Ο Περικλής, διαπρεπής Αθηναίος πολιτικός της κλασικής Ελλάδος, εκφωνώντας τον «Επιτάφιο» λόγο του στο νεκροταφείο του Κεραμικού, με σκοπό να τιμήσει τους νεκρούς και να εξυψώσει το ηθικό των Αθηναίων, είχε τονίσει την φράση: «. φιλοσοφούμεν άνευ μαλακίας», που σημαίνει στη μετάφραση: «. διανοούμεθα χωρίς μαλθακότητα». Η συγκεκριμένη ρήση έχει καταγραφεί από τον Θουκυδίδη, τον ιστορικό του Πελοποννησιακού πολέμου.
Στη σημερινή πραγματικότητα, οι σύγχρονοι πολιτικοί και λοιποί ταγοί και παράγοντες της Δημόσιας Διοίκησης, επιδίδονται ελεύθερα στην «μαλθακότητα» για την προσωπική τους ευχαρίστηση, εφευρίσκοντας τέχνες και τεχνάσματα που ταλαιπωρούν τους πολίτες. Όταν όμως από τις πράξεις τους και την εξόφθαλμη αμέλεια και παράβαση καθήκοντος που έχει διαπραχθεί, προκαλούνται μείζονες εθνικές καταστροφές, κοινωνική ανασφάλεια και απώλεια ανθρώπινων ζωών, τότε οι πράξεις αυτές προκαλούν κοινωνική οργή και επισείουν ποινικές, αστικές και πολιτικές ευθύνες.
Η όποια κριτική περιλαμβάνεται σε αυτό το άρθρο, απευθύνεται στα ανώτατα κλιμάκια Πολιτικών και Διοικητικών ευθυνών. Οι άνδρες και γυναίκες της Πυροσβεστικής, των Σωμάτων Ασφαλείας και όλων των άλλων Υπηρεσιών που αγωνίστηκαν στο πεδίο της μάχης με την φωτιά, υπερέβαλαν εαυτόν και πρόσφεραν το μέγιστο που μπορούσαν, εφαρμόζοντας τα υπάρχοντα σχέδια και τις οδηγίες που έλαβαν.
Ευθύνες για την καταστροφή
Λίγες ημέρες μετά την τεράστια καταστροφή από την πυρκαγιά στην ανατολική Αττική, παρακολουθήσαμε αποσβολωμένοι την συνέντευξη παραγόντων που ενεπλάκησαν στη διαχείριση αυτής της μείζονος κρίσης. Το αποκορύφωμα της υπερφίαλης, αλαζονικής και κατώτερης των προσδοκιών αυτοκριτικής, σε επίπεδο μάλιστα που προσβάλει την νοημοσύνη του μέσου Έλληνα, των συμμετεχόντων στην συνέντευξη τύπου, αποκλειστικά αποσκοπούσε στην αποποίηση των ευθυνών τους. Η απουσία της Περιφέρειας και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης από την συγκεκριμένη συνέντευξη, παρέπεμπε στην τακτική της «σαλαμοποίησης» των ευθυνών. Κάτι που θεωρητικά συνηθίζεται για την απευθείας ανάθεση δημόσιων έργων.
Α. Έναρξη της δασικής πυρκαγιάς: Μία δασική πυρκαγιά μπορεί να ξεκινήσει από φυσικά αίτια, όπως για παράδειγμα η τριβή ανάμεσα σε ξερά κλαριά ή ένας κεραυνός. Μπορεί να ξεκινήσει από κακόβουλη ενέργεια, όπως από καταπατητές, ψυχασθενείς, τρομοκράτες, ξένους πράκτορες. Μπορεί ακόμα να ξεκινήσει από ατύχημα ή αμέλεια, όπως βραχυκύκλωμα σε καλώδια ρεύματος, σπίθα από εξάτμιση και άλλα. Η πρόληψη και η αποτροπή έναρξης των δασικών πυρκαγιών είναι αρμοδιότητα και πάλι Κρατικών Υπηρεσιών. Όταν αυτές αποτύχουν στην πρόληψη, τότε έχουμε την εκδήλωση της πυρκαγιάς. Η εμμονή των κυβερνητικών εκπροσώπων στην πιθανή κακόβουλη ενέργεια, δεν δικαιολογεί τα λάθη στην μετέπειτα αντιμετώπιση της εξέλιξης και τις τεράστιες απώλειες.
Τούτο διότι ΑΣΧΕΤΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΙΤΙΑ ΕΝΑΡΞΗΣ της δασικής πυρκαγιάς, θα έπρεπε με την εκδήλωσή της να αντιδράσουν οι αρμόδιες Υπηρεσίες, σύμφωνα με τα προϋπάρχοντα σχέδια. Σκοπός είναι ο περιορισμός των ζημιών και η προστασία της ανθρώπινης ζωής, των περιουσιών, καθώς επίσης της πανίδας και χλωρίδας, στην πληττόμενη περιοχή. Παράμετροι που επηρεάζουν την επιτυχία αντιμετώπισης της δασικής πυρκαγιάς είναι:
Β. Παροχή νερού: Στα προληπτικά Μέτρα αντιμετώπισης των δασικών πυρκαγιών, θα πρέπει να έχει διασφαλιστεί ότι θα υπάρχει συνεχής ροή νερού στο δίκτυο υδροδότησης προς τις πληγείσες περιοχές. Είναι αδιανόητο και εγκληματικό, σε μία αστική πευκόφυτη περιοχή, να διακοπεί το νερό επειδή σταμάτησαν τα αντλιοστάσια. Αυτά θεωρούνται κρίσιμες υποδομές και είναι έγκλημα βαριάς αμέλειας να μην υπάρχει νερό όχι μόνο στις οικίες αλλά και στους πυροσβεστικούς κρουνούς. Είναι επίσης γνωστό ότι στις δασικές πυρκαγιές καίγονται τα καλώδια του δικτύου και διακόπτεται το ρεύμα. Επομένως τα αντλιοστάσια πρέπει να έχουν ανεξάρτητη εφεδρική παροχή με ηλεκτροπαραγωγά ζεύγη (γεννήτριες) ώστε να ενεργοποιούνται αυτόματα όταν διακοπεί η κανονική ηλεκτρική παροχή. Θα πρέπει να υπάρχει επόπτης- συντηρητής και να τηρείται μητρώο ελέγχου καλής λειτουργίας στα πλαίσια προετοιμασίας αντιμετώπισης προβλημάτων της θερινής περιόδου.
Συμπερασματικά, αν έστω και ένας άνθρωπος έχασε την ζωή του γιατί δεν είχε νερό η βρύση του για να βρέξει μία πετσέτα για να καλύψει το κεφάλι και τη μύτη του, τότε είναι έγκλημα με ποινική και αστική ευθύνη, καθώς η όποια πολιτική ευθύνη είναι πλέον επουσιώδης ή και αδιάφορη για τα θύματα, ειδικά αυτά που έχασαν άδικα τη ζωή τους.
Γ. Αντιπυρική Άμυνα: Για την αποτελεσματική αντιμετώπιση δασικών πυρκαγιών, απαιτείται η δημιουργία αντιπυρικών ζωνών, με σκοπό να καθυστερεί η εξάπλωση και να προλαβαίνουν να την αντιμετωπίσουν οι δυνάμεις δασοπυρόσβεσης. Επειδή συνήθως οι δασικές πυρκαγιές συμβαίνουν με την ύπαρξη ισχυρού ανέμου, οι απλές ζώνες πυρασφαλείας πρέπει να ενισχύονται με τεχνητά μέσα, όπως είναι οι αντιπυρικές ασπίδες και οι υπέργειες μόνιμες εγκαταστάσεις αεροπυρόσβεσης (τεχνητή βροχή). Ένας πρώην διοικητής της περιοχής ανέφερε σε τηλεοπτική δήλωσή του ότι υπέργειες εγκαταστάσεις αεροπυρόσβεσης υπάρχουν στο πευκοδάσος του Σχινιά. Γιατί δεν είχαν προβλεφθεί να κατασκευαστούν και για την προστασία οικισμών εντός πευκοδάσους όπως είναι ο Βουτζάς και το Μάτι;
Για τους οικισμούς που είναι εντός δασικών περιοχών, θα πρέπει να υπάρχει και να εφαρμόζεται Δεσμευτικός οικοδομικός Κανονισμός που να προβλέπει την τοποθέτηση πυρίμαχων κουφωμάτων, κατάργηση των ξύλινων κεραμοσκεπών, την χρήση πυρίμαχων υλικών για πέργκολες ή άλλες εξωτερικές κατασκευές.
Ακόμα και για τις δασικές περιοχές εντός των οποίων υπάρχουν νομιμοποιημένα ή και αυθαίρετα κτίσματα, θα πρέπει να υπάρχουν σχέδια αντιπυρικής προστασίας του πληθυσμού, με ιδιαίτερη μέριμνα για τον καθορισμό εναλλακτικών οδών διαφυγής και προστατευτικών χώρων συγκέντρωσης με εμφανή σήμανση, ύπαρξη μέσων πυροπροστασίας όπως είναι οι πυροσβεστικοί κρουνοί, οι πυροσβεστικές φωλιές, οι υπέργειες εγκαταστάσεις αεροπυρόσβεσης (τεχνητή βροχή) για την καθυστέρηση εξάπλωσης της πυρκαγιάς, μέχρι την ανάπτυξη των επίγειων και εναέριων δυνάμεων πυρόσβεσης.
Επιπλέον του πλάνου εκκένωσης της περιοχής, για την επίτευξη συντονισμού των κατοίκων, θα έπρεπε να υπάρχει σχετική εκπαίδευση από την πολιτική προστασία στους Δήμους και στα σχολεία των περιοχών υψηλού κινδύνου, με την πραγματοποίηση σεμιναρίων για τη δημιουργία αντιπυρικής κουλτούρας.
Γιατί στο Βουτζά και στο Μάτι, όπως αποδεικνύεται εκ του αποτελέσματος, δεν είχαν ληφθεί πριν την έναρξη της αντιπυρικής περιόδου, τα απαραίτητα μέτρα;
Δ. Τα «γαλόνια» και τα «παντελόνια»: Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης τύπου, ακούστηκαν πολλά άτοπα από μέρους των υπευθύνων, που αντί να εντοπίσουν και να αναγνωρίσουν τα λάθη τους ώστε να γίνουν διορθωτικές ενέργειες, απλώς προσπάθησαν να αποποιηθούν τις ευθύνες ισχυριζόμενοι ότι σχεδίασαν και εκτέλεσαν τα Μέτρα άψογα και επομένως εάν ξανασυμβεί το κακό δεν υπάρχει άλλος πιο επαγγελματικός τρόπος αντιμετώπισης. Η στάση τους αποτελεί προσβολή των δεκάδων νεκρών, τραυματιών, πυρόπληκτων, αλλά και όλων των νοημόνων Ελλήνων που σίγουρα αξίζουν κάτι καλύτερο.
Ο αρμόδιος υπουργός για να υποστηρίξει τους υφισταμένους του που σημειωτέον ο ίδιος είχε επιλέξει και τοποθετήσει, δέχθηκε ανερυθρίαστα ότι πράγματι δεν βρίσκει τι να ψέξει. Όλα καλώς καμωμένα και οι νεκροί μας στοιχειώνουν. Ως πρώην ανώτατος αξιωματικός είναι δεδομένο ότι έχει διοικήσει Μονάδες, έχει εκπαιδευτεί σε σχολεία διαχείρισης κρίσεων, συμμετείχε σε ασκήσεις πυρασφαλείας. Έχει επομένως αντικειμενικά τις απαραίτητες προσλαμβάνουσες από την στρατιωτική καριέρα του και γνωρίζει ότι για την υποστήριξη των κρίσιμων υποδομών υπάρχουν εναλλακτικά μέσα όπως είναι τα ηλεκτροπαραγωγά ζεύγη. Έχει δει με τα μάτια του «πυροσβεστικές φωλιές» σε περιοχές υψηλού κινδύνου για πυρκαγιά. Έχει επομένως την ικανότητα και τις γνώσεις να αξιολογήσει, να κριτικάρει και εν τέλει να διορθώσει τα λάθη και τις αμέλειες πριν θρηνήσουμε θύματα. Πρέπει να έχει την βούληση για την αυτοκριτική του και την ανάληψη των ευθυνών του. Τα παντελόνια δεν είναι μόνο για την Βαλεντίνα.
Ε. Πολεοδομικές και ποινικές ευθύνες: Δύο από τους τρέχοντες υπουργούς, αναφέρθηκαν στα παράνομα κτίσματα που φταίνε για το μεγάλο κακό και τις απώλειες σε ψυχές και περιουσίες. Τόνισαν την διαχρονικότητα των αυθαιρέτων κτισμάτων και ότι άμεσα άρχισε ο έλεγχος εντοπισμού παρανομιών. Αυτά και άλλα άκαιρα με την τραγική πραγματικότητα. Συμπεριφέρθηκαν σαν τον αδιάβαστο μαθητή που τον έπιασε ο δάσκαλος και προσπαθεί να δικαιολογηθεί λέγοντας ανοησίες. Και οι δύο αυτοί τρέχοντες υπουργοί, εκτός από την σημερινή κυβέρνηση, ήταν μέλη υπουργικών Συμβουλίων και προηγούμενων κυβερνήσεων. Δεν είναι δυνατόν επομένως να αποποιηθούν την υπαρκτή διαχρονική ευθύνη τους.
Ειδικά αυτοί οι δύο φέρουν ακέραια την ευθύνη, ποινική και Αστική, για όλα τα θύματα και για τους παθόντες, που είτε ήταν κάτοχοι νόμιμων κτισμάτων, είτε ήταν απλώς επισκέπτες της περιοχής, είτε εκτράπηκαν κυκλοφοριακά παρά τη θέλησή τους και κάηκαν ζωντανοί. Οι δύο αυτοί τρέχοντες υπουργοί, με την βαριά αμέλειά τους οδήγησαν στο θάνατο με το ίδιο τους το χέρι, δια των ψήφων τους, αθώους ανθρώπους, μωρά και ανήλικα παιδιά, που δεν είχαν παρανομήσει ούτε είχαν φταίξει σε τίποτα.
Πολλά επομένως θα έπρεπε να έχουν γίνει στο παρελθόν και πολλά εκκρεμούν να γίνουν το συντομότερο, εν μέσω θερινής περιόδου με ακραία καιρικά φαινόμενα. Η προστασία της ζωής και της περιουσίας είναι το πρωτεύον μέλημα. Το γεγονός ότι η προστασία αυτή προβλέπεται ρητά από το Σύνταγμα της Ελλάδος δεν φαίνεται να συγκινεί τους Αρμόδιους ταγούς.
* O Ιωάννης Αναστασάκης είναι Αντιπτέραρχος εα, στρατηγικός αναλυτής με εξειδίκευση στον Ηλεκτρονικό Πόλεμο, τους εξοπλισμούς και τις Αμυντικές Επενδύσεις, καθώς και τις Διεθνείς Αμυντικές Σχέσεις. Είναι πρόεδρος του Athens Alumni Hub του Κέντρου Πολιτικής Ασφάλειας της Γενεύης - GCSP (=Geneva Centre for Security Policy), καθώς και ιδρυτής της δεξαμενής εμπειρογνωμόνων ROSED (=Regional Observatory, Security for Economic Development).
