Η Ελλάδα έχει τον μεγαλύτερο ποσοστό ανέργων πτυχιούχων, παραδέχεται ο καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΟΠΑ) και μέλος του Δ.Σ. του Χρηματιστηρίου Αθηνών, Γιώργος Δουκίδης. Σχεδόν το 40% των πτυχιούχων είναι άνεργοι τη στιγμή που οι επιχειρήσεις της χώρας αναζητούν στελέχη με υψηλή εξειδίκευση. Για το λόγο αυτό οι πτυχιούχοι της χώρας χρειάζονται... μαζική... εξειδίκευση.
Ο καθηγητής του ΟΠΑ, σημειώνει ακόμη στο Liberal ότι η χώρα πάσχει ακόμη από μεσαία στελέχη καθώς απουσιάζει παντελώς η τεχνική κατάρτιση. Η Ελληνική Πολιτεία, σύμφωνα με το κ. Δουκίδη, το «εκμεταλλεύθηκε» αυτό τις τελευταίες δεκαετίες υποβαθμίζοντας την μεσαία τεχνολογική εκπαίδευση. Αντίθετα κυριάρχησε η αρχή, πάρε ένα πτυχίο και κορνίζωσε το...
Συνέντευξη στoν Βαγγέλη Μανδραβέλη
- Τι δείχνουν οι βάσεις εισαγωγής στα πανεπιστήμια και κατά πόσο θεωρείται αξιοκρατικό ένα σύστημα εισαγωγικών εξετάσεων που έχει ποσοστό επιτυχίας 77%;
Οι βάσεις εισαγωγής δείχνουν μια προτίμηση σε τμήματα που σχετίζονται με τις αντιλήψεις της ευρύτερης Ελληνικής κοινωνίας για την ιδεατή επαγγελματική αποκατάσταση των νέων. Αυτές όμως οι αντιλήψεις δεν είναι πάντα σωστές γιατί δυστυχώς στην Ελλάδα δεν συζητάμε ουσιαστικά για το μέλλον των διαφόρων επαγγελμάτων, η τοπική αγορά εργασίας είναι περιορισμένη και πολλές φορές προβληματική και απρόβλεπτη, η εκπαιδευτική κοινότητα δεν ασχολείται οργανωμένα με τα θέματα της επαγγελματικής αποκατάστασης των αποφοίτων και η ουσιαστική αξιολόγηση των προγραμμάτων σπουδών βρίσκεται ακόμη στα αρχικά βήματα.
Η Eθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ) προχωράει σταδιακά στην αξιολόγηση όλων των πανεπιστημιακών τμημάτων και άρα πέρα από τις βάσεις εισαγωγής θα έχουμε σύντομα και την αξιολόγηση της ποιότητας σπουδών σε κάθε τμήμα ώστε οι απόφοιτοι λυκείου και οι οικογένειες τους να κάνουν πιο ολοκληρωμένες και σωστές επιλογές. Παράλληλα κάποια προγράμματα έχουν πάρει σημαντικές διεθνείς πιστοποιήσεις και οι υποψήφιοι μπορούν πολύ εύκολα να βρουν τα σχετικά στοιχεία στο διαδίκτυο.
Θεωρώ ότι το πρόβλημα δεν είναι τόσο τα υψηλά ποσοστά (4 στους 5 υποψήφιους θα μπουν σε κάποιο ακαδημαϊκό τμήμα) αλλά η ποιότητα των νέων φοιτητών ακόμη και σε τμήματα με υψηλές βάσεις και η μερική έλλειψη κριτικής σκέψης και γενικών γνώσεων που παρατηρούμε τις τελευταίες δεκαετίες. Βέβαια το ουσιαστικό πρόβλημα το έχουν τα τμήματα με τις χαμηλές βάσεις όπου συναντάμε συχνά το φαινόμενο οι φοιτητές να μη μπορούν να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις των σπουδών και να παρατάνε τις σπουδές τους ή να χρειάζονται πολλά χρόνια να πάρουν πτυχίο και παράλληλα να έχουν δυσκολίες στην εξάσκηση του επαγγέλματος που αναγράφεται στο πτυχίο τους λόγω έλλειψης ουσιαστικών δεξιοτήτων.
- Πολλές επιχειρήσεις γκρινιάζουν επειδή δεν βρίσκουν το κατάλληλα καταρτισμένο προσωπικό (πληροφορικής, μάρκετινγκ, γεωπονίας κ.λπ.), παρά το γεγονός ότι κάθε χρόνο αποφοιτούν χιλιάδες από τα ελληνικά ΑΕΙ. Γιατί συμβαίνει αυτό;
Το πρόβλημα αυτό είναι διττό. Από την μια πλευρά τα προγράμματα σπουδών αρκετές φορές δεν έχουν πρακτικό περιεχόμενο ή δεν είναι επικαιροποιημένα με τις τελευταίες εξελίξεις/τεχνικές. Παράλληλα οι Ελληνικές εταιρίες λόγω του μικρού μεγέθους τους δεν έχουν οργανωμένα προγράμματα ένταξης και εκπαίδευσης των νέων εργαζομένων. Οι άμεσες λύσεις είναι η οργανωμένη εισαγωγή της πρακτικής άσκησης σε όλα τα γνωστικά αντικείμενα.
Για παράδειγμα στο τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας, που έχουμε υποχρεωτική την πρακτική άσκηση, το 35% των φοιτητών μας βρίσκουν εργασία πριν πάρουν το πτυχίο στις επιχειρήσεις που κάνουν την πρακτική τους άσκηση στο τέταρτο έτος των σπουδών τους. Η άλλη λύση είναι τα εξειδικευμένα προγράμματα σπουδών που είναι πιο ευέλικτα και πιο κοντά στις απαιτήσεις της αγοράς. Ευτυχώς τα τελευταία χρόνια λειτουργούν αρκετές εκατοντάδες τέτοια προγράμματα όπου οι φοιτητές αφού κάνουν ένα πιο γενικό ή θεωρητικό πρώτο πτυχίο, μετά μπορούν να εξειδικευτούν σε κάτι πιο πρακτικό και πιο κοντά στις απαιτήσεις της αγοράς στο πλαίσιο ενός μεταπτυχιακού.
- Σε αντίθεση με ότι συνέβαινε στο παρελθόν, σήμερα απουσιάζει παντελώς η τεχνική κατάρτιση, η οποία είναι χρήσιμη σε παραγωγικούς τομείς όπως η μεταποίηση κ.ά. Ισχύει αυτό και αν ναι, ποιοι είναι οι λόγοι που οδήγησαν στον μαρασμό της τεχνικής κατάρτισης;
Έχετε απόλυτα δίκαιο. Έχουμε το μικρότερο ποσοστό μαθητών στην τεχνική εκπαίδευση/κατάρτιση στην Ευρώπη. Είναι πιθανόν το σημαντικότερο πρόβλημα που έχουμε στην Ελλάδα στον αναπτυξιακό ρόλο της εκπαίδευσης γιατί δεν παράγουμε τα μεσαία τεχνικά στελέχη που είναι αναγκαία στην μεταποίηση, στις τεχνικές εταιρίες, στην αγροτική παραγωγή, στην ναυτιλία, στην υγεία κλπ. Αυτό βέβαια σχετίζεται με τα στερεότυπα της Ελληνικής οικογένειας ότι ‘να πάρει το παιδί ένα πανεπιστημιακό πτυχίο και ας το βάλει στην κορνίζα’.
Η Ελληνική πολιτεία το ‘εκμεταλλεύθηκε’ αυτό τις τελευταίες δεκαετίες υποβαθμίζοντας την μεσαία τεχνολογική εκπαίδευση και παράλληλα δημιουργώντας πληθώρα νέα πανεπιστημιακά τμήματα χωρίς το αναγκαίο πλάνο, ανθρώπινο δυναμικό και υποδομές. Η πρόσφατη ανωτατικοποίηση των ΑΤΕΙ χωρίς πλάνο προετοιμασίας και στρατηγικό σχέδιο είναι προς την ίδια κατεύθυνση. Εδώ χρειάζονται γενναίες αποφάσεις ενώ θα μπορούσαμε να ακολουθήσουμε βέλτιστες πρακτικές Ευρωπαϊκών χωρών όπως η Γερμανία.
- Ποιες κατά τη γνώμη σας είναι οι απαραίτητες (δύο ή τρεις) μεταρρυθμίσεις που πρέπει να γίνουν στον τομέα της παιδείας, προκειμένου αυτή να αρχίσει να δημιουργεί επιστήμονες συνδεδεμένους με τις παραγωγική διαδικασία και όχι με την αναγκαιότητα ύπαρξης ενός ΑΕΙ σε κάθε πόλη και χωρίο της χώρας;
Δυστυχώς έχουμε το αρνητικό ρεκόρ στην Ευρώπη με το μεγαλύτερο ποσοστό ανέργων πτυχιούχων, που φθάνει στο 40%!! Άρα οτιδήποτε αφορά στην σύνδεση με την αγορά εργασίας και τις τελευταίες επιστήμονες εξελίξεις (πρακτική άσκηση, συνεχείς αναβαθμίσεις προγραμμάτων σπουδών, εξειδικευμένα μεταπτυχιακά, προσέλκυση εξαιρετικών Ελλήνων ακαδημαϊκών από το εξωτερικό κλπ) θα βοηθήσει στην σταδιακή επίλυση του σοβαρού αυτού εθνικού προβλήματος. Τα παραπάνω δεν είναι πολύ δύσκολο να υλοποιηθούν γιατί ήδη αξιοποιούνται με επιτυχία από κάποιες πανεπιστημιακές σχολές.
Παράλληλα μπορούμε να προχωρήσουμε σε πιο προχωρημένες πολιτικές αφού έχομε αρκετά Πανεπιστήμια που κατατάσσονται στο top 1-2% των κορυφαίων ΑΕΙ παγκοσμίως με βάση διεθνείς κατατάξεις και ερευνητικά κέντρα μεταξύ των κορυφαίων 50 στην Ευρώπη. Άρα θα μπορούσαμε να αξιοποιήσουμε τα εξαιρετικά αυτά κέντρα αριστείας (είτε ερευνητικά κέντρα ή διεθνώς καταξιωμένα μεταπτυχιακά) και γύρω από αυτά να δημιουργήσουμε διεθνή ολοκληρωμένα αναπτυξιακά οικοσυστήματα με την αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων αλλά και την προσέλκυση κέντρων έρευνας και ανάπτυξης διεθνώς εταιριών. Αυτό θα δημιουργήσει υψηλής προστιθέμενης αξίας επιστήμονες θέσεις εργασίας σε όλη την Ελλάδα (και όχι μόνο στην Αττική) για τους πτυχιούχους των ΑΕΙ και θα μειώσει παράλληλα το brain-drain. Ήδη γειτονικές μας χώρες (Ισραήλ, Κύπρος, Ρουμανία) το υλοποιούν αυτό με αρκετή επιτυχία. Βέβαια αυτό χρειάζεται ολοκληρωμένες παρεμβάσεις σε κίνητρα (π.χ. φορολογικά), άμεση εμπλοκή των τοπικών περιφερειών για δημιουργία υποδομών και διεθνή δικτύωση των εκπαιδευτικών και ερευνητικών ιδρυμάτων.
Τέλος, να δώσουμε προτεραιότητα στην μαζική επανειδίκευση (reskiling ή upskiling) των εκατοντάδων χιλιάδων πτυχιούχων ανέργων σε ειδικότητες όπου υπάρχει διεθνώς τώρα και στο μέλλον ζήτηση (π.χ. Προγραμματιστές, αναλυτές μεγάλων δεδομένων, ειδικοί κυβερνοασφάλειας, στελέχη στο ψηφιακό μάρκετινγκ και ηλεκτρονικό εμπόριο, τεχνολόγοι της βιώσιμης/πράσινης οικονομίας, επιστήμονες της ακριβούς αγροδιατροφής, στελέχη στα logistics και βιώσιμες μεταφορές κλπ) με πιστοποιημένα διεθνώς εξειδικευμένα προγράμματα και αναγκαίες δεξιότητες. Με την συμβολή του ιδιωτικού τομέα θα μπορούσαμε σε 4-5 χρόνια να δώσουμε μερική λύση στο σοβαρότερο πρόβλημα της ελληνικής κοινωνίας, δηλαδή της ανεργίας των επιστημόνων μας, και να βοηθήσουμε στην πολυπόθητη αναπτυξιακή ανάταση της.
