σοβαρά η επιφάνεια των καλλιεργούμενων γαιών, που πλέον είναι η μεγαλύτερη μετά το 1989.
Τι κέρδισε η Ρουμανία από ένα εθνικό νόμισμα χωρίς μεταρρυθμίσεις; Δυστυχία, καταστροφή και έναν λαό που σε πολλές περιπτώσεις μίσησε την ίδια του την πατρίδα. Τα περισσότερα προβλήματα και οι ανισότητες του σήμερα έχουν τις ρίζες τους στη δεκαετία του 1990 – 2000.
Με την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων, την απελευθέρωση της οικονομίας, τη μείωση των φόρων και την υλοποίηση μίας πολιτικής που στηρίζει αυτόν που επιχειρεί, μέσα σε λίγα χρόνια 8 εκ. Ρουμάνοι «ζουν ως Ευρωπαίοι». Άλλα 12 εκ. ζουν δύσκολα, ενώ 5 εκ. είναι μετανάστες. Όμως κάθε χρόνο η ανάπτυξη της χώρας βοηθάει και άλλους πολίτες να αλλάξουν τη ζωή τους.
Η Ρουμανία δεν είναι παράδεισος. Όμως αναπτύσσεται, καταπολεμά τη διαφθορά, μειώνει τους φόρους και οι πολίτες της κατανοούν ότι «εθνικό νόμισμα χωρίς μεταρρυθμίσεις και περιστολή των δαπανών είναι ένα όπλο χωρίς σφαίρες».
Αυτοί μάθανε από το λάθος τους. Εμείς θα πρέπει να το διαπράξουμε, να υποφέρουμε 15 χρόνια και μετά να το καταλάβουμε;
*Ο κ. Ηλίας Π. Παπαγεωργιάδης είναι επενδυτικός σύμβουλος ακινήτων στη MORE Real Estate Services, Πρόεδρος του Ρουμανικού Συνδέσμου Βιομάζας και Βιοαερίου (ARBIO), μέλος του δ.σ. του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Βιομάζας (ΑΕΒΙΟΜ) και αντιπρόεδρος της Ομοσπονδίας Αγροτών, Κτηνοτρόφων και Παραγωγών Τροφίμων ProAgro («Ρουμανική ΠΑΣΕΓΕΣ»)
