Το μείγμα φορολογικής πολιτικής θα έπρεπε να έχει ως προτεραιότητα τη συστηματική μείωση της φορολογίας στα μεσαία εισοδήματα δηλώνει στο liberal.gr ο Νίκος Βέττας, κρούοντας το καμπανάκι του κινδύνου ότι αν δεν συμβεί αυτό, τότε είναι αδύνατο να πετύχουμε ρυθμούς ανάπτυξης 3% και πάνω, ενώ ταυτόχρονα επισημαίνει την ανάγκη δραστικών αλλαγών στο ασφαλιστικό διότι σε διαφορετική περίπτωση δεν θα είναι διατηρήσιμες ούτε οι σημερινές συντάξεις.
Σχολιάζοντας την ακολουθούμενη πολιτική, ο γενικός διευθυντής του ΙΟΒΕ με αφορμή και την έκδοση της τριμηνιαίας έκθεσης για την οικονομία, επισημαίνει ότι ασφαλώς και αυτή έχει γυρίσει σελίδα, ωστόσο τονίζει ότι χρειάζονται ακόμη πιο αποφασιστικές τομές, όπως η άμεση μεταρρύθμιση των 3 πυλώνων του Ασφαλιστικού, αντί το νέο σύστημα να εφαρμοσθεί μόνο για τους νεοεισερχόμενους από το 2021 στην αγορά εργασίας.
«Είναι η μεγάλη ευκαιρία της κυβέρνησης να αλλάξει τους κανόνες στην οικονομία τουλάχιστον για την επόμενη 10ετία», αναφέρει, προσθέτοντας ότι έτσι θα δημιουργηθεί στην Ελλάδα συνταξιοδοτική συνείδηση, θα πάψουν οι μικρότεροι σε ηλικία εργαζόμενοι να θεωρούν ότι οι εισφορές τους καταλήγουν σε μια μαύρη τρύπα για να χρηματοδοτήσουν τις συντάξεις των παλαιότερων. Αν δεν αλλάξουμε τις προτεραιότητες προς όφελος των νέων εργαζόμενων, όπως λέει, τότε εντέλει κάποια στιγμή δεν θα είναι διατηρήσιμες ούτε οι σημερινές συντάξεις.
Συνολικά διαπιστώνει ότι παρά τις θετικές πρωτοβουλίες της κυβέρνησης, υπάρχουν αρκετές δυνάμεις αδράνειας που δεν θέλουν η Ελλάδα να αλλάξει, φέρνοντας ως παράδειγμα την επιχειρηματικότητα που προστατεύεται από τον ανταγωνισμό, και που υπεραμύνεται των κλειστών αγορών και υπηρεσιών, εκτιμώντας ότι η οικονομική πολιτική δεν σκοπεύει να εκφράσει αυτά τις πιέσεις, όσο ισχυρές και αν είναι αυτές.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη:
- Σχολιάστε μας καταρχάς το 3ετές πάγωμα του ΦΠΑ στα ακίνητα αναδρομικά από το 2006. Τι επιπτώσεις θα φέρει στην οικοδομή και στην ανάπτυξη;
Σε παλαιότερη μελέτη του ΙΟΒΕ είχαμε τεκμηριώσει ότι μια μόνιμη μείωση του ΦΠΑ στα ακίνητα από το 24% στο 13% θα είχε σημαντικές ευεργετικές επιδράσεις στην οικοδομή, στην απασχόληση και στο ΑΕΠ.
Το πάγωμα του ΦΠΑ στα συγκεκριμένα ακίνητα μπορεί να έχει ακόμη μεγαλύτερες ευεργετικές επιπτώσεις.
Ενδεχομένως μια μείωση του ΦΠΑ σαν αυτήν που είχαμε προτείνει, με μόνιμα χαρακτηριστικά να είχε θετικότερα αποτελέσματα σε πλευρές της οικονομίας. Το μέτρο ωστόσο σε κάθε περίπτωση είναι σημαντικό και θετικό. Άλλωστε τα φορολογικά έσοδα που συλλέγει το κράτος από τον ΦΠΑ σε αυτά τα ακίνητα σήμερα είναι πολύ χαμηλά, στην περιοχή των 20 εκατ ευρώ το χρόνο.
- Ας πάμε στην τριμηνιαία έκθεση του ΙΟΒΕ, μέσω της οποίας κρούετε στην ουσία ένα διπλό καμπανάκι, ένα για τους φόρους στα μεσαία εισοδήματα που παραμένουν υψηλοί, και ένα για το Ασφαλιστικό…
Ας τα πάρουμε με τη σειρά. Είναι θετικό ότι η κυβέρνηση μειώνει τους φόρους. Εξάλλου, η κύρια ένσταση έναντι της προηγούμενης οικονομικής πολιτικής ήταν η υπερφορολόγηση ορισμένων τμημάτων της οικονομίας. Αυτή συνέβαλε στο να δημιουργηθεί ένα υπερβάλλον δημοσιονομικό πλεόνασμα, το οποίο ήρθε η ώρα πλέον να χρησιμοποιήσουμε, μαζί με αυτό που θα “γεννήσει” η περαιτέρω ανάπτυξη. Υπάρχει μια σταθερή δημοσιονομική βάση.
Ταυτόχρονα, είναι άμεση ανάγκη να ανέβουν οι σημερινοί ρυθμοί ανάπτυξης ώστε να φτάσουν συστηματικά στην περιοχή του 3% ή και υψηλότερα, προκειμένου να μην τίθεται κανένα ερώτημα αν έχουμε πράγματι αφήσει πίσω την κρίση ή αν το ελληνικό χρέος θα είναι μακροπρόθεσμα βιώσιμο.
Για να γίνει αυτό χρειάζονται αποφασιστικές τομές στη διαχείριση της οικονομίας. Και γι' αυτό το λόγο, το μείγμα φορολογικής πολιτικής θα έπρεπε κατά την άποψη μου να έχει ως προτεραιότητα την αισθητή και συστηματική μείωση της φορολογίας στα εισοδήματα από εργασία.
Γιατί μπορεί να έχουν μειωθεί οι φόροι στα εισοδήματα των χαμηλόμισθων, και πολύ πιο δραστικά σε εκείνα των ελεύθερων επαγγελματιών, ωστόσο για τα κάπως υψηλότερα, τα μεσαία εισοδήματα τα οποία φέρουν και το μεγαλύτερο βάρος, δεν φαίνεται πως θα υπάρξουν αισθητές ελαφρύνσεις. Ως αποτέλεσμα, θα εξακολουθούν να έχουν πολύ υψηλή επιβάρυνση, ειδικότερα αν συνδυάσουμε φόρους και ασφαλιστικές εισφορές. Αθροιστικά αυτή η επιβάρυνση φτάνει την περιοχή του 60%-70%.
- Άρα, αυτό που λέτε είναι ότι αν δεν συμβεί δραστικά μια μείωση των φόρων στα μεσαία εισοδήματα, η προσδοκία για ανάπτυξη 3% και πάνω, θα μείνει γράμμα κενό;
Για να επιτευχθούν συστηματικά ισχυροί ρυθμοί ανάπτυξης της τάξης του 3%, προϋποθέτουν βελτίωση των δομικών χαρακτηριστικών της οικονομίας μας, επενδύσεις με μακροπρόθεσμα χαρακτηριστικά που θα επενδύουν στο ανθρώπινο κεφάλαιο, και τελικά σε εξαγωγές. Ο κύριος λόγος που η επίτευξη ισχυρότερων ρυθμών σήμερα δεν είναι εύκολη, είναι ότι ακόμη και αν υπάρξει τόνωση της κατανάλωσης, η επίδραση στο εξωτερικό ισοζύγιο της χώρας θα είναι αρνητική. Ακόμη δεν εξάγουμε αρκετά ώστε να καλύπτουμε την άνοδο στις εισαγωγές που προκαλεί η ανάπτυξη. Η συστηματική άνοδος των εξαγωγών και ποσοτικά και κυρίως ως αξία, μπορεί να γίνει μόνο με παραγωγή που θα στηρίζεται σε ποιοτική εργασία που βέβαια θα πρέπει και να αμείβεται ανάλογα. Η χώρα μας διαφέρει σε αυτό το σημείο έναντι άλλων, και έτσι δημιουργούνται συστηματικά κίνητρα για φοροδιαφυγή ή διαβίωση που εξαρτάται από επιδοματικές πολιτικές ή για μετανάστευση αν κάποιος θέλει να έχει επίσημα και αξιόλογα εισοδήματα. Αυτό το κενό πρέπει να καλυφθεί με προσαρμογές στην οικονομική πολιτική.
Θα ήταν λοιπόν ιδιαίτερα θετικό το μίγμα πολιτικής να μείωνε πιο γρήγορα τους συντελεστές φορολογίας συνολικά στην εργασία, ή τις ανάλογες ασφαλιστικές εισφορές ή κάποιο συνδυασμό τους. Θα μπορούσε για παράδειγμα να αξιολογηθεί μια σημαντική μείωση στον φόρο αλληλεγγύης. Όμως μια μικρή μείωση των εισφορών έχει δρομολογηθεί μόνο από τα μέσα της επόμενης χρονιάς.
- Εφόσον είναι έτσι τα πράγματα, πρέπει να ξεχάσουμε τους υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης;
Η ελληνική οικονομία έχει σήμερα δυναμική προκειμένου να πετύχει ρυθμούς ανάπτυξης πάνω από 2%, σε πραγματικούς όρους, για την επόμενη διετία. Αλλά αυτό δεν θα πρέπει να μας ικανοποιεί. Άλλες χώρες που βγήκαν από μνημόνια, πέτυχαν υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης γιατί στηρίχθηκαν σε ένα διαφορετικό αναπτυξιακό πρότυπο. Το κεντρικό πρόβλημα είναι πως στη χώρα μας συστηματικά δεν αμείβεται επαρκώς η εργασία και η επιχειρηματικότητα, ενώ ένα μικρό μέρος του πληθυσμού επιβαρύνεται υπέρμετρα, αναλαμβάνοντας και βάρη που δεν του αναλογούν.
- Ας πάμε στο δεύτερο καμπανάκι της έκθεσης του ΙΟΒΕ, το Ασφαλιστικό. Ανησυχείτε ότι μπορεί τελικά να μην δούμε την περίφημη μεταρρύθμιση των 3 πυλώνων, έτσι όπως είχε εξαγγελθεί ;
Η μεταρρύθμιση του Ασφαλιστικού είναι η μεγάλη ευκαιρία της κυβέρνησης να αλλάξει τους κανόνες στην οικονομία συνολικά τουλάχιστον για την επόμενα 10ετία. Εξάλλου οφείλει να το κάνει και μετά την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, ενώ σε κάθε περίπτωση ήταν και βασική προεκλογική της διακήρυξη.
Τρία είναι τα κύρια τρωτά του σημερινού συστήματος. Το πρώτο ότι οι εισφορές είναι σε υψηλά επίπεδα για τους περισσότερους εργαζόμενους, με συνολική επιβάρυνση 27% που εφαρμόζεται μάλιστα σχεδόν στο σύνολο του εισοδήματος. Το δεύτερο ότι δεν υπάρχει επαρκής αναλογικότητα ανάμεσα στις εισφορές και την αναμενόμενη σύνταξη. Και το τρίτο είναι ότι πρακτικά όλο το σύστημα είναι αναδιανεμητικό μέσω του δημοσίου, δεν υπάρχουν καθόλου ατομικοί λογαριασμοί, όπου ο κάθε εργαζόμενος θα μπορούσε να βλέπει την πορεία των εισφορών του και να την αντιμετωπίζει ως περιουσία του. Τέτοια μικτά συστήματα εφαρμόζονται συστηματικά στην Ευρώπη.
Εκτός των άλλων, η υιοθέτηση ενός πιο σύγχρονου συστήματος θα συνέβαλε ώστε να δημιουργηθεί στη χώρα πραγματική συνταξιοδοτική συνείδηση. Σήμερα πολλοί μικρότεροι σε ηλικία εργαζόμενοι θεωρούν ότι οι εισφορές τους καταλήγουν σε μια μαύρη τρύπα για να χρηματοδοτήσουν μόνο τις συντάξεις των παλαιότερων, ενώ φοβούνται ότι οι ίδιοι δεν θα έχουν αξιόλογες συντάξεις στο τέλος του εργασιακού τους βίου. Ταυτόχρονα, ένα πιο σύγχρονο σύστημα θα δημιουργούσε αποθέματα κεφαλαίου για να στηρίξουν τις επενδύσεις στη χώρα, καθώς δεν είναι λογικό να αναμένεται πως το πρόβλημα θα λύσουν μόνο οι ξένες επενδύσεις.
Συνολικά, θα πρέπει να προχωρήσει η εφαρμογή ενός τέτοιου συστήματος, έχουμε άλλωστε δείξει σε αναλυτική πρόσφατη μελέτη του ΙΟΒΕ ότι το κόστος μετάβασης σε αυτό το μοντέλο είναι διαχειρίσιμο και τα συνολικά οφέλη για την οικονομία πολύ υψηλά.
- Σας ανησυχεί το γεγονός ότι, όπως τουλάχιστον έχει διακηρύξει η κυβέρνηση, το σύστημα των τριών πυλώνων θα εφαρμοσθεί μόνο για τους νεοεισερχόμενους στην αγορά εργασίας και όχι για όλους;
Φαίνεται πως προγραμματίζεται το νέο σύστημα να εφαρμοσθεί μόνο για όσους θα μπουν στην αγορά εργασίας από το 2021. Πιστεύω πως θα πρέπει να ανοίξει, έστω προαιρετικά και για άλλους εργαζόμενους που απέχουν από τον χρόνο σύνταξης. Αν δεν γίνει ευρύτερη εφαρμογή, η αναπτυξιακή ώθηση από την εφαρμογή του νέου συστήματος μπορεί να είναι πολύ μικρή.
Μέρος του προβλήματος ίσως είναι ότι στον δημόσιο διάλογο έχει κυριαρχήσει η άποψη ότι είναι οι συνταξιούχοι αυτοί που έχουν υποστεί τη μεγαλύτερη ζημιά κατά τη διάρκεια της κρίσης. Η αλήθεια είναι ότι τις μεγαλύτερες απώλειες τις έχουν υποστεί οι νεότερες γενιές που δεν βρίσκουν δουλειές ή αμείβονται με πολύ χαμηλό μισθό.
Δεδομένου και του δημογραφικού προβλήματος, οι νεότερες αυτές γενιές αναγκάζονται να ζουν με χαμηλά εισοδήματα, και ταυτόχρονα να στηρίζουν με αυτά τις συντάξεις των γονέων τους. Πρέπει να τους στηρίξουμε αποφασιστικά και όχι να τους επιβαρύνουμε.
Αν δεν το κάνουμε, τότε σύντομα δεν θα είναι διατηρήσιμες ούτε οι σημερινές συντάξεις.
- Κατά τη χθεσινή παρουσίαση της έκθεσης του ΙΟΒΕ, είπατε ότι οι σημερινές δομές της οικονομίας αντιστρατεύονται τους ισχυρούς ρυθμούς ανάπτυξης. Τι εννοείτε;
Εννοώ ότι κάθε φορά που θα υπάρχει τάση για ισχυρότερη ανάπτυξη, θα αυξάνονται πολύ έντονα και οι εισαγωγές. Αυτό συμβαίνει γιατί κατά τη διάρκεια της δεκαετούς κρίσης δεν βελτιώθηκε επαρκώς η δομική ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας.
Ακόμη και για την απαραίτητη αύξηση των επενδύσεων, μια επιχείρηση που χρειάζεται μηχανήματα, ενέργεια και υλικά για να παράξει ένα προϊόν, τείνει να τα αγοράζει σε πολύ μεγάλο βαθμό από το εξωτερικό. Το ίδιο συμβαίνει σε μεγάλο βαθμό με τις αγορές καταναλωτικών αγαθών από τα νοικοκυριά.
Ένα δεύτερο ζήτημα που αφορά την δομή της οικονομίας, σχετίζεται με τους υπερβολικά πολλούς αυτοαπασχολούμενους, τις επίσης πολλές μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις και τον πολύ μικρό αριθμό μεγαλύτερων και δυναμικών επιχειρήσεων, ικανών για έρευνα, ανάπτυξη και εξαγωγές. Αυτή η δομή σχετίζεται και με το γεγονός ότι στη μεταποίηση είμαστε σχεδόν τελευταίοι στην Ευρώπης ως ποσοστό του ΑΕΠ. Συνολικά, αντιστρατεύεται την ισχυρή ανάπτυξη.
Ασφαλώς μια οικονομία δεν αλλάζει από την μια ημέρα στην άλλη, αλλά μια δεκαετία ήταν πολύ μεγάλο διάστημα για να γίνουν αλλαγές. Σε κάθε περίπτωση, ας μην κοιτάμε προς τα πίσω, είναι τώρα η ώρα για μια αναπτυξιακή στροφή, και εδώ χρειάζονται μεταρρυθμιστικές παρεμβάσεις και κατάλληλες επιλογές.
- Αφού μιλάμε για μεταρρυθμίσεις, πείτε μου ποιοι άλλοι τομείς, πέραν του Ασφαλιστικού, τις έχουν περισσότερο ανάγκη; Αποτελεί κοινό τόπο για παράδειγμα ότι οι αγορές προϊόντων και υπηρεσιών στην Ελλάδα είναι από τις πιο κλειστές στην Ευρώπη, καθώς οργανωμένες ομάδες προστατεύουν προνόμια, και κεκτημένα, σωστά;
Σε όλες τις μελέτες του ΙΟΒΕ έχουμε τεκμηριώσει ότι στην Ελλάδα οι αγορές προϊόντων και υπηρεσιών είναι πολύ περισσότερο κλειστές απ' αυτό που προϋποθέτει μια ανταγωνιστική οικονομία.
Η επιχειρηματικότητα πάντα αποζητά το κέρδος. Αυτό όμως μπορεί να προκύψει με περισσότερους από έναν τρόπους. Ένας τρόπος είναι μέσα από την προστασία από τον ανταγωνισμό, είτε μέσα από ουσιαστικά μονοπωλιακές καταστάσεις, είτε επειδή και όταν υπάρχουν πολλές μικρές επιχειρήσεις που όμως προστατεύονται από υπερβολική ρύθμιση. Αυτού του είδους η επιχειρηματικότητα δεν μπορεί να μας πάει σε μια καλύτερη επόμενη ημέρα.
Τη συστηματική ανάπτυξη και ευημερία μπορεί αν φέρει μόνο εκείνη η επιχειρηματικότητα που στηρίζεται στο δίπολο της καινοτομίας και εξωστρέφειας. Δεν έχουμε, όμως, κάνει ακόμη την μετάβαση παρά μόνο σε μικρό βαθμό. Βέβαια υπάρχουν και όσοι αντιστρατεύονται αυτή την μετάβαση. Αυτοί δεν είναι μόνο “απολιθώματα” τους χθες. Πολλές φορές εκφράζουν και τη δική τους ελπίδα ότι αυτά τα “απολιθώματα” θα παραμείνουν και θα ευημερούν και αύριο.
Είναι κύριο έργο της οικονομικής πολιτικής να υποβοηθήσει τη στροφή προς το κατάλληλο είδος παραγωγής και επιχειρηματικότητας, να αντισταθεί στις πιέσεις συμφερόντων και πραγματικά ελπίζω ότι θα ληφθούν οι σωστές αποφάσεις. Γιατί αν περάσουμε τα επόμενα χρόνια, χωρίς να αλλάξουμε τη δομή της οικονομίας προς την κατεύθυνση που ανέφερα πιο πριν, δηλαδή να αποκτήσουμε δυναμικές αγορές με ανταγωνισμό, ισχυρές επιχειρήσεις και με διεθνή παρουσία, τότε μην έχετε καμία αμφιβολία, ότι σε μερικά χρόνια θα αποδειχθεί ότι η ελληνική οικονομία θα αποκλίνει ξανά από την υπόλοιπη Ευρώπη.
Νομίζω ότι συλλογικά το έχουμε πλέον κατανοήσει αυτό, μετά από μια δραματική δεκαετία, και δεν θα υπάρξει οπισθοδρόμηση αλλά αντίθετα θα μπορούν να τεθούν βάσεις για τη δημιουργία μιας ισχυρότερης οικονομίας τα επόμενα χρόνια.
* Ο Νίκος Βέττας είναι γενικός διευθυντής του ΙΟΒΕ.
