Του Γιώργου Λιγνού
Χρόνια τώρα όποιος ανεβαίνει κατά την Κηφισιά βλέπει ένα γιγάντιο καραβάκι μπροστά στο μέγαρο του ΟΤΕ. Η αλήθεια είναι πως για τους μεγαλύτερους από εμάς, η αντικατάσταση του χριστουγεννιάτικου δέντρου από το καραβάκι ήταν μια ενόχληση, την οποία όμως κατάπιαμε, χάριν της πολιτικής ορθότητας που με πρόσχημα την αναζήτηση των δικών μας ελληνικών εθίμων έβλεπε στο χριστουγεννιάτικο δέντρο μια ενοχλητική δυτική επίδραση, κατάλοιπο της Βαυαροκρατίας και άλλα φρικτά. Η αντιδυτική μυθολογία ακολουθήθηκε από την αποκάλυψη ότι ο Άγιος Βασίλης είναι δημιούργημα της πολυεθνικής Coca Cola, την οποία ωστόσο το πανελλήνιο κατανάλωνε μαζικά.
Θυμίζω ότι η ιδέα του καραβιού εμφανίστηκε με ορμή επί Χούντας στην αρχή της δεκαετίας του 70. Αργότερα τη δεκαετία του 80 επανήλθε μέσα στο γενικότερο πατριωτικό κλίμα της εποχής. Βλέπετε, οι εύκολοι συμβολισμοί ήταν και είναι πάντα χρήσιμοι.
Αργότερα εμφανίστηκε η οικολογική διάσταση, μέχρι που μάθαμε για την οργανωμένη και ελεγχόμενη καλλιέργεια από συνεταιρισμούς, και έτσι σήμερα όσοι θέλουν μπορούν να αγοράσουν δέντρο χωρίς ενοχές και τον κίνδυνο της κριτικής.
Φαίνεται πως αυτό που έχει σημασία είναι να είμαστε με τη “σωστή” άποψη. Η αναζήτηση των ορίων ανάμεσα στην αποδοχή ή μη κάποιων εθίμων που η κοινωνία θέλει και διατηρεί, μοιάζει να μην μας ενδιαφέρει. Πολύ δε περισσότερο όταν αυτά αφορούν και τη δημόσια σφαίρα.
Σήμερα που τα σύνορα πέφτουν κάτω από τη βία υπέρτερων γεγονότων, σωστά στο όνομα μιας ανοιχτής και μη φοβικής κοινωνίας, καλούμαστε να επανεξετάσουμε τις συνήθειές μας και τα έθιμά μας που προφανώς έχουν και θρησκευτικό υπόβαθρο
Η απελευθέρωση της κοινωνίας από τη δεσποτεία της εκκλησίας (βλ. χωρισμό εκκλησίας-κράτους, πολιτικός όρκος, καύση νεκρών κλπ.) είναι ακόμα ζητούμενο και είμαστε πολλοί που την διεκδικούμε.
Από το σημείο αυτό όμως, μέχρι την απαγόρευση έμμεσης ή άμεσης δημόσιας εκδήλωσης θρησκευτικού συναισθήματος, υπάρχει μεγάλη απόσταση. Ο στολισμός του χριστουγεννιάτικου δέντρου είναι μια τέτοια εκδήλωση.
Διαβάσαμε πριν λίγες ημέρες πως το Πανεπιστήμιο του Τενεσσί στις ΗΠΑ έβγαλε μια εγκύκλιο 10 σημείων που περίπου επιβάλλει την απαγόρευση αναφορών σε θρησκευτικό προσανατολισμό. Προφανώς μιλάμε για μια ενεργή ακαδημαϊκοί κοινότητα με φοιτητές από διαφορετικές χώρες κουλτούρες και θρησκείες. Εξ ου και η σπουδή του πρύτανη να υποδείξει να αποφεύγονται ειδικές αναφορές θρησκευτικού χαρακτήρα. Η πολιτική ορθότητα σε όλο της το μεγαλείο. Οι αναφορές για “δίωξη” των χριστουγεννιάτικων εθίμων σε πολλές δυτικές χώρες ολοένα και πυκνώνουν και πρέπει να μας προβληματίσει.
Ο χριστιανισμός είναι μέρος της πνευματικής πορείας του Δυτικού κόσμου έστω και μέσω μιας αντιθετικής σχέσης, αφού χύθηκε πολύ αίμα για την απελευθέρωση των ανθρώπων από την κυριαρχία του ιερατείου.
Το χριστουγεννιάτικο δέντρο στην πλατεία Συντάγματος είναι μια επιλογή. Είναι μια έμμεση αναφορά σε μια παράδοση, που έχει όμως θρησκευτική αφετηρία, έστω και αν ο Δήμος Αθήνας δεν διαφοροποιεί τις κοινωνικές δράσεις του με βάση τα θρησκευτικά ή εθνικά των αποδεκτών. Θυμίζω την αντίθεση του δημάρχου Γ. Καμίνη στα συσσίτια μίσους της Χρυσής Αυγής.
Εύλογα θα ανακύψει το ερώτημα. Πρέπει να απαγορεύσουμε το δημόσιο χριστουγεννιάτικο στολισμό στο όνομα της μη ενόχλησης των άθεων ή των μη Χριστιανών;
Αναρωτιόμαστε λοιπόν, η εκκοσμίκευση της κοινωνίας και ο τερματισμός της κυριαρχίας της εκκλησίας έχουν άμεση σχέση με τα γιορταστικά και λατρευτικά έθιμά μας; Προφανώς όχι.
Εδώ υπάρχει μια σύγχυση. Το να ζητάω την εκκοσμίκευση της κοινωνικής και πολιτικής ζωής, δεν επιτάσσει την άρνηση των χριστουγεννιάτικων εθίμων στο δημόσιο χώρο.
Πρέπει η σφαίρα των εθίμων να υπόκειται σε κανονιστικό πλαίσιο; Και αν ναι, από ποιο σημείο κι έπειτα;
Είναι λογικό μία ομάδα αλλόθρησκων μια μικρής πόλης να ζητήσει να μην στολίζεται χριστουγεννιάτικο δέντρο επειδή προκαλεί το δικό τους θρησκευτικό αίσθημα; Το δημοτικό συμβούλιο σαν εκφραστής της κοινωνίας τι πρέπει να απαντήσει;
Η λογική λέει πως στο βαθμό που υπάρχει μια ισχυρή πλειοψηφία που επιθυμεί την διατήρηση των εθίμων, αυτά θα συνεχιστούν, όχι λόγω σεβασμού στους κανόνες της δημοκρατίας, αλλά λόγω επιβίωσης και αντοχής στο χρόνο. Αν πάλι εξασθενήσουν, απλά θα ξεχαστούν.
Η ζωή δίνει τι,ς απαντήσεις και όχι η πολιτική ορθότητα. Ο κοινός νους και το μέτρο είναι πάντα καλύτεροι σύμβουλοι.
Η επιθετική στάση οπαδών της πλήρους εξαφάνισης τέτοιων εθίμων μάλλον δουλεύει και για λογαριασμό κάποιων, κυρίως μουσουλμάνων, που δεν κατανοούν το αυτονόητο. Ότι δηλαδή στην κοινωνία που βρέθηκαν προϋπήρχαν συνήθειες και έθιμα που προφανώς τους είναι ξένα. Ο αμοιβαίος σεβασμός είναι πολιτιστική και όχι θρησκευτική κατάκτηση του Δυτικού κόσμου.
Δεν μας απειλεί η παρουσία τους. Η τυχόν απαίτηση όμως να αλλάξουν οι κοινωνίες τις γιορταστικές τους συνήθειες πρέπει να μας βρίσκει αντίθετους.
