Του Ιπποκράτη Χατζηαγγελίδη
Όπως έγραψα στο άρθρο της 8ης Μαΐου, εδώ στο Liberal, έχει ανοίξει η δημόσια συζήτηση για την αναθεώρηση του Συντάγματος. Η προδημοσίευση, στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ της Κυριακής 29ης Μαΐου, των πορισμάτων μιας άτυπης επιτροπής συνταγματολόγων και πολιτικών προσώπων φέρνει το θέμα ακόμη πιο κοντά στο επίκεντρο των πολιτικών εξελίξεων, ενώ και από την πλευρά του ΣΥΡΙΖΑ και της κεντροαριστεράς υπάρχει σχετική κινητικότητα.
Διαβάζοντας την συνοπτική παρουσίαση των προτάσεων της ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ - και με την επιφύλαξη του πλήρους κειμένου που θα διανεμηθεί την Κυριακή 5η τρέχοντος- αντιλαμβάνομαι ότι πρόκειται για αξιόλογες και ενδιαφέρουσες προτάσεις, σαφώς καλύτερες και ουσιαστικότερες των μέχρι σήμερα αναθεωρήσεων. Όμως, ταυτοχρόνως, δεν διαθέτουν τον ριζοσπαστισμό που απαιτεί όχι μόνον η πολιτική συγκυρία, αλλά και τα συσσωρευμένα προβλήματα, τόσο από την 40ετή λειτουργία του πολιτεύματος της προεδρευομένης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας όσο και από την (υπερ)έκταση του συντάγματος του 1975.
Από τις προτάσεις της επιτροπής είναι σαφής η αγωνία της για την ανάγκη πολιτικής σταθερότητος, την οποία δεν επιτυγχάνουν οι θεσμοί του 1975 αφού εντός 41 ετών έγιναν 17 εκλογικές αναμετρήσεις, δηλαδή μέσος όρος ζωής κάθε κυβερνήσεως 2 έτη, για να μην πούμε για τους αναρίθμητους ανασχηματισμούς, που αποσταθεροποίησαν ακόμη περισσότερο την κυβερνητική λειτουργία, αλλά οι σχετικές προτάσεις της αδυνατούν να υπερβούν το πλαίσιο του προεδρευομένου κοινοβουλευτικού συστήματος, σαν αυτό να είναι taboo! Όμως, αν το πολίτευμά μας πάσχει από τα εγγενή προβλήματα του κοινοβουλευτικού συστήματος -το οποίο δημιουργήθηκε με μόνο σκοπό τον συμβιβασμό μεταξύ πολιτικής εξουσίας και βασιλείας- ένα υβρίδιό του θα δημιουργήσει πολλά περισσότερα προβλήματα από αυτά που πιθανόν θα επιλύσει. Ποια είναι αυτά τα προβλήματα θα το διαπιστώσουμε όταν διαβάσουμε τις πλήρεις προτάσεις της επιτροπής. Οπωσδήποτε, η ενίσχυση των εξουσιών του Προέδρου της Δημοκρατίας, ιδίως μάλιστα αν εκλέγεται απ' ευθείας από το λαό, ουδόλως εξασφαλίζει τον πλήρη διαχωρισμό των εξουσιών ενώ δημιουργεί ένα δεύτερο πόλο εκτελεστικής εξουσίας (τον Πρόεδρο) με υπόρρητη εντολή τον έλεγχο των κυβερνητικών πράξεων, άρα, την διαρκή τριβή με τον Πρωθυπουργό. Τριβή που αναμφισβητήτως θα λάβει και προσωπικές διαστάσεις, όπως πολλές φορές συνέβη στο παρελθόν με τις παρεμβάσεις -όχι πάντοτε λανθασμένες- των ανακτόρων. Ο έλεγχος, ασφαλώς, είναι απαραίτητος, αλλά δεν είναι δυνατόν, ούτε πρέπει, να ασκείται από ένα πρόσωπο. Ο έλεγχος πρέπει να είναι αρμοδιότητα ενός πολυπρόσωπου και ανεξάρτητου σώματος, όπως π.χ. θα ήταν μια ισχυρή και ανεξάρτητη Γερουσία, στην οποία θα πρέπει να ανήκει και ο ρόλος του Συνταγματικού Δικαστηρίου, καθώς και η αρμοδιότητα επιλογής της ηγεσίας της Δικαιοσύνης, των ανεξάρτητων αρχών κλπ.
Εν πάση περιπτώσει, γιατί χρειαζόμαστε ένα υβριδικό σύστημα, όταν κάλλιστα μπορούμε να περάσουμε -απ' ευθείας- στο μόνο ολοκληρωμένο και πλήρες δημοκρατικό πολίτευμα: το προεδρικό σύστημα, το οποίο εκ φύσεως διαχωρίζει πλήρως τις εξουσίες, ελαχιστοποιώντας την πιθανότητα πολιτικών κρίσεων, αλλά και εξασφαλίζοντας την μεγαλύτερη δυνατή ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης.
Περαιτέρω, δεδομένου ότι δεν προκύπτει από την προδημοσίευση των προτάσεων, φοβάμαι ότι η επιτροπή δεν τοποθετείται επί της υπερβολικής «εκτάσεως» του Συντάγματός μας, η οποία οφείλεται στην ξεκάθαρη προσπάθεια των συνταγματικών νομοθετών του 1975 να παρέμβουν σε πολλά περισσότερα πεδία από αυτά που πρέπει να καλύπτει ένα δημοκρατικό σύνταγμα, δηλαδή το πολίτευμα (τα είδη των εξουσιών, τον τρόπο συγκροτήσεώς των και τις σχέσεις μεταξύ των, την οργάνωση και την άσκηση της κρατικής εξουσίας) καθώς και την πλήρη και ξεκάθαρη κατοχύρωση των ατομικών και πολιτικών δικαιωμάτων (κανόνες που ρυθμίζουν τις σχέσεις μεταξύ πολιτείας και πολιτών).
Χαρακτηριστικώς, το Σύνταγμά μας έχει 120 άρθρα ενώ το παλαιότερο και αρτιότερο σύνταγμα, δηλαδή αυτό των Η.Π.Α., έχει μόνο 18 βασικά άρθρα και περίπου 25 τροπολογίες, σε διάστημα 227 ετών!!! Μας μοιάζει να υπολείπεται σε κάτι π.χ. η οικονομία των Η.Π.Α. επειδή το Σύνταγμά τους δεν ασχολείται με αυτή; Γενικώς, πιστεύει κανείς ότι η υπερ-ρύθμιση, για την οποία διακρίνεται το Σύνταγμά μας περιέχοντας μέχρι και τον ορισμό του δάσους(!), υπήρξε θετική για τη χώρα; Προσέφερε κάτι η απαγόρευση ιδρύσεως ιδιωτικών Α.Ε.Ι.; Μήπως σώθηκε το ασφαλιστικό σύστημα ή μήπως μειώθηκε η ανεργία λόγω υπάρξεως διατάξεων που μεταφέρουν τις οικονομικές αποφάσεις στην αρμοδιότητα των Δικαστηρίων;
Πολλά τα παραδείγματα που θα μπορούσα να παραθέσω, αλλά δεν είναι η κατάλληλη στιγμή. Οπωσδήποτε, αν θέλουμε η χώρα να βγει από το τέλμα της ύφεσης και η κρίση να μην είναι μόνιμη κατάσταση χρειαζόμαστε ένα λειτουργικό συνταγματικό πλαίσιο, το οποίο δεν θα εμποδίζει την ανάπτυξη. Άλλωστε, η κρίση δεν είναι απλώς οικονομική, είναι κυρίως πολιτική και πολιτισμική. Πολιτική, γιατί απέτυχαν οι θεσμοί μας και δεν υπήρξαν δικλείδες ασφαλείας που να εξασφαλίζουν την καλή τους λειτουργία. Πολιτισμική, γιατί η κοινωνία αποδέχθηκε -σιωπηλώς- την παραπλάνηση και τον λαϊκισμό, τη διαφθορά και τη συνδιαλλαγή, δεν προστάτευσε τους θεσμούς και ανέχθηκε την κακή τους λειτουργία. Απείχε από την πολιτική, με αποτέλεσμα να καταστεί εύκολη η επικράτηση των επαγγελματιών πολιτικών και η συνταύτισή τους με κρατικοδίαιτους επιχειρηματίες και χρηματοπιστωτικούς παράγοντες. Χρειαζόμαστε, λοιπόν, όχι μια αναθεώρηση που απλώς θα εξωραΐσει το Σύνταγμα, αλλά μια αναθεώρηση που θα συνιστά Ριζική Πολιτική Μεταρρύθμιση. Μια αναθεώρηση που να αφυπνίσει την κοινωνία, να την εμπνεύσει και να την επανασυνδέσει με την πολιτική, αφ' ενός αναβαθμίζοντας τους θεσμούς και αφ' ετέρου ενισχύοντας την συμμετοχή σε όλα τα επίπεδα. Αλλά, πρωτίστως, αποδεσμεύοντας την κοινωνία και την οικονομία μας από τα δεσμά του κρατισμού, επαναφέροντας στο προσκήνιο την αξία των Δημοσίων Πραγμάτων, γνωστά και ως Re(s)public!
Υ.Γ. Όπως έγραψα και στην αρχή, η συζήτηση έχει ανοίξει. Ασφαλώς, παρά τις όποιες επιφυλάξεις, η πρωτοβουλία της ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ είναι ιδιαιτέρως θετική. Πιστεύω ότι και το Liberal, πρώτο από τα διαδικτυακά μέσα, πρέπει να συμμετάσχει στον διάλογο αυτό με ενεργό τρόπο, παρουσιάζοντας το σύνολο των προτάσεων σε ιδιαίτερη σελίδα, αλλά -και κυρίως- αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες εκδηλώσεων και συζητήσεων. Αν η πρόταση αυτή να γίνει δεκτή θα συμμετάσχω με όλες μου τις δυνάμεις!
