Δεν ξέρω πόσοι γνωρίζουμε ότι το μοντέλο του σημερινού σχολείου αναπτύχθηκε στα τέλη του 18ου αιώνα, όταν η βιομηχανική επανάσταση κατέστησε επιβεβλημένη την ύπαρξη ενός νέου είδους εργαζόμενου με την ικανότητα να χτυπάει π.χ. με το σφυρί του, αγόγγυστα και με τον ίδιο τρόπο μία πρόκα, είκοσι φορές το λεπτό, 60 λεπτά την ώρα, για 12 ώρες κάθε μέρα.
Είναι διαχρονική η συζήτηση στον χώρο της εκπαίδευσης για την ανάγκη μετεξέλιξης του πιο πάνω μοντέλου, που όταν γεννήθηκε σκοπό είχε να παράγει χιλιάδες αξιόπιστους εργάτες για επαναλαμβανόμενου τύπου μηχανιστικές εργασίες. Τα πολλά ελευθεριακού τύπου εναλλακτικά σχολεία που λειτουργούν ανά την υφήλιο είναι η απόρροια της ανάγκης για μια τέτοια μετεξέλιξη, δίχως όμως έως σήμερα να έχουν επιφέρει κάποιον θεμελιώδη κλονισμό στο ακαδημαϊκό εκπαιδευτικό πρότυπο. Και ύστερα ήλθε ο κορονοϊός!
Πάντοτε, ένα τόσο μεγάλο και απρόβλεπτο γεγονός λειτουργεί ως καταλύτης που επιταχύνει τις αλλαγές και υποχρεώνει τις κοινωνίες σε βίαιο ξεβόλεμα. Έτσι προχωρά και εξελίσσεται η ανθρωπότητα, είτε μας αρέσει είτε όχι. Και αυτό ακριβώς συμβαίνει και σήμερα.
Όλοι έχουμε καταλάβει λοιπόν πως (και) η παγκόσμια εκπαίδευση δεν θα ξαναγυρίσει στον Μάρτιο του 2020. Και αυτό περιέχει οπωσδήποτε πολλά αρνητικά στοιχεία, περιέχει όμως και κάποια θετικά.
Όσοι ασχολούμαστε σοβαρά με το αντικείμενο, τα τελευταία χρόνια βλέπαμε να δημιουργούνται συνεχώς καινούρια διαδραστικά εκπαιδευτικά εργαλεία. Εφαρμογές επάνω σε ΑΙ & ΧR τεχνολογίες που βοηθούν τα παιδιά να κατακτήσουν την γνώση μέσα από την συμμετοχή σε πραγματικές εμπειρίες ζωής, ήδη χρησιμοποιούνται σε εκπαιδευτικά περιβάλλοντα. Είναι η πανδημία όμως που θα επιταχύνει την εξέλιξη και θα ρίξει δραματικά τα κόστη, καθιστώντας τις εφαρμογές αυτές ως το κυρίαρχο παιδαγωγικό μοντέλο στον κόσμο που έρχεται.
Schools go global! Σε στρατηγικό επίπεδο, πρέπει όλοι να αρχίσουμε να προσαρμοζόμαστε στην ιδέα του σχολείου που δεν θα έχει απαραίτητα μία φυσική έδρα. Μπoρεί να λειτουργεί σε δύο, τρεις, τέσσερις χώρες ταυτόχρονα - ή και σε καμία! Ενας χρόνος υποχρεωτικής τηλεκπαίδευσης απέδειξε σε ολόκληρο τον πλανήτη πόσο εφικτό είναι αυτό.
Στο σχολείο του αύριο, τα παιδιά κάθε μέρα θα μπαίνουν στην τάξη τους (που μπορεί να είναι στο σχολικό συγκρότημα της γειτονιάς ή στο δωμάτιο τους) και χρησιμοποιώντας τον απαραίτητο εξοπλισμό θα μεταφέρονται, σε πραγματικό χρόνο, στο μάθημα της μουσικής που την ημέρα εκείνη γίνεται στην όπερα του Σίδνευ ή στο μάθημα της ιστορίας που αυτή την εβδομάδα λαμβάνει χώρα στα περίφημα war rooms του Τσώρτσιλ, στο Λονδίνο. Και δεν θα είναι καθόλου απίθανο να εμφανιστεί και ο ίδιος ο Τσώρτσιλ, ως ολόγραμμα, για να συνομιλήσει με τα παιδιά και να τους εξηγήσει την στρατηγική της συμμαχικής απόβασης στην Σικελία. Ή να εμφανιστεί στο Σίδνευ ο Μότσαρτ για να αναλύσει στα παιδιά την μάχη του καλού με το κακό, στον Μαγικό Αυλό. Και μετά, κάθε παιδί να μπορεί να υποδυθεί αν θέλει την Παπαγκένα ή τον Ταμίνο, με τον ψηφιακό Μότσαρτ να του κάνει κριτική και διορθώσεις.
Το γνωρίζω πως αυτά ακούγονται (ακόμη) ως επιστημονική φαντασία και ως αιρετικά μοντέλα ενός διαβολικού, απάνθρωπου και αλλοτριωμένου νέου κόσμου. Είναι απολύτως βέβαιος πως η πλειοψηφία των Ελλήνων δασκάλων που διαβάζουν αυτές τις γραμμές, ήδη σκέφτονται και εύχονται τα χειρότερα για τον συντάκτη τους! Λογικό είναι, κανείς στην χώρα δεν αρέσκεται στις αλλαγές.
Πόσα χρόνια όμως πιστεύετε πως θα χρειαστούν για να δούμε τα παραπάνω να συμβαίνουν μέσα σε κάθε σχολική αίθουσα; Δέκα χρόνια, δεκαπέντε; Φοβάμαι πως η πανδημία, που υποχρέωσε τις κοινωνίες σε τρομακτικά γρήγορη εξοικείωση με την τεχνολογία, θα συντομεύσει εντυπωσιακά το διάστημα αυτό.
Αντί λοιπόν να ξορκίζουμε τον κορονοϊό, να δαιμονοποιούμε την τεχνολογία και να οικτίρουμε τα σημερινά παιδιά που έχουν καθηλωθεί πίσω από μία οθόνη, ας σηκώσουμε ως έθνος τα μανίκια και ας αρχίσουμε να σχεδιάζουμε και να υλοποιούμε μια προηγμένη παιδαγωγική στρατηγική, για τον κόσμο που έρχεται.
Πιστέψτε με, κάθε άνθρωπος θέλει να καθίσει δίπλα στον Σωκράτη στην αγορά της αρχαίας Αθήνας, να συμμετάσχει στην περιπατητική σχολή του Αριστοτέλη ή να πολεμήσει στα τείχη της Κωνσταντινούπολης μαζί με τον Παλαιολόγο. Και αν αργήσουμε να τα καταλάβουμε όλα αυτά, θα κατοχυρώσουν τα σχετικά δικαιώματα τίποτε ξενέρωτοι βορειοευρωπαίοι και θα την πατήσουμε ξανά, όπως τότε με την φέτα....
* Ο Γιάννης Γιαννούδης είναι συνιδρυτής & διευθυντής του σχολείου για πολύ μικρά παιδιά Dorothy Snot preschool & kindergarten.
