Αυτό το άρθρο δεν απευθύνεται στους λάτρεις των διηγημάτων επιστημονικής η κοινωνικής φαντασίας, όμως όλα αυτά που μας συμβαίνουν εδώ και ένα χρόνο δε θα αποτελούσαν το θέμα ενός μυθιστορήματος που θα γινόταν best seller, ή μια ταινία που θα έσπαγε τα ταμεία των διαδικτυακών συνδρομητικών προβολών;
Ξεκινώντας ποιος θα μπορούσε να φανταστεί αυτήν την πρωτοφανή συρρίκνωση του Δημοσίου χώρου όπως προέκυψε από τους περιορισμούς στην κυκλοφορία.
Ότι η μέχρι τώρα βασική προϋπόθεση του Παγκοσμιοποιημένου οικονομικού συστήματος, που ήταν η αυξημένη κινητικότητα των παραγωγών και καταναλωτών, πλέον αποτελεί τον βασικό κίνδυνο για την υγεία τους και συνεπώς για την οικονομία;
Ποιος επίσης θα περίμενε ότι θα ζούμε τόσο πολύ μέσα από τις οθόνες; Ότι θα δουλεύουμε απομονωμένοι στα σπίτια μας συνεργαζόμενοι μέσα από πλατφόρμες τηλεδιάσκεψης (Teams, Zoom etc) με συνάδελφους, συνεργάτες και πελάτες; Ότι θα έβγαινε η δουλειά ικανοποιητικά, εάν σκεφτούμε ότι δεν ήμασταν μαθημένοι να δουλεύουμε από απόσταση;
Ότι θα ψυχαγωγούμαστε όποτε το ζητήσουμε (On demand) μέσα από ψηφιακές πλατφόρμες (Netflix, Apple, Amazon, Disney etc.) που παρέχουν μια μεγάλη γκάμα από ταινίες, σειρές, θεατρικές παραστάσεις κλπ. Ότι θα εκδίδουμε έγγραφα του Δημοσίου χωρίς να χρειάζεται να στηνόμαστε σε ουρές; Αυτό και εάν είναι είδηση!
Δε θα πάρω με τη σειρά όλα αυτά που πλέον γίνονται με άλλον τρόπο κυρίως ψηφιακό, τα γνωρίζουμε γιατί τα βιώνουμε καθημερινά.
Αυτό που θέλω να κάνω είναι να σχολιάσω και να αναδείξω όψεις και αντιφάσεις που έχουν προκύψει λόγω του COVID 19 και τις αλλαγές που προκύπτουν εξ αυτού στο οικονομικό μοντέλο τη διακυβέρνηση και τον ψυχισμό των πολιτών των ανεπτυγμένων κοινωνιών.
Ας ξεκινήσουμε από την οικονομία λοιπόν.
Η Παγκόσμια οικονομία βρίσκεται παγιδευμένη μεταξύ μηδενικών επιτοκίων, ρευστότητας που κατευθύνεται κυρίως στις χρηματαγορές, εμπορικών πολέμων και αναζήτησης εναγωνίως της καινοτομίας ως τεχνολογικού τελεστή που θα επιταχύνει την αλλαγή του οικονομικού μοντέλου προς ένα Σημειωτικό η Πληροφοριακό Καπιταλισμό. Δηλαδή που το κύριο προϊόν του θα είναι τα δεδομένα (Data) τα οποία παράγονται τόσο εντός των επιχειρήσεων όσο και από τους ιδιώτες πολίτες.
Η συλλογή και διαχείριση τους γίνεται από εφαρμογές λογισμικού (ERP), κλαδικές και διακλαδικές πλατφόρμες για τις επιχειρήσεις ενώ για τους ιδιώτες υπάρχουν οι πασίγνωστες σε όλο το πλανήτη πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης Facebook, Instagram, Tik-Tok etc.
Eνα τέτοιο μοντέλο πέραν της αμεσότητας που προσφέρει στην διακίνηση των εμπορευμάτων (e commerce) προσφέρει μια διαρκή αποτίμηση σε κάθε προϊόν, υπηρεσία και επιχείρηση μέσα από την καταμέτρηση των επισκέψεων και της αποδοχής τους (likes) στις αντίστοιχες ηλεκτρονικές σελίδες.
Η φυσική κινητικότητα και κατά συνέπεια η εγγύτητα των φυσικών προσώπων που ήταν μέχρι τώρα ο τρόπος με τον οποίο παραγόντουσαν αξίες έδωσε τη θέση της σε ένα διαρκές σερφάρισμα σε e-shops και κάθε λογής πλατφόρμες ψυχαγωγίας και social media που το παραγόμενο πληροφοριακό φορτίο να αξίζει πολλές φορές περισσότερο από τα ίδια τα εμπορεύματα και τις υπηρεσίες που διεκπεραιώνει. Η συνεχής αύξηση στις τιμές των μετοχών των εταιριών Τεχνολογίας επιβεβαιώνουν το γεγονός.
Οι ίδιοι οι πολίτες ως χρήστες των ψηφιακών εφαρμογών και με βασικό εξοπλισμό τα smart phones και tablets – τα σύγχρονα προσωπικά εργοστάσια - είναι οι άμισθοι εργαζόμενοι που προσφέρουν μια διαρκή παραγωγή και κινητικότητα πληροφοριακού προϊόντος που μετατρέπεται σε εμπόρευμα και πάγιο κεφάλαιο.
Όσο δε, η Πανδημία ακινητοποιεί τα φυσικά πρόσωπα άλλο τόσο θα επιταχύνεται ο οικονομικός κύκλος αφού θα αξιοποιεί τον ψηφιακό μετασχηματισμό και τη χρήση του ιντερνέτ που αυξάνει ραγδαία την παραγωγικότητα.
Στη θέση λοιπόν του παραδοσιακού οικονομικού μοντέλου - κίνηση εμπορευμάτων, εργαζομένων, κεφαλαίων- τώρα έχουμε περιορισμένη και ελεγχόμενη κυκλοφορία των φυσικών προσώπων, εγκλεισμό, Οθόνη, κλικ, παραλαβή μέσω διευρυμένων υπηρεσιών ταχυπαράδοσης κατ' οίκον και προσεχώς πλήρως αυτοματοποιημένη από αέρος μέσω Drones.
Όσον αφορά στο χρήμα το είδαμε να παίζει έναν νέο ρόλο που δεν τον είχαμε συνηθίσει. Μάλλον, μας εξέπληξε το ότι δίδεται τόσο απλόχερα ειδικά στην Ελλάδα που πρόσφατα είχαμε τη σκληρή εμπειρία της Δημοσιονομικής προσαρμογής. Ξαφνικά βρίσκουμε λεφτά στους τραπεζικούς λογαριασμούς μας ακόμα και όταν δε δουλεύουμε και ότι ‘Λεφτά υπάρχουν’ και μπορούν να μας στηρίξουν ως κοινωνία στη δύσκολη στιγμή.
Πολλά τρις δολάρια εκδόθηκαν στις ΗΠΑ, εκεί πάντα πρωτοπορούν στη νομισματική πολιτική, ακόμη και εάν τα περισσότερα από αυτά κατέληξαν στις αγορές του χρήματος και στα κρυπτονομίσματα. Η Ευρώπη όπως πάντα ακολουθεί καταϊδρωμένη αφού η απλόχερες νομισματικές πολιτικές είναι έξω από το δόγμα της.
Εδώ το βασικό ερώτημα αφορά στο χρέος το οποίο θα προκύψει μετά το τέλος της Πανδημίας και την επιστροφή στην κανονικότητα. Πώς θα γίνει η διαχείριση αυτής της τεράστιας μεγέθυνσης του χρέους λόγω της απλοχέρης διανομής του χρήματος από τις Κεντρικές Τράπεζες για όσο καιρό χρειάστηκε να προστατευθεί το παγκόσμιο παραγωγικό δυναμικό από τον φονικό ιό;
Μήπως υποκρύπτεται και μια αναδιανομή πλούτου η απλά θα υπάρξει μια σιωπηρή και στο διηνεκές αναβολή υποχρεώσεων για να αποφευχθεί μια τεκτονική παγκόσμια κρίση χρέους;
Τέλος, η βασική προϋπόθεση για τη λειτουργία του νέου τρόπου οργάνωσης της οικονομίας στην εποχή της πανδημίας είναι η καλή λειτουργία των δικτυακών υποδομών στις οποίες ενσωματώνονται πλήρως κοινωνικές υπηρεσίες όπως η Παιδεία η Υγειά και η Κοινωνική προστασία. Η δε τελευταία μπορεί πλέον με τη χρήση εφαρμογών στα κινητά τηλεφωνά να παρακολουθεί και να καταγράφει την ανθρώπινή διεπαφή (Κίνα, Ισραήλ).
Στο παρελθόν η ανθρωπότητα είχε βιώσει αυτήν την καθήλωση και την ακινητοποίηση μόνο σε περιόδους πολέμου. Η μεγάλη διαφορά με την εποχή μας είναι ότι αυτή η διατεταγμένη παύση γίνεται προϋπόθεση του νέου κύκλου οικονομικής ανάπτυξης.
Όσον αφορά στην άσκηση της Εξουσίας από την Πολιτεία στην περίοδο της Πανδημίας, η Βιοπολιτική (Michel Foucault) καθίσταται η κύρια μεθοδολογία της. Με την εφαρμογή της, διαμορφώνει και ρυθμίζει σε μαζική κλίμακα τις προϋποθέσεις της Βιολογικής ζωής εξασφαλίζοντας την ομαλότητα της αναπαραγωγής των κοινωνικών σχέσεων στο σύνολο τους.
Όλες οι σημαντικές κρατικές πολιτικές του 20ού αιώνα έχουν βιοπολιτικά χαρακτηριστικά. Πολιτικές για τη δημόσια υγεία, την παιδεία, το ρίσκο και την ασφάλιση, τη σεξουαλικότητα και τη γονιμότητα, τη μετανάστευση εφαρμόζονται με στόχο τη βελτίωση των ποιοτικών χαρακτηριστικών του πληθυσμού και αυξάνουν τις ατομικές γνώσεις και σωματικές δεξιότητες.
Έτσι η Βιοεξουσία γίνεται ο αποδέκτης και διαχειριστής των αιτημάτων υγείας των Πολιτών αναλαμβάνοντας ένα σύνολο υποχρεώσεων που αφορούν στην επιβίωση και την ευζωία τους (Κρατικές Συμφωνίες με φαρμακευτικές εταιρίες για τον μαζικό εμβολιασμό του πληθυσμού, εσπευσμένα πλανά δημιουργίας μονάδων εντατικής θεραπείας κλπ)
Και ερχόμαστε στους πολίτες οι οποίοι σταμάτησαν πλέον να υπερκαταναλώνουν, η αύξηση της αποταμίευσης αυτό δείχνει, όχι γιατί απέκτησαν νέες πιο δημιουργικές συνήθειες αλλά προφανώς γιατί έχουν αδρανοποιηθεί ευρισκόμενοι σε μια κατάσταση επιδοτούμενης εφεδρείας, εν αναμονή της προσδοκώμενης επανεκκίνησης.
Οι δε τρόποι που τα ανθρώπινα υποκείμενα απολαμβάνουν έχουν συρρικνωθεί, αφού ο διαρκής εγκλεισμός δημιουργεί γενικευμένη δυσφορία και έλλειμμα ικανοποίησης. Το ‘Σώμα’ ως φορέας που συγκεντρώνει απολαύσεις ακρωτηριάζεται από την οπτική ικανοποίηση μέσω της Οθόνης και του Video streaming αφού δεν μπορεί να έχει φυσική πρόσβαση στους Δημοσίους χώρους και την συναναστροφή με τον όμοιο.
Οι σωματικές επαφές απαγορεύονται και οι χώροι εργασίας, εκπαίδευσης, διασκέδασης και συναλλαγής είναι πλέον περιττοί αφού όλα αυτά γίνονται μέσα από τις Οθόνες και τις κάμερες.
Θα ακούμε, θα μιλάμε και θα βλέπουμε αλλά πάντα με ηλεκτρονική διαμεσολάβηση παρακάμπτοντας την ανάγκη για φυσική επαφή , εγγύτητα και συνύπαρξη.
Ο Εφιάλτης της ανέπαφης ασφαλούς κοινωνίας και η νέου τύπου αλλοτρίωση που θα προκύψει παραμονεύει.
Ας κάνουμε την ευχή λοιπόν ότι τα εμβόλια θα λειτουργήσουν αποτελεσματικά παράγοντας αντισώματα στους ανθρώπους και όχι αντικοινωνικές παρενέργειες.
* Ο Νίκος Νικολινάκος είναι CEO VMS SA, που δραστηριοποιείται στον τομέα των τηλεπικοινωνιών στο χώρο της ναυτιλίας
