Του Ναπολέοντος Μαραβέγια
Το Ευρωπαϊκό Οικοδόμημα εξήντα χρόνια μετά τη δημιουργία του (1958-2018), αντιμετωπίζει σήμερα την πιο μεγάλη , ίσως, υπαρξιακή του κρίση. Ομαδοποιήσεις, αναχωρήσεις, αψιμαχίες και ακροδεξιές αποκλίσεις, συνθέτουν ένα εκρηκτικό μείγμα προβλημάτων που απειλεί τη συνοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Έτσι, οι χώρες του Βίσεγκραντ αντιστέκονται στην ευρωπαϊκή «συγκυριαρχία». Η «βιαστική» ενσωμάτωση των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης στην ΕΕ, χωρίς προηγουμένως να έχει υποχωρήσει η «φοβία» της πρώην Σοβιετικής κυριαρχίας, οδήγησε τις χώρες αυτές σε αντίσταση στους κανόνες της ΕΕ, με την Ουγγαρία και την Πολωνία πρωταγωνιστές στην αντι-ευρωπαϊκή πολιτική με αφορμή το μεταναστευτικό ζήτημα.
Οι χώρες του Βορρά (Ολλανδία, Δανία, Βέλγιο, Σουηδία, Φινλανδία, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία) απεχθάνονται την εμβάθυνση της οικονομικής ολοκλήρωσης. Αυτές οι χώρες παραδοσιακά αντιστέκονται σε κάθε ιδέα δημοσιονομικής ή τραπεζικής ενοποίησης που θα συνέβαλε σε μεγαλύτερη ευρωπαϊκή αλληλεγγύη.
Η Βρετανία αποχωρεί από την Ε.Ε., πιθανώς χωρίς συναινετικό διαζύγιο. Η εσωτερική πολιτική σκοπιμότητα και οι οικονομικές ανισότητες, σε συνδυασμό με την παραδοσιακή «αυτοκρατορική» αντίληψη αρκετών Βρετανών, οδήγησε στο Brexit, με αφορμή και πάλι την ελευθερία εγκατάστασης ευρωπαίων και ξένων υπηκόων.
Η Ιταλία επιδιώκει τη δημοσιονομική της «αυτονομία» μέσα στην Ευρωζώνη. Οι οικονομικές δυσκολίες λόγω της κρίσης σε συνδυασμό με το μεταναστευτικό ζήτημα καθώς και η ένδεια πολιτικών ηγετών, οδήγησαν την Ιταλία στη δημοσιονομική «ανταρσία» έναντι των ευρωπαϊκών κανόνων της Ευρωζώνης.
Η Γερμανία λόγω της κόπωσης της ηγεσίας Μέρκελ και της πολιτικής της στο μεταναστευτικό ζήτημα, σπρώχνει τους Γερμανούς προς ακροδεξιές αντιευρωπαϊκές επιλογές, ενώ η Αυστρία έχει προηγηθεί σε ακροδεξιά απόκλιση. Η Ισπανία μετά την αλλαγή της κυβερνητικής πλειοψηφίας βρίσκεται σε ασταθή πολιτική ισορροπία έχοντας να αντιμετωπίσει και το καταλανικό ζήτημα.
Έτσι, μόνο η Γαλλία, βοηθούμενη από το Προεδρικό της σύστημα, φαίνεται να διαθέτει την πολιτική ισχύ και τη θέληση να προχωρήσει στο δρόμο της Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης αλλά δεν έχει αρκετή δύναμη να επιβάλει τις απόψεις της. Μπορούν άλλες μικρότερες χώρες-μέλη (Ελλάδα, Πορτογαλία, Ιρλανδία κ.α.) να συμβάλλουν στην προσπάθεια της Γαλλίας να μην οπισθοχωρήσει η Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση;
Φαίνεται πολύ δύσκολο, καθώς μάλιστα βρίσκονται στο στάδιο της ανάκαμψης, μετά την έξοδό τους από τα γνωστά προγράμματα διάσωσης.
Προφανώς όλα αυτά δεν αποτελούν «κεραυνό εν αιθρία», αλλά έχουν αρκετή «προϊστορία», όχι όμως ορατή από τους ευρωπαίους ηγέτες, ώστε να μπορέσει να αποφευχθεί αυτή η λαϊκιστική αντιευρωπαϊκή σημερινή θύελλα. Η οικονομική κρίση του 2008 και ο τρόπος αντιμετώπισής της,- ο οποίος αύξησε τις οικονομικές ανισότητες τόσο στο εσωτερικό των κρατών-μελών όσο και μεταξύ τους,- σε συνδυασμό με το μεταναστευτικό κύμα από τις χώρες της Ασίας και της Αφρικής, φαίνεται να αποτελούν τις βασικές αιτίες αυτής της βαθειάς κρίσης από-ολοκλήρωσης.
Βέβαια, το ευρωπαϊκό οικοδόμημα έχει γερά θεμέλια και κυρίως έχει πολύ μεγάλη χρησιμότητα στο σημερινό κόσμο, όπου καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν μπορεί να αντιμετωπίσει μόνη της τον ανελέητο διεθνή ανταγωνισμό. Ίσως, οι επόμενες ευρωεκλογές και ο πολιτικός σεισμός που αναμένεται να προκαλέσουν, αφυπνίσει τις ευρωπαϊκές ελίτ αλλά και πολλούς πολίτες της Ευρώπης ώστε να συμφωνήσουν σε ένα νέο περισσότερο δημοκρατικό και συνεκτικό ευρωπαϊκό σχέδιο που θα αμβλύνει τις αντιθέσεις και θα αντιμετωπίζει τα συσσωρευμένα προβλήματα.
*Ο Ναπολέων Μαραβέγιας είναι Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας και Αντιπρύτανης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
